Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги «Узумини еб, боғини суриштирмаслик керакми? Ёхуд ‘Деҳқон бозори’ деҳқон учунми ё олибсотар учун?» сарлавҳали мақола эълон қилди. Уни тўлиғича келтириб ўтамиз.
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2018 йил 18 мартдаги «Деҳқон хўжаликлари ва томорқа ер участкаларидан самарали фойдаланишни ташкил этиш чора-тадбирлари тўғрисида»ги қарори ижроси доирасида Сирдарё вилоятида тузилган махсус ишчи гуруҳ уйма-уй юриб, фуқароларнинг томорқадан қандай фойдаланаётганини атрофлича ўрганмоқда.
– Маҳалламиздаги 1 минг 950 хонадонда 8 мингдан зиёд аҳоли истиқомат қилади, – дейди Гулистон шаҳар «Янги ҳаёт» маҳалла фуқаролар йиғини раиси Султонали Орифжонов. – 26 кўп қаватли уйда 420, ҳовлили уйларда 1 минг 460 оила яшайди. Ҳудудимизда биттадан умумтаълим мактаби, чет тилига ихтисослаштирилган лицей, мактабгача таълим муассасаси, 224 тадбиркорлик субъекти фаолият юритади.
Раис бу ерга келишимиздан мақсадни билгач, бизни ҳовлили уйлар томон бошлади. Ёш-у қари — барча томорқада меҳнат қилмоқда. Кимдир мевали дарахт кўчати ўтқазаётган бўлса, бошқаси уруғ сепаётир. Биров помидор, булғор қалампири экаяпти, яна кимдир бақлажон кўчати ўтқазмоқда.
Кўча деворидан иссиқхонаси кўриниб турган хонадонлардан бирининг эшигини тақиллатамиз. Oппoқ соқолли мўйсафид, «Хуш келибсизлар, қани марҳамат!» деб бизни ичкарига бошлади.
– Бу киши меҳнат фронти фахрийси Абдурашид бобо Худойназаров бўладилар, – таништиради оқсоқолни маҳалла раиси. – Ҳув иссиқхонада ишлаётган – кенжалари Алишер, ёнидаги унинг турмуш ўртоғи Гулчеҳрахон.
– Ёшлари 91 да бўлса-да, ҳали ота меҳнатдан қолганлари йўқ, – қўшиб қўйди раис Абдурашид бобонинг қўлидаги ип ва қайчига ишора қилиб.
– Яратганга шукур, 2 ўғил, 4 қизимдан 90 га яқин набира ва чеваранинг бобосиман, – дейди отахон. – Ҳозир бири ўқишга, бошқаси ишга кетган. Бўлмаса улардан иш қолармиди менга. Болалар помидор боғлаши учун ип қирқиб ўтирибман-да. Шуни ҳам иш дейдиган бўлсаларингиз...
– Беш йил муқаддам отамнинг қистови билан 6 сотихли томорқада иссиқхона барпо этдик, – дейди Алишер Худойназаров. – Кам бўлмадик. Бу йил ҳам қиши билан етиштирган кўкатларимизни сотиб, ҳозиргача 15 миллион сўм даромад қилдик. Ўрнига помидор экдик. Худо хоҳласа, май ойида ҳосил оламиз, ўрнига бодринг экамиз.
– Помидордан қанча даромадни кўзлаяпсиз?
– Ҳа энди, бу ёғи Яратгандан, ҳар тугул 45—50 миллион сўм атрофида даромад қилсак, керак.
– Демак, йилига тўрт марта ҳосил оларкансиз-да?
– Йўғ-э, уч марта. Бир чорак кўчат етиштириш, ерга ишлов, дам бериш, иссиқхонани қиш мавсумига қайта тиклашга кетади.
– Маҳалламиздаги 1 минг 460 томорқали хонадоннинг бирортасида бўш турган ер йўқ, – дейди ишонч билан раис мақсадимизни англагандек. – Юринг, бошқа бир манзарани кўрсатаман. Мана бу ерда зовурдан бозорга ўтиладиган кўприк бор эди. Шунинг атрофини бозордан чиқадиган чиқиндилар билан тўлдириб ташлашибди. Бозорқўмга чиқиндиларни олиб ташлашни айтган эдик, муаммо ечимини сал бошқачароқ ҳал қилибди-да, барака топгурлар. Чиқиндини экскаваторда тупроқ билан кўмдириб, кўприкни бузиб ташлашибди...
Мамлакатимизнинг ҳудуди кичик ва аҳолиси кам вилоятларидан бири бўлган Сирдарё вилояти маркази Гулистон шаҳри ҳам, бозори ҳам, табиийки, унчалик катта эмас.
Шаҳар четидаги деҳқон бозори ўтган йили янгидан бунёд этилиб, фойдаланишга топширилган. Замонавий бозорнинг савдо расталари юртимизда етиштирилган турли қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари билан тўла. Аммо, расталарда қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари учун ажратилган жойлар нимагадир бетартиб экани харидорнинг таъбини хира қилиши турган гап.
Аслида, ҳар қандай бозор ё савдо дўконида, биринчи навбатда, харидор учун қулайлик яратилиши, унинг танлаш имконияти бўлиши ва, аввало, харидор манфаати ўйланиши лозим. Бу ерда шу жиҳатлар унчалик эътиборга олинмаган шекилли, унда-бунда норози кайфиятда тўнғиллаб кетаётган харидорларни учратиш мумкин. Чунки, бозорда бир маҳсулот нархи ҳар хил бўлиши мумкин-ку?! Бинобарин, харидорда бир растадан бошқасига осонгина ўтиш учун қулайлик бўлиши керак.
Бозор оралаб ҳали у, ҳали бу растадаги маҳсулотлар нархини суриштирамиз.
– Укроп, кашнич, петрушка, кўк пиёзнинг боғи 500 сўмдан. Саримсоқпиёз, редисканинг боғи 1000 сўмдан. Нечтадан берай?
– Ўзингизнинг томорқаданми?
– Э-э, ука, узумини енг-у боғини сўраманг! Домда томорқа нима қилсин, Чиноздан эрим олиб келган, «свежий»...
Ростдан ҳам, олма Бахмалдан, кўкат Чиноздан, узум водийдан келтирилган ва ҳоказо. Эътибор қилдингизми, ҳаммаси бошқа вилоятлардан олиб келинади. Табиийки, бу маҳсулотлар нархига ҳам таъсир қилади. Ахир «Деҳқон бозори»да деҳқоннинг ўзи бўлмагандан кейин бошқача бўлиши мумкин ҳам эмас-да. Бу бозорда «ўз томорқамдан» деб турган деҳқонни учратмайсиз. Беихтиёр савол туғилади: «Деҳқон бозори» деҳқон учунми ёки олибсотар учун? Гулистон шаҳридаги ҳовлили оилалар томорқасида етиштирилаётган маҳсулот шаҳарликлар эҳтиёжини тўла қондира олмаслиги табиий. Лекин вилоятда яна 2 шаҳар, 8 туман ҳам бор-ку?!
Вилоят аҳолиси томорқадан қандай фойдаланмоқда, етиштирилаётган маҳсулотларни қаерда сотаётир? Шу саволга жавоб излаб, Гулистон шаҳрининг шундоқ биқинида жойлашган Мирзаобод тумани Наврўз маҳалласига йўл олдик.
Наврўз Мирзаободдаги энг намунали, обод маҳаллалардан. Лекин бу ерда яшовчи баъзи фуқароларнинг томорқага, ерга эътиборсизлигидан дилингиз хуфтон бўлади. Тўғри, бу ерда ҳам томорқасига ишлов бериб, экин экиб, ўз эҳтиёжидан ортиғини бозорда сотаётган, миллионлаб сўм даромад қилаётганлар ҳам бор. Аммо, бир неча сотих томорқанинг умрини зое ўтказаётган, бебаҳо неъмат бўлмиш сувни исроф қилаётганлар, айни пайта ночорликдан томорқа қилолмаётганлар ҳам йўқ эмас-да!
Ҳовлилардан биридаги «ҳовуз»ни кўриб, «балиқчилик хўжалигини ҳовлида ташкил қилаётган экан-да» деган фикр хаёлимиздан ўтди.
– Эрим оламдан ўтгач, иқтисодий жиҳатдан қийналиб қолдик, – дейди хонадон соҳибаси Феруза Эркабоева. – Уч болани ёлғиз ўзим зўрға боқаяпман. Ариқдан ҳовлига тошаётган сувни тўсиш учун тупроқ тўктиришга ҳам, 10 сотих ерни ҳайдатишга ҳам пул керак. Маҳалла раиси ўзи билиб, ёрдам қилай демайди. Бева бошим билан ёрдам сўраб борсам, боши очиқ аёлман, гап-сўздан қўрқаман.
Бу ҳолатда бирор нарса дейишга ақлимиз ожиз. Шу боис, унинг ечимини Мирзаобод тумани раҳбарлари ҳукмига ҳавола қилишни мақсадга мувофиқ топдик.
Наврўз маҳалласи Зомин кўчасида истиқомат қилувчи Янгибой Эсонбоевнинг томорқаси нақ 25 сотих. Аммо, шунча ҳосилдор ерга бир дона ҳам гиёҳ экилмаган. Янгибой акадан бунинг сабабини сўрасак, «қўл сал калталик қилиб, 150-—00 минг сўм маблағ топилмай, ер ҳайдовсиз қолди, кўчат ҳам сотиб ололмадик-да, ука», деди. Ваҳоланки, ҳали қурилиши битмаган уйнинг савлати, яна бир уйга етадиган қилиб тахлаб қўйилган қурилиш материаллари бунинг аксини кўрсатмоқда.
Шундай ҳолатга 10 сотихли ерга эгалик қилаётган Илҳом Холиқулов томорқасида ҳам гувоҳ бўлдик. «Уй ёнидан ариқ тўлиб сув оқиб турган бўлса, нега томорқага бирор экин экмагансиз?» деган саволимизга, у киши: «ер меники, хоҳласам экаман, хоҳламасам йўқ. Солиғини тўлаяпманми, бўлди-да!» дея жавоб берди. Афсуски, айрим юртдошларимизда собиқ тузумдан қолган боқимандалик, ўзибўларчилик, манманлик каби иллатлар гарчи кам бўлса-да, ҳамон учраб турибди. Уйда ишга яроқли 3—4 киши бўлса-ю, бир неча сотих томорқа қаровсизликдан хор бўлиб ётса?
Изоҳ (0)