Замонавий сиёсатчининг ўртача қиёфаси — кўринишидан қиммат бўлмаган қора тусдаги костюм кийган ўрта ёшдаги оқ танли эркак. Бироқ охирги вақтда бундай қарашлар ўзгара бошлади — бунга, масалан, GQ’нинг «Ҳаммадан яхши кийинган 50 эркак» рўйхатига кирган Канада бош вазири Жастин Трюдони мисол келтириш мумкин. Meduza нашри илтимосига кўра, санъатшунослик номзоди, костюм семиотикаси ўқитувчиси Ксения Трушина Франция президенти ва Канада бош вазири қандай қилиб барчанинг кўнглидан жой олаётгани ҳамда Брижит Макрон сумкалари ва Дональд Трампнинг беўхшов кенг костюмлари қандай сиёсий маънони англатиши ҳақида ҳикоя қилади.
Дресс-коднинг янги иконалари
Сиёсатчиларнинг ташқи кўриниши ҳар доим энг кичик нарсасигача пухта ўйлаб чиқилган: қора тусдаги пиджак, оч рангли кўйлак (рубашка), кўк, қизил ёки сариқ рангли бўйинбоғ, ўткир қараш ва хайрихоҳ табассумли расмий портрет. Шу туфайли сиёсий арбобларни баъзан бир-биридан ажратиш қийин кечади — бироқ айнан шундай ёндашув сабабли давлат мансабдор шахси тимсолига «профессионаллик», «ўзига бўлган ишонч» ёки «анъаналар» каби тушунчалар гўё сингиб кетгандек. Олимлар етакчилардан биринчи навбатда обрўлилик ва ҳукмини юргизишни кутишимизни тасдиқлайди.
«Ихчам костюмлар унга бир вақтнинг ўзида фикрлар жамланганлиги ва ғайратлилик кўринишини беради», — дейди Эммануэль Макрон ҳақида костюм семиотикаси бўйича эксперт Анья Аронофски Кронберг The New York Times материалида. Кронберг сўзларига қараганда, Франция президентининг услубини «соғломлик ва тиришқоқликни акслантирувчи» сифатида тасвирлаш мумкин. Бироқ бунга «прагматиклик»ни ҳам қўшиш мумкин. Сайловга қадар ҳам унинг партия бўйича ҳамкасблари Франциянинг бўлажак етакчисини минг евродан қиммат костюмларни ёқтиришда айблаган эди — бундан Макрон тегишли хулоса чиқарди. У инаугурация маросимида атиги 450 евролик костюм, унинг рафиқаси Брижит Макрон эса ижарага олинган Louis Vuitton мовий пиджак ва юбкасида кўриниш берди.
Макроннинг тантанали портретини алоҳида таъкидлаб ўтиш жоиз: ундаги ҳар бир детал: стол четига устма-уст қўйилган икки айфон, унинг туриши ва тайёр харид қилинган костюмигача (буюртма асосида тикилмаган) муҳим аҳамиятга эга. Буларнинг барчаси Франция янги президентининг ёш, демократик, жасур ва тараққийпарвар эканлигидан далолат беради.
Сиёсий мода бўйича Эммануэль Макронга ҳозирча фақат Канада бош вазири Жастин Трюдо рақобатчи бўла олади. У жорий йилда «Дунё бўйича энг яхши кийинган 50 нафар эркак» рўйхатига кириб, унда Дэвид Бекхэмдан кейинги 14-ўринни эгаллади. Бундан ташқари, ушбу рўйхатда яна бир сиёсатчи — Лондон мери Содиқ Хон ҳам бор.
Трюдо рейтинги Канадада тушаётганлигига қарамасдан, у ҳамон ватанида ҳам, ундан ташқарида — айниқса қўшни Америкада ҳам машҳур. Уни пандалар билан тушган сурати, иш столида «маюрасана» услубида тура олиши ва қувноқ пайпоқлари учун хуш кўришади.
Мисол учун, Трюдо Брюсселдаги учрашувга НАТО логотипи туширилган пушти пайпоқ, Канада ва Ирландия мансабдорлари учрашувига эса «Юлдузли жанглар» дроидлари акс эттирилган пайпоқ кийиб борди. Унинг бу каби пайпоқлари эътиборни ўзига жалб қилади ва унинг ҳазилни тушунишидан дарак беради, шунингдек, унинг тимсолига янада инсонпарварлик киритади.
Имиж муваффақиятсизликлари
Меъёрдан ҳар қандай чекиниш ишончсизликни келтириб чиқариши мумкин. Бунга ҳар қандай буюм — костюмнинг ноодатий ранги, жуда узун шим ёки қимматбаҳо соатлар ҳам сабаб бўлиши мумкин. Масалан, 2014 йилнинг августида Барак Обаманинг Украинадаги можаро юзасидан матбуот-анжуманидан сўнг нафақат унинг баёноти мазмуни, балки костюм-шимининг ранги ҳам муҳокама қилинди. Журналистлар унинг рангини «ғамгин хаки» деб атади. АҚШ президентининг кутилмаган қиёфаси мемга айланди, GQ дан Time нашригача давлат раҳбари учун бундай либос ўринли-ўринли эмаслиги ҳақида мақолалар чоп этди (айниқса бу каби жиддий масала юзасидан чиқиш чоғида). Обамани оч ранг костюм сиёсий заифлик ва калта ўйлашдан дарак бериши мумкинлиги учун танқид қилишди.
Ҳаддан ортиқ консервативлик ва вазиятга мослаша олмаслик ҳам танқидларга сабаб бўлади — буни Франциянинг собиқ президенти Франсуа Олланд мисолида ҳам кўриш мумкин. Сен-Беа шаҳридаги сув тошқинига расмий костюм ва иш услубидаги туфлида келган президент инқирозни қандай енгишни билмайдиган раҳбар сифатида таассурот уйғотди. Буни имиж ҳалокати деб аташди.
Бироқ гавдага унчалик мос тушмаган костюм ҳам имижнинг бир қисми бўлиши мумкин. Американинг ҳозирги президенти қопсифат шимлари, шаклсиз пиджаклари, шунингдек, жуда узун ва кенг бўйинбоғлари туфайли доимий танқидларга учрайди. Business Insider Дональд Трампнинг бойлигини ҳисобга олганда нега унинг костюмлари бунчалик арзон кўринишига жавоб топишга уринган (дидни сотиб олиб бўлмайди) бир пайтда, The Independent бошқа жавобни келтиради: бу унинг тарафдорларига яхши таъсир қилишини тахмин қилади.
Шунинг учун, нашр фикрича, консерваторлар костюм учун бир неча минг доллар сарфлай олмайдиган ишчи классни ўзидан қочирмаслик учун онгли равишда жуда урфдаги либосларни истисно этади.
Ўз мақомини атайин суистеъмол қилиш кечирилмайди: қимматбаҳо костюмлар, улкан соатлар ва замонавий қуёш кўзойнакларига муҳаббати туфайли матбуот Франциянинг собиқ етакчиси Николя Саркозига «ялтироқ президент» (President Bling-Bling) деб ном қўйди.
Дресс-кодга ўз билганича муносабатда бўлган ва кроссовкаларга ҳаддан ортиқ меҳр қўйган Дмитрий Медведев ҳам доимий танқидлар нишонига айланган.
Реформаторлар
АҚШ президенти лавозимидаги биринчи кундаёқ Барак Обамани Овал кабинетдаги мажлис давомида пиджаксиз суратга олишди. Бу ундан олдинги президентнинг қатъий офис дресс-кодидан кескин фарқ эди.
Алексей Навальний ҳам бу каби усулларга мурожаат қилди: унинг ўзига хос услуби — деярли доим шимариб қўйилган енглар. Бу эса расмий дресс-кодда меҳнатсеварлик ва бирор-бир ишни бажаришга тайёрлик рамзи ҳисобланади. Навальнийнинг ўзи кийимга нисбатан бундай ёндашувни унинг узун қўллари ва рубашка танлаш билан боғлиқ муаммоларга боғласа-да, бу детал унинг ғайратли ва мураккаб вазифалардан чўчимайдиган сиёсатчи имижига ажойиб тарзда мос тушади.
Қатъий костюм
Сиёсатдаги аёллар ўзларини ифодалаш учун эркакларга қараганда каттароқ кенгликка эгадек кўринса-да, аслида уларнинг гардеробида ҳам айнан ўша «қатъий костюмлар» устунлик қилади.
Шимли костюмлар, елка чизиғига урғу бериш, қайтарма ёқа — давлат мансабларидаги кўпчилик аёллар эркаклар гардеробидан ўзлаштирилган услублардан фойдаланади. Бундай услуб 1980 йиллардаёқ ўйлаб топилган ва кийинишга бундай ёндашувни англатувчи power dressing термини ҳам ўшанда вужудга келган.
Ҳиллари Клинтоннинг сайлов кампанияси давомида унинг ўзига хос шимли костюмлари ҳақида Salon ва The New York Times мақолалар ёзган, унга Vogue бош муҳаррири Анна Винтур консултация берган.
Германия канцлери Ангела Меркель ёки Шотландия биринчи вазири Никола Стерженга ҳам юқоридаги ҳолат тааллуқли. Уларнинг барчасининг кўриниши яхши, бироқ замонавий эмаслик ва вазминликка урғу берилган деярли бир хил ёрқин рангдаги елка чизиғи аниқ пиджакларни танлайди.
Бир вақтнинг ўзида барча сиёсатчи аёллар ҳам анъанага амал қилишга интилмайди. Тереза Мэй Буюк Британия бош вазири лавозимини эгаллаб турган бир йил давомида ўз костюмлари ҳақида муҳокамалар учун кўп имкон берди. Сиёсатчи лакланган ботфордлар, тишли ботинкалар, тошли ва қоплоннусха туфлини қимматбаҳо инглизча костюмлар билан уйғунлаштиради, учрашувга бемалол резина этик кияди ва оқарган сочларини бўямайди.
Биринчи хоним қиёфаси ребрендинги
Биринчи хонимлар имижи, қоида тариқасида, давлат ва уларнинг турмуш ўртоғи йўналиши билан уйғунлик ҳосил қилади. Ёрқин мисол — президент протоколи қоидалари бўйича ўйнашга мажбур бўлган Мелания Трампнинг оммавий чиқишларига матбуотнинг ҳаддан ортиқ эътибор қаратиши. Унинг ҳар бир чиқиши ҳеч бир муболағасиз лупа остида ўрганилади, айниқса унинг эрига таъсир кўрсатиши ҳақидаги миш-мишларни ҳисобга олганда: мода ва сиёсат журналистлари унинг кўйлаклари ранги ва бичими қандай қадриятларни ифодалашини таҳлил қилади.
АҚШ биринчи хоними тез-тез Франция биринчи хоними билан қарама-қарши қўйилади: Мелания Трамп бутун кўриниши билан анъаналарни тарғиб қилса, Брижит Макрон сиёсий дресс-код ҳақидаги тасаввурларни кескин издан чиқаришга эришмоқда. Франция биринчи хоними биринчи кунларданоқ протокол ва унинг ёшидаги аёллар қандай кўриниши лозимлиги ҳақидаги қарашларни издан чиқара бошлади: у деярли ҳар доим калта кўйлак ва юбкаларни колготкаларсиз кийиб, джинси моделларидан скинни услубини маъқул кўради. Турмуш ўртоғи каби ҳар бир детални пухта ўйлаб чиқади. Брижит Макрон қўлида деярли ҳар доим сумка тутиб юради, бу билан аҳамияти турмуш ўртоғининг ишлариникидан кам бўлмаган ўз ишлари ва ўз ҳаёти борлигини тушуниш имконини беради.
The Guardian фикрича, Брижит Макрон биринчи хоним мақомини сиёсий маънода бўлмаса-да, энг камида мода соҳасида ребрендинг қилишга эришди.
Изоҳ (0)