Муаммар Каддафининг бойликлари қаерда? НАТО нега ҳалигача тирик? Жаҳон матбуоти шарҳи

«Дарё» ўтаётган ҳафта мобайнида дунё матбуотида муҳокамаларга сабаб бўлган энг қизиқарли мақолаларнинг қисқача мазмунини келтириб ўтади.

Муаммар Каддафининг бойлиги Жанубий Африка Республикасидами?

2011 йилда Ливиядаги исёнчи гуруҳлар томонидан ўлдирилган полковник Каддафининг йўқолган анча катта маблағдаги пули тарихда янгича бурилиш ясади, деб ёзади The Times нашри. Аниқланган маълумотларга кўра, долларларнинг изи Жанубий Африка Республикаси президенти Жейкоб Зуманинг шахсий қароргоҳига бориб тақалмоқда. Каддафи ўлимидан сўнг Ливия ҳукумати полковникнинг бойлигини мамлакатга қайтаришга ҳаракат қилди, аммо бу ҳаракат бесамар кетди.

Маълумотларга кўра, Муаммар Каддафи ўз бойликларини ўлимидан аввал Зумага бергани ҳақида гап-сўзлар тарқалган эди. Аммо 76 ёшли Зума Каддафининг пуллари ҳақида ҳеч нарса билмаслигини айтган.

Ливиянинг янги ҳукумати ЖАРнинг 66 ёшли президенти Сирил Рамапосга Ливия халқига тегишли бойликларни қайтаришда кўмак сўраган, лекин Рамапос бу борадаги музокаралар ҳақида матбуотга лом-мим демаган.

Аммо маълумотларга қараганда, Каддафининг банкири сифатида танилган Ливия миллий фаровонлик жамғармасининг собиқ раҳбари Башир Солиҳни гувоҳлар бир неча марта ЖАР пойтахти Йоханнесбургда кўрган. Ҳаттоки собиқ банкирга нисбатан Йоханнесбургнинг марказий кўчаларида суиқасд уюштирилиши натижасида у ярадор бўлгани маълум.

БМТ хавфсизлик кенгаши махсус комиссиясининг 2017 йилдаги маърузасига кўра, Каддафининг бойликлари Африка мамлакатларига бекитилган. Яширилган маблағдан қурол-яроғ савдоси, зирҳли машина ва вертолётлар сотиб олишда фойдаланилаётгани ҳам маълум.

2013 йилда ЖАР ҳукумати БМТ талабига биноан тахминан 540 миллион фунт стерлинг миқдоридаги маблағни Ливия ҳукуматига қайтариш ҳақида баёнот ҳам берган эди.

Каддафи Зума билан дўстона муносабатларда эди. Зума НАТО тарафидан Ливия ҳаво ҳужумига тутилишини кескин қоралаб чиққан эди.

НАТО нега ҳалигача тирик?

Собиқ иттифоқ парчаланиши билан Варшава шартномаси ҳам йўқликка маҳкум бўлди. Аммо нега НАТО ҳамон яшаб келмоқда? Асосий сабаб — АҚШ. Келишувлар, дипломатия ва ўзга мамлакатларнинг ички ишларига аралашмаслик АҚШ учун ҳеч нарсани англатмайди, деб ёзади Sabah нашри.

НАТОнинг 70 йиллик юбилейи нишонланиши арафасида 1952 йилда Шимолий Атлантика иттифоқига аъзо бўлган Туркиянинг мазкур ташкилотга аъзолиги давом этиши номаълум бўлиб қолмоқда. Сабаби — АҚШ наздида демократик йўлдан чалғиган Туркия АҚШ муносабатларида Фатҳулла Гулен масаласи кескинлигича турибди, Россия ва Эрдўғон ҳукуматининг ташқи сиёсатдаги айрим масалалар бўйича муносабатлари анча совуқлашган.

Турк нашрининг ёзишича, АҚШ халқаро дипломатия қоидаларига амал қилгани йўқ ва ўзини кўча безорисидек тутмоқда. АҚШ ўзи истаган вазиятда мустақил давлатларнинг ички ишларига ҳарбий аралашиши, Исроил каби иттифоқчи давлатларнинг ноқонуний хатти-ҳаракатларига кўз юмиши, Венусуэлада бўлгани каби ҳукуматни тўнтаришга уринаётган кучларга кўмак бериши, мамлакат мудофаа тизимига мансуб ташкилотларни террористик ташкилот дея қора рўйхатларга қўшиб қўйиши мумкин.

Агарда яна 1952 йилга қайтиб қолгудек бўлсак, биз барча бошимиздан ўтказганларимиздан сўнг яна НАТОга аъзо бўлишга ҳаракат қилган бўлармидик, деган савол билан мақолани якунлайди муаллиф. 

Рубль — энг муваффақиятли валюта

Bloomberg агентлигининг ёзишича, Россия тарафи фойда олиш илинжида иштаҳаси анча очилган сармоядорлардан фойдаланиб, рекорд ҳажмдаги облигацияларини чиқарди. Бунга асосий сабаб эса АҚШ Конгресси Россияга санкциялар мавзусидан чарчаганидир, деб ёзади Bloomberg.

Лондонда жойлашган ривожланаётган давлатлар бозор иқтисодиётини таҳлил қилиш билан шуғулланадиган Manulife Asset Management агентлигининг ёзишича, ички ва ташқи бозордаги вазият барқарорлашмоқда. Шунингдек, АҚШ ва Европанинг пул-кредит сиёсати ҳам ўзгарди, Конгресс бўлса санкцияларни муҳокама қилишдан чарчади.

Сармоядорлар Россиянинг юқори даромадли активларига қизиқиши сабаб рус рубли фаворит сифатида эътироф этилмоқда. Россия экспортининг асоси бўлган нефть эса жаҳон бозорида баррелига 70 доллардан сотилмоқда.

Россия молия вазирлиги 10 ва 5 йилга мўлжалланга умумий қиймати 137 миллиард рубль (2,1 миллиард доллар) бўлган облигацияларни жойлаштирди. Бозордаги умумий талаб эса 200 миллиард рублни ташкил этмоқда. 1 фоизлик бонус билан тўлаб берилиши 2029 йилда амалга ошириладиган облигациялар савдосининг кечаги кундаги  умумий сотув қиймати 86,8 миллиард рублни ташкил этди.

Бир йил аввал АҚШ санкциялари сабаб Россия банклари чуқур инқирозни бошидан кечирди, сармоядорлар ларзага келди. Иқтисодий саросима бутун ёз давом этди. Лекин бугунга келиб рубль энг муваффақиятли валюта сифати бой берган позицияларини эгаллаб олмоқда.

Араблар оламида йўқотишлардан чарчаган Россия

Noonpost нашрида эълон қилинган мақолага кўра, Россия араб давлатларида юз келаётган инқирозлардан унумли фойдаланган ҳолда ўз таъсирини ёйишга уринмоқда.

Ливия Халифа Хафтар қиёфасида ўзи учун керакли етакчини топди, дейди нашр муаллифи Аид Амир. Саудия Арабистони, БАА, Миср  ва Франция Хафтарни пул ҳамда қурол-яроғ билан дастаклаётган бўлса, Россия масаланинг дипломатик тарафига урғу бермоқда. Ана шу мақсадда  БМТ Хавфсизлик Кенгаши Хафтар тарафида қўлига қурол олганларни ўқ отишни тўхтатишга чақираётган бир пайтда расмий Кремль Хавфсизлик Кенгашининг йўлини тўсди. Бу хатти-ҳаракат эса, ўз навбатида, Россиянинг ўз иттифоқчисини дастаклашдаги илк ёрдами бўлди. Россия Ливиядаги тинчликни сақлашга интилаётгандек бўлса-да, аслида мамлакатдаги турли гуруҳлар билан музокаралар ўтказиб  келмоқда.

Россияга бундан қандай наф деган савол туғилиши табиий. Ҳарбий жиҳатдан Россия энг аввало Каддафи ҳокимиятдан кетганидан сўнг бой берган Ўрта Ер денгизидаги  Ливия-Россия ҳарбий денгиз базаларидан фойдаланишни истайди. Бу эса Россиянинг Ғарбдагиларни чўчитиб туришини истаётганидан.

Иқтисодий жиҳатдан олиб қараганда, Ливияни Россия таъсир доирасига киритиш ҳарбий-иқтисодий режаларни амалга оширишда қўл келади.  Муаммар Каддафи даврида Ливия рус қурол-аслаҳаларини сотиб оладиган энг йирик ҳамкорлардан бири эди. Каддафи кетиши ортидан Ливиянинг молиявий маблағлари оқими йўналишини ўзгартирди. Айрим маълумотларга қараганда, ўз даврида Ливия Собиқ Иттифоқ ва Россиядан сотиб олган қурол-яроғ суммаси миқдори 20-25 миллиард долларни ташкил этган.

Геосиёсий жиҳатдан назар ташлаганда, Ливиянинг Россия таъсир доирасига қайтиши расмий Кремлнинг минтақадаги таъсирини кенгайтириб, Ғарбникини сусайтиради. Сиёсий таҳлилчилар фикрига кўра, Россия айнан шундай мақсадни асосий деб белгилаб олган. Чунки Россия Иттифоқ парчаланиб кетганидан сўнг Мағрибдаги позицияларини бой берган.