АҚШ президенти Дональд Трампга қарши импичмент эълон қилиниши ва бундан кейин кутилаётган воқеалар ҳақида Meduza ёзмоқда.
Вакиллар палатасида нималар бўлди?
2021 йил 13 январь куни АҚШ Конгрессининг Вакиллар палатаси мисли кўрилмаган хавфсизлик чоралари шароитида амалдаги президент Дональд Трампга нисбатан импичмент учун овоз берди. Импичментни ёқлаб 232 киши овоз берган бўлса, 197 киши қарши чиқди. Таъкидлаш жоиз, ёқлаб овоз берганлар орасида 10 нафар республикачи бор — бу 1998 йилда ўз партиядошлари Билл Клинтон импичменти учун овоз берган демократлардан икки марта кўп демакдир.Овоз бериш Конгресс биносига Трамп тарафдорлари томонидан уюштирилган шиддатли ҳужумдан роппа-роса бир ҳафта кейин ва Трампнинг ваколатлари расман якунланишидан роппа-роса бир ҳафта аввал ўтказилди. Шу тариқа, у биринчи ва катта эҳтимол билан, муддати давомида икки марта импичмент эълон қилинган АҚШ тарихидаги ягона президентга айланди. Биринчи импичмент Трампга Вакиллар палатаси томонидан 2019 йилда эълон қилинган эди (ўшанда барча республикачилар қарши овоз берган, аммо кўпчилик овоз демократларда бўлган), лекин Сенат уни ҳокимиятдан четлатишдан бош тортган эди.
Бир кун аввал демократ конгрессменлар резолюция матнини эълон қилди, унда Трамп ўта оғир жиноятларда ва АҚШ ҳукуматига қарши «қўзғалонларга гижгижлашда» айбланди ҳамда Конституцияга киритилган 14-тузатишга мувофиқ, уни яна сайланадиган лавозимларга ўз номзодини қўйиш ҳуқуқидан маҳрум қилишга даъват этилди.
Бунгача Вакиллар палатаси кўпчилик овоз билан Майк Пенсни Конституцияга киритилган 25-тузатиш асосида президент ваколатларини тугатишга чақирувчи резолюцияга овоз берган эди, ушбу тузатиш вице-президентга амалдаги президентнинг ўз вазифаларини бажаришга лаёқатсизлиги сабабли унинг ваколатларини тугатиш ҳуқуқини беради. Аммо Пенс бу талабларни бажаришдан бош тортди. Шу тариқа Трампга нисбатан импичмент ҳақидаги масала бир йилдан сал зиёдроқ вақт ичида иккинчи марта Конгрессга киритилди.
Ўз нутқида Вакиллар палатаси спикери, демократ Нэнси Пелоси Трампни «бевосита ва яққол хавф» деб атаб, унга зудлик билан импичмент эълон қилишга чақирди. Залда бир ҳафта аввал Трамп тарафдорлари томонидан Конгресс биносини эгаллаб олишга уриниш чоғида шу ерда қамалиб қолган Вакиллар палатаси аъзолари — ҳам демократлар, ҳам республикачилар бор эди. Уларнинг баъзилари, шу жумладан, худди ўша залда бир ҳафта аввал Жо Байденнинг ғалабасини тасдиқлаган республикачилар ҳам журналистларга уларга ўта ўнг экстремистлардан келиб тушаётган таҳдидлар ҳақида гапириб берди.
Трампга импичмент эълон қилиш бўйича ўтган сафарги уринишда бирорта ҳам республикачи овоз бермаган бўлса, бу сафар беш республикачи овоз бериш бошланишидан олдин резолюцияни ёқлаб овоз беришни ваъда қилди, улар орасида собиқ вице-президент Лиз Чейнининг қизи ҳам бор. Мунозаралар чоғида уларга яна бир неча киши қўшилди.
Бошқа республикачи конгрессменлар таъкидлашича, 6 январдаги митинг чоғида Трамп Конгресс биносига шиддатли ҳужум ва бир неча кишининг вафоти билан тугаган зўравонликларга даъват қилмаган. Аммо баъзилар президентнинг гапларини зўравонликка даъват деб баҳолаш мумкинлигига эътироз билдирмади, шундай бўлса-да, улар демократларни жараённи ўтказишда шошма-шошарликда айблади. Бундан ташқари, улар демократ сиёсатчилар 2020 йил ёзида, Black Lives Matter ҳаракати акциялари чоғида супермаркетлар ва йирик дўконларга ҳужумларни қўллаб-қувватлаганини эслатди.
Бундан ташқари, ҳам Вакиллар палатасидаги, ҳам Сенатдаги баъзи атоқли республикачилар (масалан, суд тизими бўйича Сенат қўмитаси раиси Линдзи Грэм) умумий маънода Трампни қораласа-да, импичментга қарши чиқди, чунки у, уларнинг фикрича, бундай мураккаб вақтда мамлакатни бирлаштиришга хизмат қилмайди. Бундан ташқари, Трамп ҳимоячиларининг бир қисми демократларни импичментдан сиёсий ўч олиш усули сифатида фойдаланиш бўйича хавфли прецедент яратаётганликда айблади ва ундан сайланган президент Жо Байденга қарши фойдаланишлари мумкинлиги ҳақида бевосита таҳдид қилди.
Байденнинг ўзи ҳам партиядошларининг импичмент бўйича ҳаракатларини қўллаб-қувватламади — у ҳокимият топширилиши жараёнини иложи борича тезроқ якунлаб, Американинг энг шошилинч муаммолари, биринчи навбатда, коронавирус пандемияси билан шуғулланиш ниятида. Партиялар ўртасидаги кескинликнинг ўсиши унга Сенат тасдиқлайдиган энг муҳим мансабдорларни тайинлашда халақит бериши мумкин.
Энди нима бўлади?
Энди Трампнинг тақдири Сенатда ҳал қилинади. У амалдаги президентга конституция моддаларини бузиш айбловларини эълон қиладиган суд ролини ўташи керак. Агар сенаторларнинг учдан икки қисми резолюциядаги ҳеч бўлмаганда битта банд бўйича айблов эълон қилишни ёқлаб овоз берса, президент ваколатларидан маҳрум бўлади. У ҳолда назарий жиҳатдан Сенат Трампга маълум бир лавозимларни эгаллашни, хусусан, президент лавозимига қайта сайланишни ҳам тақиқлаши мумкин.Аммо Сенатнинг янги йилдаги биринчи мажлиси 19 январдагина бўлиб ўтиши керак, бу Дональд Трамп ваколатлари расман тугашидан бир кун аввалдир. Сенатда кўпчилик ўринга эга бўлган республикачилар (ҳозирча, Жоржиядаги қайта сайловларда сайланган янги демократ сенаторлар авколатлари бошлангунича) раҳбари Митч Макконнелл бу мажлисни эртароқ муддатга кўчиришдан бош тортди. Назарий жиҳатдан Сенатнинг импичмент бўйича мажлиси ҳатто Жо Байденнинг инаугурациясидан кейин ҳам бўлиб ўтиши мумкин, аммо АҚШ суд тизимида аллақачон лавозимини тарк этган президент устидан суд прецеденти йўқ. Кўпчилик экспертлар фикрича, импичмент жараёнини ва у бўйича судни тартибга солувчи АҚШ конституцияси низомлари фақат давлат хизматчиларига тегишли — Трамп эса 2021 йил 20 январь куни давлат хизматчиси бўлишдан тўхтайди.
Нима бўлганда ҳам, шунчаки кўпчилик овоз кифоя бўладиган Вакиллар палатасидан фарқли ўлароқ, Сенатда президентни суд қилиш учун овозларнинг камида учдан икки қисми керак бўлади. Яъни демократлар яқинда кўпчилик ўринни қўлга киритган тақдирда ҳам, ўз томонларига камида 17 нафар республикачини жалб қилиши керак бўлади. Ҳозирча бу эҳтимолга жуда яқин бўлиб кўринмаяпти.
Изоҳ (0)