«Омадли жентльменлар» криминал комедия фильми 1971 йил Александр Серий томонидан «Мосфильм» киностудиясида суратга олинган бўлиб, унга сценарий Георгий Данелия билан ҳамкорликда ёзилган эди. Фильм катта экранларга 1971 йил 13 декабрда чиқарилиб, тезда машҳурликка эришди. 1972 йилдан телевидение орқали узатилишни бошлаганида, бир йил ичида 65 миллиондан ортиқ марта кўрилди. «Дарё» ушбу фильмнинг сиёсий аҳамияти ва у ҳақдаги қизиқарли фактлар ҳақида ҳикоя қилади.
Бу натижа ўша давр учун мутлақ рекорд бўлиб, ўзининг актуаллигини узоқ вақт сақлаб қолди. Фильм ушбу феноменал муваффақиятга ўзидаги иборалар, иқтибос ва суҳбатлар сабаб эриша олди. Фильмда ролларни Евгений Леонов (Евгений Иванович ва Доцент), Георгий Вицин (Гаврила Петрович), Савелий Крамаров (Фёдор Петрович), Раднер Муратов (Василий Алибобоевич), Эраст Гарин (Николай Мальцев) ва бошқалар ижро этган эди.
Сюжет
Ўрта Осиёда археологик қидирув қилаётган Николай Мальцев ўз жамоаси билан Александр Македонскийнинг олтин дубулғасини топиб олади. Бир гуруҳ ўғрилар эса бу дубулғани ўғирлаб кетади. Археолог Москвага қайтганида ўғри билан қиёфадош бўлган боғча мудири — Евгений Ивановични учратади. Милиция ходимлари асл жиноятчиларни қўлга олади, лекин улар олтин дубулға қаерда эканини айтмайди. Ҳар қанақа йўл билан археологик топилмани қайтаришга уринган милиция ходимлари Евгений Ивановични Доцент бўлиб яшашига кўндиради.Евгений Доцент қиёфасида шериклари Гаврила ва Фёдор (ғилай) олдига қўшилади. Евгений милиция ходимлари билан бирга тузган режага кўра, у хотирасини йўқотган, олтин дубулғани қаерда эканини эслай олмаётган бўлади ва уни топишда шерикларидан фойдаланиши керак эди. Лекин муаммо пайдо бўлади: дубулға қаерда эканини Доцентдан бошқа ҳеч ким билмас эди. Энди улар янги режа қўллайди — ўғриларга қамоқдан қочишга ва дубулғани топишга шароит яратиб бериш. Лекин воқеалар режалаштирилганидай юз бермайди, қочиш давомида Василий ҳам уларга қўшилиб олади.
Евгений шериклари билан қамоқдан қочади ва дубулғани қидириш давомида биргаликда яшай бошлайди. У Доцент кўринишида дубулға ҳақида кўпчиликдан сўрайди, лекин ҳеч нарса топа олмайди. Бу вақтда ҳақиқий Доцент қамоқдан қочишга муваффақ бўлади. Милиция Евгенийни огоҳлантиради, у ўз ишини охирига етказишини айтади. Доцентнинг ўзи ҳам олтин дубулғани қидиришни бошлайди.
Евгений шериклари билан кўл олдидаги музликдан дубулғани топганида, Доцент аллақачон уларни ўша ерда кутаётган бўлади. Бир-бирига икки томчи сувдай ўхшаш Евгений ва Доцент дубулға учун курашади, Доцент энди тўппончани чиқарганида эса Василий, Гаврила ва Фёдор уларнинг ҳар иккаласини ҳушидан кетказади. Улар Доцент ва Евгенийни милицияга, дубулғани археологга топширади. Фильм озодликка чиққан Василий, Гаврила ва Фёдорга Евгений барча ишларни айтиб беришга шошилиши билан якунланади.
Таҳлил
«Омадли жентльменлар» фильми кинорежиссёр Александр Серийнинг энг муваффақиятли картинаси ҳисобланади. Фильм катта экранларга чиққанида томошабинлар узоқ вақт давомида уни Георгий Данелия томонидан суратга олинган, деб ўйлайди. Александр Серий эндигина қамоқдан озод бўлгани ва моддий қийинчиликлари сабаб Данелия олдига фильмни суратга олиш таклифи билан чиқди ва биргаликда сценарий ёзишни бошлайди. Данелия, ўз навбатида, фильмни суратга олиш учун ҳомийлик вазифасини ҳам бажарди.
Фильм асосий эътиборини бошқа комедиялардан фарқли равишда севги ришталарига эмас, балки дўстликка қаратган. Бошланиш саҳналаридаги қўшимча қилинган «лирик бўлмаган комедия» ёзуви ҳам бунга ишора саналар эди. Аммо фильм ўзи билан жиноят оламини аҳоли орасида «романизацияси»га сабаб деб кўрилиб, кўплаб цензураларга учрашни бошлади. «Омадли жентльменлар» фильми жиноятчилар бош ролда тасвирланган илк совет киноси ҳисобланиб, ўзидан сўнг «жиноий» феномен қолдирди. 1972 йилдан кейин кўплаб фильмларда жиноятчилар бош ролда чиқа бошлади. Ундан олдин эса фақат чет эл киноларида жиноятчилар бош ролда кўрсатилган эди. Ушбу омил сабаб аввалига фильм цензурага учради.
Фильм муваффақиятига асосий омил бўлган жиноий ибораларнинг барчаси Серий томонидан қўшилди. Режиссёр бу ибораларни қамоқда бўлган вақтида қайд қилиб келган бўлади. Ушбу «кўча тили» деб аталган жаргон сабаб фильм ўзининг табиий кўринишини сақлаб қолган. Лекин айни шу омил сабаб катта экранларга чиқиши узоқ муддат талаб қилган. Леонид Брежневнинг ўзи кинокартинани томоша қилганидан сўнг намойиш чекланишига сабаб кўрмаганини айтиб, кинотеатрларга йўл очиб беради.
Суратга олиш ишлари
Фильмнинг сурат олиш ишлари 1970 йил декабрдан то 1971 йил апрелигача давом этган ва анча машаққатли кечган. Бошланиш саҳналаридаги Ўрта Осиё деб таништирилган жой, қамоқ саҳналари ва ўғриларнинг бир-бири билан танишган жойлар Самарқанд вилоятининг Каттақўрғон туманида бўлиб ўтган. Фильмда амалга ошириш энг қийин бўлган саҳна иштирокидаги лавҳа бўлиб, ушбу қисқа воқеа учун салкам бир ой вақт сарфланган.Кастинг ҳам узоқ вақт талаб қилган, бош ролдаги Евгений Леоновдан бошқа барча актёрлар бир неча бор ўзгарган. Фильмда Леоновнинг харизматик фаолияти яққол кўриниб турган. Бундан ташқари Василий ролини ижро этиш учун актёр топиш энг узоқ вақтни талаб қилган, Раднер Муратов эса илк катта роли орқали машҳурликка эришишни бошлаган.
2006 йили фильмнинг 35 йиллигига Қозоғистоннинг Тараз шаҳрида бош қаҳрамонлар учун ҳайкал ўрнатилди.
2012 йилда эса фильм «Жентльменлар, омад!» номи остида қайта ишланган. Ундаги барча воқеалар деярли бир хил бўлиб, фақатгина давр ўзгариши: 1970 йилларнинг 2010 йилларга кўчиши кузатилди.
Хулоса
Барчамизга қадрдон бўлган кинокомедия «Омадли жентльменлар» даврлар алмашиб, йиллар ўтса-да, ҳалигача энг кўп қайта кўриладиган севимли фильмларимиз қаторидан жой олган. Бунинг асосий муваффақиятлари деб, шубҳасиз, актёрлар маҳорати-ю, уларнинг сценарийда ёзилган ажойиб гапларини мисол қила оламиз. Бош ролдаги Евгений Леонов самимий тарбиячи ва қўпол жиноятчи образлари орқали томошабинларга шедевр комедияни тақдим этган. Воқеалар давомидаги қаҳрамонларга ишлатилган лақаблар ва жараёнларга нисбатан жаргонлар кинонинг қизиқарли тус олишини таъминлаб туради.Шу сабаб, фильмнинг суратга олинишига ҳисса қўшиб, ўзидан буюк из қолдирган ижодий гуруҳ аъзоларига бемалол «Омадли жентльменлар» иборасини ишлатсак ҳам бўлади.
Фаррух Адҳамжонов тайёрлади.
Изоҳ (0)