Исроиллик ҳуқуқ ҳимоячилари мамлакатдаги ирқий айирмачилик ҳақида маълум қилди. Уларнинг маърузаси қонли туҳматга қиёсланди

Исроилнинг «Бецелем» ҳуқуқни ҳимоя қилиш ташкилоти маъруза эълон қилиб, Исроилдаги вазиятни апартеид (ирқий айирмачилик) деб атади. Бу ҳақда Meduza ёзмоқда.

«Бецелем» 1989 йилда сўл оқимдаги партиялар фаоллари, ҳуқуқ ҳимоячилари ва олимлар томонидан ташкил қилинган. Ҳозир у мамлакатдаги энг таъсири кучли ҳуқуқни ҳимоя қилиш ташкилотларидан бири ҳисобланади. «Бецелем»ни Исроил ҳукуматини араб фуқаролари, шунингдек, Фаластин фуқаролари ҳуқуқларига амал қилмаганлик учун бир неча маротаба танқид қилган, аммо шу пайтгача бунчалик қатъий баҳо беришдан тийилган эди.

Маърузада таъкидланишича, Исроил аслида Иордан дарёсидан Ўртаер денгизигача бўлган бутун ҳудудни — БМТ томонидан тан олинган ўз ҳудудини, Ғарбий қирғоқдаги яҳудийлар манзилгоҳларини ва Шарқий Қуддусни назорат қилмоқда, аммо улар дунёнинг кўпчилик мамлакатлари томонидан босиб олинган деб ҳисобланади. 15 йил аввал Исроил қўшинлари олиб чиқиб кетилган Ғазо секторидаги ҳаёт ҳам тўлиқ Исроил томонидан назорат қилинади, деган фикрда «Бецелем». Ниҳоят Ғарбий қирғоқни бошқарадиган Фаластин маъмурияти Исроил маъқулламасидан туриб, бирорта муҳим қарорни қабул қила олмайди, дейилади маърузада.

Бу ҳудудларда жами 14 миллион киши яшайди. Уларнинг, тахминан, ярми яҳудийлар, ярми — араблар. Айни пайтда яҳудийлар, «Бецелем»нинг таъкидлашича, Исроил фуқаролари ҳисобланади ва қаерда — Исроил ҳудудида ёки манзилгоҳларда яшашидан қатъи назар, барча ҳуқуқлардан фойдаланади. Араблар билан боғлиқ вазият эса бошқача: уларнинг ҳуқуқлари яшаш жойидан келиб чиқади.

Исроил ҳудудида яшайдиган араблар мамлакат фуқаролари ҳисобланади ва яҳудийлар қандай ҳуқуқларга эга бўлса, уларда ҳам шундай ҳуқуқлар бор. Шарқий Қуддусда яшовчи 350 минг нафар араб Исроилнинг доимий резидентлари мақомига эга — улар мамлакатда махсус рухсатномаларсиз ишлаши, тиббий хизматлардан фойдаланиши, муниципал сайловларда овоз бериши мумкин. Айни пайтда Ғарбий қирғоқдаги 2,6  миллион ва Ғазо секторидаги 2 миллион нафар араблар сиёсий ҳуқуқлардан маҳрум, дейилади «Бецелем» маърузасида.

Хорижда Исроил танқидчилари мамлакатдаги вазиятни аллақачондан буён апартеид деб атаётган бўлса-да, Исроил жамоатчилик майдонида бу сўзни қўллаш аслида тақиқланади: ҳатто Исроил ҳукуматининг мўътадил танқидчилари ҳам кўпинча бу сўздан қочишга ҳаракат қилади (аммо ҳукуматнинг радикал рақиблари барибир ундан фойдаланади). «Бецелем» маърузасининг пайдо бўлиши жамоатчилик кайфиятида сифатли силжиш бўлиши кутилаётганини билдириши мумкин: Фаластинда қачондир мустақил араб давлати пайдо бўлишига тобора камроқ одамлар ишонмоқда. Бирдам мамлакатда барча фуқаролар миллатидан қатъи назар, тенг ҳуқуқли бўлиши шартлиги назарда тутилмоқда.

«Бецелем»нинг ўзида бундай маърузанинг айнан ҳозир пайдо бўлишини Исроил, ҳуқуқ ҳимоячилари фикрича, арабларга босимни кучайтираётгани билан изоҳлашди. Биринчидан, 2018 йилда мамлакатда Исроилнинг «яҳудий халқи миллий давлати» сифатида таърифловчи қонун қабул қилинган, иккинчидан эса, 2019 йилда мамлакат ҳукумати Ғарбий қирғоқ ҳудудининг, тахминан, учдан бир қисмини босиб олиш режалари ҳақида эълон қилган эди (ҳозир бу жараён Исроилнинг БАА билан дипломатик алоқалар ўрнатиши фонида вақтинчалик тўхтатилган).

Исроил расмий вакиллари ва бир қатор исроилпараст жамоат ташкилотлари маърузани кескин танқид қилди. Исроилнинг Нью-Йоркдаги бош консуллиги матбуот котиби Итей Милнер унинг «нотўғри талқин қилинган мафкуравий ёндашув»га асосланганини айтиб, Исроилдаги араб фуқаролари ҳукуматда, шу жумладан, дипломатик корпусда ўз вакиллигига эга эканлигини таъкидлади. Буюк Британиядаги Исроил элчихонасидан унинг ҳамкасби Охад Замет маърузани «ёлғон даъво ва тарғибот воситаси» деб атади.

Кохелет таҳлилий форумининг халқаро ҳуқуқ бўлими раҳбари Южин Конторович маърузани қонли туҳматга қиёслади ва фаластинликларнинг ўз ҳукумати борлигини қайд этди. The Jerusalem Post нашри таъкидлашича, «Бецелем»нинг маърузасида расман Фаластин маъмурияти назорати остидаги ҳудудларда яшайдиган яҳудийлар ҳам дискриминацияга учраши, чунки маҳаллий сайловларда қатнаша олмаслиги факти тилга олинмаган. Исроилнинг Нью-Йоркдаги собиқ бош консули Элон Пинкас қайд этишича, Исроилни танқидчиларининг кўп қисми илгари «апартеид» атамасини қўллашдан тийилган бўлса, энди маъруза туфайли: «Ҳой, ахир исроилликларнинг ўзлари бу ҳақда гапиряпти-ку», — деб айта олади.

Апартеид — Жанубий Африка Республикасида 1948—1994 йилларда олиб борилган ирқий сегрегация (дискриминация) расмий сиёсати шундай деб аталган. ЖАР қора танли аҳолиси вакиллари қарийб барча фуқаролик ҳуқуқларидан маҳрум эди, улар махсус резервацияларда яшаб, махсус рухсатномалар билангина у ерни тарк этиши мумкин бўлган. Кенг маънода апартеид деганда ҳар қандай белгилар бўйича сегрегация режими назарда тутилади.

Қонли туҳмат — яҳудийларга қаратилган бошқа динлар (биринчи навбатда, насронийлар) вакилларини диний маросим (қурбонлик) мақсадларида ўлдириш бўйича айблов.