Тунисда собиқ балиқчи Ўртаер денгизида ҳалок бўлган муҳожирлар учун қабристон қурди. 12 йил ичида у 400 кишини дафн қилди

Тунис фуқароси Чемседдин Марзуг охирги 12 йил давомида Ўртаер денгизи орқали Европага етиб олишга уриниб, ҳалок бўлган муҳожирларни дафн қилиб келади. У Зарзис шаҳридан 15 километрда қабристон қурди. Унда аллақачон 400 га яқин қабр бор; уларнинг аксарияти — номсиз. Тунислик қабрларга ёдгорлик қўйиш ва ҳақиқий катафалк харид қилиш учун пул тўпламоқда. У келажакда ўзи дафн қилган одамлар ДНК банкини тўплаб, қабр тошига исмлар ёзилган тахтачаларни илиб қўйиш ниятида. Чемседдин Марзугнинг қочоқлар учун қабристони ҳақида Los Angeles Times нашри ҳикоя қилади, деб ёзади Meduza.

Чемседдин Марзуг оиласи билан Туниснинг соҳилбўйи Зарзис шаҳрига 27 йил аввал кўчиб келган. У балиқ тутиб кун кечирган, бўш вақтида эса «Қизил Ярим ой»да волонтёрлик қилган. Денгиз тўлқинлари Зарзис қирғоқларига мунтазам Ўртаер денгизида чўкиб кетганлар жасадларини келтиради. Улар одатда Европага етиб олишга уриниб ҳалок бўлганлар жасадларидир. Марзуг «Қизил Ярим ой»нинг волонтёри сифатида 12 йилдан буён уларни дафн этади.

Жасадларнинг баъзиларини унинг ўзи соҳилдан топади, баъзилари ҳақида маҳаллий балиқчилар унга хабар қилади. У ҳар сафар жасад топилганлиги ҳақида маҳаллий ҳукуматни хабардор этади ва мурдани ёриш учун шифохонага олиб бориш учун дўстидан фургон олиб туради. Расмийлар Марзугга бу мақсад учун пикап олишни таклиф қилган, бироқ у жасадларни очиқ кузовда ташиш инсонийликка тўғри келмайди деб ҳисоблайди.

Марзуг ҳалок бўлган муҳожирлар учун қабристонни Зарзисдан 15 километр масофадаги собиқ ахлатхона жойидан қурди — 2 500 квадрат метр майдонга эга бўлган жойни маҳаллий ҳукумат «Қизил Ярим ой»га вақтинчалик берган. Қабристон паст-баланд тепаликлардан иборат қумли дала бўлиб, унга кириш жойи ғиштлардан ясалган икки колонна билан белгилаб қўйилган.

Бу ердаги қабрларнинг аксарияти номсиз — ҳалок бўлганларнинг исм, шарифларини аксарият ҳолатларда аниқлаш имконсиз, чунки Ўртаер денгизидан ўтказиб қўядиган контрабандачилар одамларнинг бор мол-мулкини олиб қўяди. Қандайдир ҳисоб юритиш учун Марзуг 2017 йилдан қабрларни рақамлай бошлади.

Марзуг 12 йил ичида 400 га яқин одамни дафн қилган, улардан 74 нафари 2017 йилнинг майидан буён дафн этилган. БМТнинг Миграция бўйича халқаро ташкилоти маълумотига кўра, жорий йилда Ўртаер денгизида жами 2 993 киши ҳалок бўлган. 2016 йилда битта ҳалок бўлганга 75 нафар тирик қолган тўғри келган бўлса, 2017 йилда бу кўрсаткич 53 нафарни ташкил этди. Ўртаер денгизини кесиб ўтишнинг янада хавфли бўлишига контрабандачиларнинг мустаҳкамроқ ёғоч қайиқлар ўрнига дамлама резина қайиқлардан фойдаланаётгани сабаб бўлмоқда.

Марзуг дафн қиладиган қочоқлар орасида баъзан Яқин Шарқдан бўлганлар ҳам учрайди, бироқ уларнинг аксарияти Қора (Тропик) Африка: Эритрея, Кот-д’Ивуар, Нигер, Нигерия, Сомали ва Судан мамлакатлари фуқароларидир. Кўпчилик араблар бундай муҳожирларни бегона деб ҳисоблайди — тарихий жиҳатдан Тунисда қора танлилар хизматкор бўлган. «Ўзимни муҳожирларнинг катта оиласи аъзосидек ҳис қиламан», — дейди у.

Марзуг икки ўғли Европага кетгандан сўнг муҳожирлар ҳақида янада кўпроқ қайғура бошлади. 22 ёшли Фирас ўтган йили, 18 ёшли Элиас тўрт ой аввал отасидан яширинча Ўртаер денгизини қайиқда сузиб ўтди. Улар Марзуг бундай қайиқларни «ўлим кемалари» деб аташини биларди; ҳар иккаласи ҳозирда Парижда механик бўлиб ишламоқда.

Марзуг Фирас ва Элиас нима учун Тунисни тарк этганлигини тушунади — ишсизлик туфайли. Унинг ўзи ҳеч қачон эмиграция ҳақида ўйламаган. У ёш бўлганида иқтисодиёт ҳозиргига қараганда яхшироқ эди, вазият ёмонлашганда эса у бу ердан кетиш учун жуда кексайган эди. Тунисда унинг уч нафар қизи ҳам яшамоқда.

Марзуг мобил телефонида фарзандларининг суратлари билан бирга ўзи дафн қилган кишиларнинг суратларини ҳам сақлайди. Суратлардан бирида боши танасидан жудо қилинган аёл жасади ҳам бор. Марзуг уни ўтган йили топган. Унинг сўзларига кўра, у денгизда бир неча ой бўлиб, қирғоққа «ҳайкалдек оппоқ» бўлиб чиқиб қолган. «Бошсиз ҳолда ҳам улар мен учун чиройли», — дейди тунислик.

Ҳозир у қабристон жойлашган ерни сотиб олиш ва у ерни ободонлаштириш: қабрларга ёдгорлик ўрнатиш, катафалк харид қилиш ва «Қизил ярим ой» волонтёрлари жасадларни кўмишга тайёрлаши мумкин бўлган бино қуриш учун маблағ қидирмоқда. Марзуг буларнинг ҳаммаси учун 30 минг евро етади деб ҳисоблайди. Шундан тўрт мингга яқинини у CoFundy кампанияси ёрдамида тўплашга улгурди. Тунислик қачонлардир ДНК банки учун ҳам пул топишига ишонади. Унинг ёрдамида дафн этилган кишилар қабрлари устига номлари ёзилган тахтачаларни ҳам илиб қўйиш мумкин.