“Omadli jentlmenlar” kriminal komediya filmi 1971-yil Aleksandr Seriy tomonidan “Mosfilm” kinostudiyasida suratga olingan bo‘lib, unga ssenariy Georgiy Daneliya bilan hamkorlikda yozilgan edi. Film katta ekranlarga 1971-yil 13-dekabrda chiqarilib, tezda mashhurlikka erishdi. 1972-yildan televideniye orqali uzatilishni boshlaganida, bir yil ichida 65 milliondan ortiq marta ko‘rildi. “Daryo” ushbu filmning siyosiy ahamiyati va u haqdagi qiziqarli faktlar haqida hikoya qiladi.
Bu natija o‘sha davr uchun mutlaq rekord bo‘lib, o‘zining aktualligini uzoq vaqt saqlab qoldi. Film ushbu fenomenal muvaffaqiyatga o‘zidagi iboralar, iqtibos va suhbatlar sabab erisha oldi. Filmda rollarni Yevgeniy Leonov (Yevgeniy Ivanovich va Dotsent), Georgiy Vitsin (Gavrila Petrovich), Saveliy Kramarov (Fyodor Petrovich), Radner Muratov (Vasiliy Aliboboyevich), Erast Garin (Nikolay Maltsev) va boshqalar ijro etgan edi.
Syujet
O‘rta Osiyoda arxeologik qidiruv qilayotgan Nikolay Maltsev o‘z jamoasi bilan Aleksandr Makedonskiyning oltin dubulg‘asini topib oladi. Bir guruh o‘g‘rilar esa bu dubulg‘ani o‘g‘irlab ketadi. Arxeolog Moskvaga qaytganida o‘g‘ri bilan qiyofadosh bo‘lgan bog‘cha mudiri — Yevgeniy Ivanovichni uchratadi. Militsiya xodimlari asl jinoyatchilarni qo‘lga oladi, lekin ular oltin dubulg‘a qayerda ekanini aytmaydi. Har qanaqa yo‘l bilan arxeologik topilmani qaytarishga uringan militsiya xodimlari Yevgeniy Ivanovichni Dotsent bo‘lib yashashiga ko‘ndiradi.Yevgeniy Dotsent qiyofasida sheriklari Gavrila va Fyodor (g‘ilay) oldiga qo‘shiladi. Yevgeniy militsiya xodimlari bilan birga tuzgan rejaga ko‘ra, u xotirasini yo‘qotgan, oltin dubulg‘ani qayerda ekanini eslay olmayotgan bo‘ladi va uni topishda sheriklaridan foydalanishi kerak edi. Lekin muammo paydo bo‘ladi: dubulg‘a qayerda ekanini Dotsentdan boshqa hech kim bilmas edi. Endi ular yangi reja qo‘llaydi — o‘g‘rilarga qamoqdan qochishga va dubulg‘ani topishga sharoit yaratib berish. Lekin voqealar rejalashtirilganiday yuz bermaydi, qochish davomida Vasiliy ham ularga qo‘shilib oladi.
Yevgeniy sheriklari bilan qamoqdan qochadi va dubulg‘ani qidirish davomida birgalikda yashay boshlaydi. U Dotsent ko‘rinishida dubulg‘a haqida ko‘pchilikdan so‘raydi, lekin hech narsa topa olmaydi. Bu vaqtda haqiqiy Dotsent qamoqdan qochishga muvaffaq bo‘ladi. Militsiya Yevgeniyni ogohlantiradi, u o‘z ishini oxiriga yetkazishini aytadi. Dotsentning o‘zi ham oltin dubulg‘ani qidirishni boshlaydi.
Yevgeniy sheriklari bilan ko‘l oldidagi muzlikdan dubulg‘ani topganida, Dotsent allaqachon ularni o‘sha yerda kutayotgan bo‘ladi. Bir-biriga ikki tomchi suvday o‘xshash Yevgeniy va Dotsent dubulg‘a uchun kurashadi, Dotsent endi to‘pponchani chiqarganida esa Vasiliy, Gavrila va Fyodor ularning har ikkalasini hushidan ketkazadi. Ular Dotsent va Yevgeniyni militsiyaga, dubulg‘ani arxeologga topshiradi. Film ozodlikka chiqqan Vasiliy, Gavrila va Fyodorga Yevgeniy barcha ishlarni aytib berishga shoshilishi bilan yakunlanadi.
Tahlil
“Omadli jentlmenlar” filmi kinorejissor Aleksandr Seriyning eng muvaffaqiyatli kartinasi hisoblanadi. Film katta ekranlarga chiqqanida tomoshabinlar uzoq vaqt davomida uni Georgiy Daneliya tomonidan suratga olingan, deb o‘ylaydi. Aleksandr Seriy endigina qamoqdan ozod bo‘lgani va moddiy qiyinchiliklari sabab Daneliya oldiga filmni suratga olish taklifi bilan chiqdi va birgalikda ssenariy yozishni boshlaydi. Daneliya, o‘z navbatida, filmni suratga olish uchun homiylik vazifasini ham bajardi.
Film asosiy e’tiborini boshqa komediyalardan farqli ravishda sevgi rishtalariga emas, balki do‘stlikka qaratgan. Boshlanish sahnalaridagi qo‘shimcha qilingan “lirik bo‘lmagan komediya” yozuvi ham bunga ishora sanalar edi. Ammo film o‘zi bilan jinoyat olamini aholi orasida “romanizatsiyasi”ga sabab deb ko‘rilib, ko‘plab senzuralarga uchrashni boshladi. “Omadli jentlmenlar” filmi jinoyatchilar bosh rolda tasvirlangan ilk sovet kinosi hisoblanib, o‘zidan so‘ng “jinoiy” fenomen qoldirdi. 1972-yildan keyin ko‘plab filmlarda jinoyatchilar bosh rolda chiqa boshladi. Undan oldin esa faqat chet el kinolarida jinoyatchilar bosh rolda ko‘rsatilgan edi. Ushbu omil sabab avvaliga film senzuraga uchradi.
Film muvaffaqiyatiga asosiy omil bo‘lgan jinoiy iboralarning barchasi Seriy tomonidan qo‘shildi. Rejissor bu iboralarni qamoqda bo‘lgan vaqtida qayd qilib kelgan bo‘ladi. Ushbu “ko‘cha tili” deb atalgan jargon sabab film o‘zining tabiiy ko‘rinishini saqlab qolgan. Lekin ayni shu omil sabab katta ekranlarga chiqishi uzoq muddat talab qilgan. Leonid Brejnevning o‘zi kinokartinani tomosha qilganidan so‘ng namoyish cheklanishiga sabab ko‘rmaganini aytib, kinoteatrlarga yo‘l ochib beradi.
Suratga olish ishlari
Filmning surat olish ishlari 1970-yil dekabrdan to 1971-yil apreligacha davom etgan va ancha mashaqqatli kechgan. Boshlanish sahnalaridagi O‘rta Osiyo deb tanishtirilgan joy, qamoq sahnalari va o‘g‘rilarning bir-biri bilan tanishgan joylar Samarqand viloyatining Kattaqo‘rg‘on tumanida bo‘lib o‘tgan. Filmda amalga oshirish eng qiyin bo‘lgan sahna ishtirokidagi lavha bo‘lib, ushbu qisqa voqea uchun salkam bir oy vaqt sarflangan.Kasting ham uzoq vaqt talab qilgan, bosh roldagi Yevgeniy Leonovdan boshqa barcha aktyorlar bir necha bor o‘zgargan. Filmda Leonovning xarizmatik faoliyati yaqqol ko‘rinib turgan. Bundan tashqari Vasiliy rolini ijro etish uchun aktyor topish eng uzoq vaqtni talab qilgan, Radner Muratov esa ilk katta roli orqali mashhurlikka erishishni boshlagan.
2006-yili filmning 35 yilligiga Qozog‘istonning Taraz shahrida bosh qahramonlar uchun haykal o‘rnatildi.
2012-yilda esa film “Jentlmenlar, omad!” nomi ostida qayta ishlangan. Undagi barcha voqealar deyarli bir xil bo‘lib, faqatgina davr o‘zgarishi: 1970-yillarning 2010-yillarga ko‘chishi kuzatildi.
Xulosa
Barchamizga qadrdon bo‘lgan kinokomediya “Omadli jentlmenlar” davrlar almashib, yillar o‘tsa-da, haligacha eng ko‘p qayta ko‘riladigan sevimli filmlarimiz qatoridan joy olgan. Buning asosiy muvaffaqiyatlari deb, shubhasiz, aktyorlar mahorati-yu, ularning ssenariyda yozilgan ajoyib gaplarini misol qila olamiz. Bosh roldagi Yevgeniy Leonov samimiy tarbiyachi va qo‘pol jinoyatchi obrazlari orqali tomoshabinlarga shedevr komediyani taqdim etgan. Voqealar davomidagi qahramonlarga ishlatilgan laqablar va jarayonlarga nisbatan jargonlar kinoning qiziqarli tus olishini ta’minlab turadi.Shu sabab, filmning suratga olinishiga hissa qo‘shib, o‘zidan buyuk iz qoldirgan ijodiy guruh a’zolariga bemalol “Omadli jentlmenlar” iborasini ishlatsak ham bo‘ladi.
Farrux Adhamjonov tayyorladi.
Izoh (0)