Азиза Бегматова: Мени ҳаётда ҳам фолбин деб ўйлайдиганлар бор

Журналист Миролим Исажонов ранг-баранг роллари, хусусан, чеча образи орқали ёшу кексанинг қалбидан муносиб жой олган Ўзбекистон халқ артисти Азиза Бегматова билан суҳбат уюштирди.

— Азиза опа, йил бошида томошабинлар эътиборига ҳавола қилинган «Қитмир кампир» фильмида аввалги ролларингизга сира ўхшамайдиган образда намоён бўлдингиз. Рол сиз учун махсус ёзилганми ёки кинога кастинг асосида қабул қилиндингизми?

— Биласизми, фильмнинг катта экранларига чиққанига анча вақт бўлган бўлса-да, аммо ҳалигача мухлисларим, ҳамкасбларим ва таниш-билишлардан илиқ фикрлар эшитяпман. Кино элга манзур бўлганидан, беҳад қувондим. Чиндан ҳам кўпчилик «Ролингиз сиз учун махсус ёзилганми, фильмда ўзингизни ўйнабсиз-ку?!», деб мурожаат қилаяпти. Картина режиссёри Гўзалхон Юсупова менга қўнғироқ қилиб, «Азиза опа, қитмир кампир тўғрисида кино суратга олиш ниятидаман. Бош ролда фақат сизни кўряпман. Сценарийни ўқигач, фикр-мулоҳазаларингизни айтсангиз», деди. Орадан бир неча кун ўтгандан сўнг Гўзалхон билан учрашдик. Сценарий билан танишгач, рол ўйнашга рози эканлигимни айтдим. Фильмдаги образим кейинги пайтда ўзим истаган рол бўлганлиги учун суратга олиш жараёнида яйраб ишладим. Кинони кўрган бўлсангиз, қаҳрамоним ҳазилкаш, қитмир кампир. Унинг ҳатти-ҳаракати, қилиқларини ўхшатишга ва томошабинни ишонтиришга ҳаракат қилиб, ўзимдаги бор имкониятни ишга солдим.

— Сиз инжиқ актрисамисиз?

— Менимча, инжиқ актрисалар тоифасига кирмасам керак. Негаки, шу пайтга қадар ҳеч бир режиссёр билан айтишиб, орамизга тушунмовчиликлар туширмаганман. Ҳар қандай шароитда ҳам борига қаноат қилиб, мослашишга интиламан. Режиссёрлар мени муносиб деб топган ролни улар айтганидек ўйнаб беришга ҳаракат қиламан.

— Ҳар бир даврнинг ўз томошабини бўлади. Бугунги томошабиннинг олдингисидан фарқини нималарда кўрасиз?

— Ҳозирги томошабинларни хайратлантириш бироз мушкул эканлигини тан олиб айтиш керак. Бугунги тараққиёт асрида инсонларнинг ахборот олишга бўлган эҳтиёжи кун сайин ортиб боряпти. Телевизор, радио, газета-журнал, интернет орқали бир вақтнинг ўзида олинаётган турли ахборотлар ҳам кишилардаги ҳайрат туйғусини сўнишига оз бўлсада сабаб бўлмоқда. Ўн-ўн беш йил аввалги томошабинлар спектакл жараёнида қаҳрамон йиғласа йиғларди, кулса куларди. Бугун бундай ҳайратдан ёқа ушлайдиган мухлислар жуда кам. Кейин олдин томошабин бугунгига ўхшаб уйига шошилмасди, жуда сабрли эди. Театр зали ҳар куни лиқ тўларди. Спектакл тугагач томошабинлар билан жонли мулоқот қурардик. Актёрлар билан биргаликда томошабиннинг ҳам савияси ҳар спектаклдан кейин бир поғона ўсганини кўрардик. Ҳозир ҳам ҳақиқий томошабин йўқ эмас. Бироқ улар жуда кам. Ўйлайманки, яқин йиллар ичида асл мухлислар сафи янада кенгаяди.

— Бир қанча фильмларда фолбин ва лўли аёллар образларини маромига етказиб ижро этгансиз. Айтишларича, сизни фол очаркан деб, театрга ҳам излаб келишган экан...

—- Режиссёрлар кўпинча эпизод рол беришса ҳам ишонарли тарзда ва томошабин ёдида қоладиган даражада ўйнашга интиламан. Бу борада ҳаётда, ён-атрофимда, бозорда, кўча-кўйда кўрганларим асқотади. Шу кунгача 10 га яқин фолбин, лўли аёллар ролини талқин қилдим. Ҳаётда фол, фолбин бир ёқда турсин, ҳатто ирим-сиримларга ҳам ишонмайман. Бироқ, ёнимга фол очишимни сўраб келган аёллар ҳам бўлган. Адашмасам, бундан ўн йиллар олдин театрга бир аёл мени излаб келиб, қизининг ҳомиладорлигини, туғилажак набираси қиз ёки ўғил эканлигини айтиб беришимни сўради. Гап орасида куёви бу гал ҳам қиз фарзанд туғилса, тўрт нафар қизидан ҳам воз кечиб, ажрашиш ниятида юрганини айтди. Унинг кўнглига оз бўлса-да, ёруғлик олиб кириш мақсадида, «Худо хоҳласа, қизингиз ўғил фарзандли бўлади», десам, у аёл қувончи ичига сиғмай, «Агар ўғил набира кўрсам, сизга бошдан-оёқ сарпо қиламан», деди. Орадан бир неча ой ўтиб, эшицам, ўша аёлнинг қизи ҳақиқатан ўғил фарзанд кўрибди. Бундан ҳам қувонганман, ҳам ажабланганман.

— Ўзбек оилаларида эркакларнинг мавқеи пасайиб кетди, деган фикрга қўшиласизми?

— Ҳар бир оиланинг ўзига хос қонун-қоидаси мавжудлиги боис, эркак кишига нисбатан ҳам муносабат турлича бўлади. Саволингизга ҳам ҳар ким ўз оила тарзидан келиб чиққан ҳолда жавоб бергани яхшироқ. Бизнинг оиламизда эркак киши ҳамиша аёлдан бир поғона юқорида туради. Набираларимга ҳам шуни уқтириб борамиз. Эркак оила боши, аёл эса унинг бўйни.

— Ярим асрдан буён театрда фаолият юритиб келаяпсиз. Ҳар гал ортга назар солганда, кўпроқ нималар ёдингизга тушади?

— Саҳнада ва ҳаётда ўтган ҳар бир куним кино тасмасидек бир зумда кўз олдимда гавдаланади. Санъат институтини тугатгач, 1966 йили Ёш томошабинлар театрида иш бошлаганман. Кейинчалик ҳозирги Ўзбек давлат драма театрига ўтказишди. Жамоани шакллантириш, томошабинга манзур бўладиган спектакллар саҳналаштириш йўлида тиним билмай меҳнат қилдик. Ишонсангиз, тушлик қилишга ҳам вақт тополмасдик. 1985 йилга келиб театримиз йўлга тушгач, томошабинлар оқиб кела бошлади. Қаранг, унгача театрга фақат келиб-кетиб юрарканман. Театр аслида нима эканлигини кейин чуқур англаб етдим. Ўз бахтимни ҳам шу даргоҳдан топдим. Турмуш ўртоғим Тўлқин ака билан яқиндан танишиб, оила қурдик. У узоқ йиллар декоратор бўлиб ишлади. Халқимизга чеча бўлиб танилишимга ҳам айнан театр сабабчи эканлиги мени янада шодлантиради.

— Санъатимиздаги қандай кемтиклар қалбингизга оғриқ солади?

— Ўз касбининг профессионали бўлмаган актёрлар, режиссёрларнинг кўпайиб бораётгани ва «ижод» қилишаётгани ғашимни келтиради. Истеъдоди бўлса-да, лекин астойдил интилаётган, изланаётган ёшларга шу соҳа бўйича устоз кўриб, махсус билим олишларини тавсия қиламан. Мана шундай устоз кўрмаган ёш ижодкорлар фильмларимиз савиясини тушишига маълум маънода сабабчи бўлишяпти. Нима бўлганда ҳам чумчуқни қассобнинг ўзи сўйсин. Шундагина кинода ривожланиш бўлади, санъатимиз саноатга айланмайди.