Бир неча йилдан бери оиласи билан Канадада истиқомат қилаётган «Дарё» интернет-нашри асосчиси, Telegram’даги «Замбаракнинг ўқи» канали муаллифи Фарҳод Файзуллаев коронавирус аниқланганидан сўнг касаллик тарқалишининг олдини олиш учун Канадада амалга оширилаётган чора-тадбирлар, чекловлар ва тавсиялар ҳақида «Дарё» учун махсус мақола тайёрлади.
Коронавируснинг кириб келиши
Янгиликларга, жаҳон ва Ўзбекистонда нима бўлаётганига қизиққаним учун коронавирус ҳақида декабрда ўқигандим, аммо аҳамият бермадим. ЖССТ вирусни эътиборга молик деб белгилаганидан кейин мавзуни батафсилроқ ўргана бошладим.Канадага коронавирус 25 январда кириб келди. Мен Альбертада истиқомат қиламан; бу провинцияда вирус биринчи марта 5 март куни аниқланди.
Бошида катта ўзгаришлар юз бергани йўқ. Ҳа, мутасаддилар чоралар кўрилишини айтишди, касал бўлганлар уйда қолишларини, чет элга чиққанлар ўзини-ўзи карантин қилишини таъкидлашди.
Мартнинг иккинчи ё учинчи ҳафтасидан янгиликлар кўпайиб, иш жадаллашиб кетди. Бундан буён ҳолат ҳар куни ўзгариб, янгидан-янги чекловлар жорий этилаверди.
Жамоат жойларининг ёпилиши
Бошқа давлатлардан фарқли ўлароқ, Канадада ҳалигача мажбурий карантин йўқ. Ўзини ёмон ҳис қилаётганлар, чет элга чиққанлар уйида 14 кунгача карантин қилиши сўралади, аммо уйида ўтирмаса, уларга нисбатан жазо йўқ.Канада федератив давлат бўлгани ва Конституцияга кўра соғлиқни сақлаш тизими провинциялар томонидан юритилади. Канада Жамоат соғлиқни сақлаш агентлиги мувофиқлаштирувчи ташкилот бўлиб, у провинцияларга буйруқ беришга ҳақли эмас.
Шу сабабли ҳам провинциялар соғлиқни сақлаш бўйича ўз сиёсатларини юритадилар. Коронавирус туфайли Онтарио провинцияси мактаб ва боғчаларни 13 мартдан бошлаб ёпди, Альберта эса 16 мартдан. Кўпчилик провинцияларда эса ҳали мактаблар очиқ.
Мактаб ва боғчаларнинг белгиланмаган муддатга ёпилиши — жуда катта ўзгариш. Альбертада мактаблар -30, -40 даража совуқдаям ёпилмайди. Ярим метр қор ёққандаям очиқ бўлади. Кўникиб кетишган.
15 март куни бўлган баёнотда Альберта Бош врачи мактаблар ёпилиши ҳақида баёнот берар экан, у касалга чалинганлар сонидан кўра баъзи янги касалланганлар уни провинция ҳудудида юқтиргани бундай қатъий чоралар кўрилишига сабаб бўлганини айтди. Шу кунгача касаллик чет элдан келганларда аниқланаётганди, 15 март, якшанба куни эса чет элга чиқмаган фуқароларда ҳам COVID-19 аниқланди ва бу мактаблар ёпилишига туртки бўлди.
Провинция Бош врачи доктор Хиншоу сўзларига кўра, иш бир—икки ҳафта билан якунланмайди, ўқувчилар сентябргача уйда ўтиришлари эҳтимоли катта.
Бу баёнотдан сўнг Калгари Таълим кенгаши (ГорОНО) ҳамма ота-оналарга имейл жўнатди ва робот қўнғироқ қилди. Катта синфлар дарслари интернетга жойланади, кичик синфлар бўйича ҳали аниқ маълумот йўқ. Катта ўғлим мактабидан келган мактубда агар ўқувчида компьютер бўлмаса, мактабдаги компьютерларни олиб кетиш имконияти борлиги айтилган.
Баёнотда мактаб ўқитувчилари ишга чиқишлари, ўқувчилар учун масофадан дарс ўтишлари таъкидланган. Бундан ташқари аксарият корхоналарда уйдан туриб ишлаш имконияти йўқ. Боғчалар ёпилган бир пайтда ишга борадиган ота-оналар фарзандларини кимга топширишлари ҳақида бошлари қотган.
Коронавирус пандемияси ҳақида Канада ва Альберта ҳукуматлари алоҳида сайтлар очишган. Ўзини ёмон ҳис қилган киши аввало 8-1-1 рақамига қўнғироқ қилиб, ҳамшира билан гаплашиши керак. Симптомларни ўргангандан кейингина ҳамшира беморга нима қилиш кераклиги, анализ топшириш керак ё керак эмаслигини айтади. Калгари ва Эдмонтонда машинадан тушмасдан анализ топшириш имконияти яратилди.
15 март тунга яқин Альбертанинг энг катта шаҳри бўлмиш Калгарида маҳаллий фавқулодда ҳолат эълон қилинди ва шаҳар фавқулодда вазиятлар агентлигига қўшимча ваколатлар берилди. Шу билан бирга барча кутубхоналар, спорт мажмуалари, бассейнлар ва ҳокимиятга қарашли бошқа жамоат жойлари номаълум муддатга ёпилди. Ҳокимият ўз ходимларини иложи борича уйдан туриб ишлашига шароит яратиб берадиган бўлди.
Хусусий компаниялар реакцияси
Мен компаниялар учун дастурий таъминот ишлаб чиқарадиган компанияда ишлайман. Компанияда 75 киши ишлайди, аксарияти ёшлар. Корхона раҳбарияти жуда шаффоф йўл тутиб, корпоратив мессенжер орқали вирус билан боғлиқ ўзгаришларни етказиб турди.
Компания мартнинг бошида фавқулодда ҳолат режасини тақдим этди. Режа уч босқичга бўлинган.
Биринчи босқич — ходимлар уйидан ишлаши мумкин. Касал бўлса, ўзини ёмон ҳис қилса уйида ишлашга мажбур. Ўзи ёки оиласи аъзолари чет элга чиқадиган бўлса, компанияга маълумот бериши шарт.
Ошхонада килоли маҳсулотлар энди бўлмайди. Ерёнғоқ, конфетлар шиша идишларга солиб қўйиларди. Ана ўшалар бўлмайди, ўрнига индивидуал қадоқланган маҳсулотлар келтирилади.
Иккинчи босқич — агар вирус тарқаши кучайса. Аксарият ходимлар уйидан ишлайди, офисга ташқаридан маҳсулотлар (егулик, ичимлик, канцелярия товарлари) келтирилмайди. Офисга меҳмонлар кириши тақиқланади. Кўпчилик йиғиладиган учрашувлар бекор қилинади. Чет элга чиқиш рағбатлантирилмайди.
Учинчи босқич — ижтимоий изоляция. Офис ёпилади, командировкаларга рухсат берилмайди, ижтимоий контактлар минималлаштирилади.
13 март, жума кунидан бошлаб компания режанинг иккинчи босқичига ўтди. Ўша кундан буён уйда ишлаяпмиз, офисда саноқли одам бор.
Турмуш ўртоғим янги иммигрантларга Канадага ўрнашишга ёрдам берадиган ташкилотда ишлайди. Коронавирус билан боғлиқ ўзгаришлар аҳолининг ҳимоясиз қатламларига, шу жумладан янги иммигрантларга қаттиқроқ таъсир қилади. Шу сабабли у ҳалиям ишга боришга мажбур.
Ҳозирги ҳолат
17 март ҳолатига кўра Альбертада 56 киши, Канадада эса жами 415 киши COVID-19 билан касалланган. Шу кунгача тўрт киши касалликдан вафот этди. Коронавирус қурбонларининг барчаси қариялар уйида истиқомат қилган ва соғлиғи яхши бўлмаган.Менинг коронавирусга муносабатим ўтган ҳафта жиддий ўзгарди. 13 март, жума куни Канада Бош вазири Жастин Трюдонинг аёли Софи Трюдо ҳам ушбу дардга чалингани аниқланди. Бош вазир ҳам карантин қилиб, уйидан ишлаш ҳақида баёнот берди.
Буни эшитиб мен анча хавотирга тушдим. Дунёнинг энг бой, энг қудратли кишилари бу касалликдан қутула олмадими, унда биз, оддий одамлар ҳам тайёр туришимиз керак экан. Ана ўша куни бозорга тушиб, анча-мунча маҳсулотни уйга ғамлаб қўйдик, болаларни спорт секцияларига олиб бормасликка қарор қилдик. Душанбадан мактаб ва боғчалар ҳам ёпилди, энди учта тирранча уйни бошига кўтаряпти.
Ўтган ҳафта сўнгида дўконларда навбатлар юзага келди. Бутун Альберта бўйлаб антисептик гел ёки ҳожатхона қоғози топиш мушкул. Аммо бошқа барча маҳсулотлар бисёр, «дефицит» йўқ.
Уйимиздаги ҳолат
Ўзимиз яхшимиз. Қўрқув йўқ, хавотир йўқ. Хавотир касалликдан ҳам эмас, балки иқтисодий аҳволдан. Вирус сабаб Альбертанинг асосий экспорти бўлган нефть нархи қулади, Канада эса 2020 йил рецессияга кириши прогноз қилиняпти. Ҳозирча ишхонам раҳбари ҳеч ким ишдан бўшатилмаслиги, ойликлар одатдагидек тўланишини таъкидламоқда, аммо билиб бўлмайди, вазият қалтис.Болалар ҳам сентябргача уйда, уларни ҳам фойдали ишлар билан машғул қилиш, дарсларини қилдириш керак.
Ўзбекистон ҳақида фикрлар
Ўзбекистондан ғамхўрлик сезмаяпман ва кутмаяпман ҳам. Ўзбекистоннинг олдида катта муаммолар турибди, вирус энди кириб келди. Менга ғамхўрлик керак эмас, куч мамлакат ичидаги аҳолига қаратилиши керак, деб ҳисоблайман.Коронавирусдан сақланишнинг энг эффектив йўлларидан бири — ижтимоий масофаланиш (social distancing), яъни оммавий йиғилишлардан қочиш. Шу сабабли ҳам мамлакатлар мактабларда ўқишларни, йиғилишлар, концертлар, байрамлар, парвозларни тақиқлаяпти. Бу борада мен Ўзбекистон ҳукуматини тўлиқ қўллаб-қувватлайман.
Атиги фалон киши касалланди-ку, гриппдан, ЙТҲлар оқибатида бундан-да кўп кишилар қурбон бўляпти-ку, дейишяпти скептиклар. Хитой, Италия, Жанубий Корея, Эрон мисолларини кўрадиган бўлсак, биз учун ҳали ҳаммаси олдинда. Вирус тарқалишини секинлаштириш учун ўзбекистонликларга уйда ўтиришни тавсия қилган бўлардим. Албатта, ишлаш керак, қорин кутиб ўтирмайди. Аммо тўйлар, мажлислар, гаплар ва ҳ.к. нозарур йиғилишларга бормаслик, одамлараро 1 метр масофани сақлаш керак.
Яна бир гап: касал кўргани бориш ҳақида ҳатто ўйламанг ҳам.
Ҳаммамизга Ўзи сабр берсин.
Изоҳ (0)