Zamonaviy siyosatchining o‘rtacha qiyofasi — ko‘rinishidan qimmat bo‘lmagan qora tusdagi kostyum kiygan o‘rta yoshdagi oq tanli erkak. Biroq oxirgi vaqtda bunday qarashlar o‘zgara boshladi — bunga, masalan, GQ’ning “Hammadan yaxshi kiyingan 50 erkak” ro‘yxatiga kirgan Kanada bosh vaziri Jastin Tryudoni misol keltirish mumkin. Meduza nashri iltimosiga ko‘ra, san’atshunoslik nomzodi, kostyum semiotikasi o‘qituvchisi Kseniya Trushina Fransiya prezidenti va Kanada bosh vaziri qanday qilib barchaning ko‘nglidan joy olayotgani hamda Brijit Makron sumkalari va Donald Trampning beo‘xshov keng kostyumlari qanday siyosiy ma’noni anglatishi haqida hikoya qiladi.
Dress-kodning yangi ikonalari
Siyosatchilarning tashqi ko‘rinishi har doim eng kichik narsasigacha puxta o‘ylab chiqilgan: qora tusdagi pidjak, och rangli ko‘ylak (rubashka), ko‘k, qizil yoki sariq rangli bo‘yinbog‘, o‘tkir qarash va xayrixoh tabassumli rasmiy portret. Shu tufayli siyosiy arboblarni ba’zan bir-biridan ajratish qiyin kechadi — biroq aynan shunday yondashuv sababli davlat mansabdor shaxsi timsoliga “professionallik”, “o‘ziga bo‘lgan ishonch” yoki “an’analar” kabi tushunchalar go‘yo singib ketgandek. Olimlar yetakchilardan birinchi navbatda obro‘lilik va hukmini yurgizishni kutishimizni tasdiqlaydi.
“Ixcham kostyumlar unga bir vaqtning o‘zida fikrlar jamlanganligi va g‘ayratlilik ko‘rinishini beradi”, — deydi Emmanuel Makron haqida kostyum semiotikasi bo‘yicha ekspert Anya Aronofski Kronberg The New York Times materialida. Kronberg so‘zlariga qaraganda, Fransiya prezidentining uslubini “sog‘lomlik va tirishqoqlikni akslantiruvchi” sifatida tasvirlash mumkin. Biroq bunga “pragmatiklik”ni ham qo‘shish mumkin. Saylovga qadar ham uning partiya bo‘yicha hamkasblari Fransiyaning bo‘lajak yetakchisini ming yevrodan qimmat kostyumlarni yoqtirishda ayblagan edi — bundan Makron tegishli xulosa chiqardi. U inauguratsiya marosimida atigi 450 yevrolik kostyum, uning rafiqasi Brijit Makron esa ijaraga olingan Louis Vuitton moviy pidjak va yubkasida ko‘rinish berdi.
Makronning tantanali portretini alohida ta’kidlab o‘tish joiz: undagi har bir detal: stol chetiga ustma-ust qo‘yilgan ikki ayfon, uning turishi va tayyor xarid qilingan kostyumigacha (buyurtma asosida tikilmagan) muhim ahamiyatga ega. Bularning barchasi Fransiya yangi prezidentining yosh, demokratik, jasur va taraqqiyparvar ekanligidan dalolat beradi.
Siyosiy moda bo‘yicha Emmanuel Makronga hozircha faqat Kanada bosh vaziri Jastin Tryudo raqobatchi bo‘la oladi. U joriy yilda “Dunyo bo‘yicha eng yaxshi kiyingan 50 nafar erkak” ro‘yxatiga kirib, unda Devid Bekxemdan keyingi 14-o‘rinni egalladi. Bundan tashqari, ushbu ro‘yxatda yana bir siyosatchi — London meri Sodiq Xon ham bor.
Tryudo reytingi Kanadada tushayotganligiga qaramasdan, u hamon vatanida ham, undan tashqarida — ayniqsa qo‘shni Amerikada ham mashhur. Uni pandalar bilan tushgan surati, ish stolida “mayurasana” uslubida tura olishi va quvnoq paypoqlari uchun xush ko‘rishadi.
Misol uchun, Tryudo Bryusseldagi uchrashuvga NATO logotipi tushirilgan pushti paypoq, Kanada va Irlandiya mansabdorlari uchrashuviga esa “Yulduzli janglar” droidlari aks ettirilgan paypoq kiyib bordi. Uning bu kabi paypoqlari e’tiborni o‘ziga jalb qiladi va uning hazilni tushunishidan darak beradi, shuningdek, uning timsoliga yanada insonparvarlik kiritadi.
Imij muvaffaqiyatsizliklari
Me’yordan har qanday chekinish ishonchsizlikni keltirib chiqarishi mumkin. Bunga har qanday buyum — kostyumning noodatiy rangi, juda uzun shim yoki qimmatbaho soatlar ham sabab bo‘lishi mumkin. Masalan, 2014-yilning avgustida Barak Obamaning Ukrainadagi mojaro yuzasidan matbuot-anjumanidan so‘ng nafaqat uning bayonoti mazmuni, balki kostyum-shimining rangi ham muhokama qilindi. Jurnalistlar uning rangini “g‘amgin xaki” deb atadi. AQSh prezidentining kutilmagan qiyofasi memga aylandi, GQ dan Time nashrigacha davlat rahbari uchun bunday libos o‘rinli-o‘rinli emasligi haqida maqolalar chop etdi (ayniqsa bu kabi jiddiy masala yuzasidan chiqish chog‘ida). Obamani och rang kostyum siyosiy zaiflik va kalta o‘ylashdan darak berishi mumkinligi uchun tanqid qilishdi.
Haddan ortiq konservativlik va vaziyatga moslasha olmaslik ham tanqidlarga sabab bo‘ladi — buni Fransiyaning sobiq prezidenti Fransua Olland misolida ham ko‘rish mumkin. Sen-Bea shahridagi suv toshqiniga rasmiy kostyum va ish uslubidagi tuflida kelgan prezident inqirozni qanday yengishni bilmaydigan rahbar sifatida taassurot uyg‘otdi. Buni imij halokati deb atashdi.
Biroq gavdaga unchalik mos tushmagan kostyum ham imijning bir qismi bo‘lishi mumkin. Amerikaning hozirgi prezidenti qopsifat shimlari, shaklsiz pidjaklari, shuningdek, juda uzun va keng bo‘yinbog‘lari tufayli doimiy tanqidlarga uchraydi. Business Insider Donald Trampning boyligini hisobga olganda nega uning kostyumlari bunchalik arzon ko‘rinishiga javob topishga uringan (didni sotib olib bo‘lmaydi) bir paytda, The Independent boshqa javobni keltiradi: bu uning tarafdorlariga yaxshi ta’sir qilishini taxmin qiladi.
Shuning uchun, nashr fikricha, konservatorlar kostyum uchun bir necha ming dollar sarflay olmaydigan ishchi klassni o‘zidan qochirmaslik uchun ongli ravishda juda urfdagi liboslarni istisno etadi.
O‘z maqomini atayin suiste’mol qilish kechirilmaydi: qimmatbaho kostyumlar, ulkan soatlar va zamonaviy quyosh ko‘zoynaklariga muhabbati tufayli matbuot Fransiyaning sobiq yetakchisi Nikolya Sarkoziga “yaltiroq prezident” (President Bling-Bling) deb nom qo‘ydi.
Dress-kodga o‘z bilganicha munosabatda bo‘lgan va krossovkalarga haddan ortiq mehr qo‘ygan Dmitriy Medvedev ham doimiy tanqidlar nishoniga aylangan.
Reformatorlar
AQSh prezidenti lavozimidagi birinchi kundayoq Barak Obamani Oval kabinetdagi majlis davomida pidjaksiz suratga olishdi. Bu undan oldingi prezidentning qat’iy ofis dress-kodidan keskin farq edi.
Aleksey Navalniy ham bu kabi usullarga murojaat qildi: uning o‘ziga xos uslubi — deyarli doim shimarib qo‘yilgan yenglar. Bu esa rasmiy dress-kodda mehnatsevarlik va biror-bir ishni bajarishga tayyorlik ramzi hisoblanadi. Navalniyning o‘zi kiyimga nisbatan bunday yondashuvni uning uzun qo‘llari va rubashka tanlash bilan bog‘liq muammolarga bog‘lasa-da, bu detal uning g‘ayratli va murakkab vazifalardan cho‘chimaydigan siyosatchi imijiga ajoyib tarzda mos tushadi.
Qat’iy kostyum
Siyosatdagi ayollar o‘zlarini ifodalash uchun erkaklarga qaraganda kattaroq kenglikka egadek ko‘rinsa-da, aslida ularning garderobida ham aynan o‘sha “qat’iy kostyumlar” ustunlik qiladi.
Shimli kostyumlar, yelka chizig‘iga urg‘u berish, qaytarma yoqa — davlat mansablaridagi ko‘pchilik ayollar erkaklar garderobidan o‘zlashtirilgan uslublardan foydalanadi. Bunday uslub 1980-yillardayoq o‘ylab topilgan va kiyinishga bunday yondashuvni anglatuvchi power dressing termini ham o‘shanda vujudga kelgan.
Hillari Klintonning saylov kampaniyasi davomida uning o‘ziga xos shimli kostyumlari haqida Salon va The New York Times maqolalar yozgan, unga Vogue bosh muharriri Anna Vintur konsultatsiya bergan.
Germaniya kansleri Angela Merkel yoki Shotlandiya birinchi vaziri Nikola Sterjenga ham yuqoridagi holat taalluqli. Ularning barchasining ko‘rinishi yaxshi, biroq zamonaviy emaslik va vazminlikka urg‘u berilgan deyarli bir xil yorqin rangdagi yelka chizig‘i aniq pidjaklarni tanlaydi.
Bir vaqtning o‘zida barcha siyosatchi ayollar ham an’anaga amal qilishga intilmaydi. Tereza Mey Buyuk Britaniya bosh vaziri lavozimini egallab turgan bir yil davomida o‘z kostyumlari haqida muhokamalar uchun ko‘p imkon berdi. Siyosatchi laklangan botfordlar, tishli botinkalar, toshli va qoplonnusxa tuflini qimmatbaho inglizcha kostyumlar bilan uyg‘unlashtiradi, uchrashuvga bemalol rezina etik kiyadi va oqargan sochlarini bo‘yamaydi.
Birinchi xonim qiyofasi rebrendingi
Birinchi xonimlar imiji, qoida tariqasida, davlat va ularning turmush o‘rtog‘i yo‘nalishi bilan uyg‘unlik hosil qiladi. Yorqin misol — prezident protokoli qoidalari bo‘yicha o‘ynashga majbur bo‘lgan Melaniya Trampning ommaviy chiqishlariga matbuotning haddan ortiq e’tibor qaratishi. Uning har bir chiqishi hech bir mubolag‘asiz lupa ostida o‘rganiladi, ayniqsa uning eriga ta’sir ko‘rsatishi haqidagi mish-mishlarni hisobga olganda: moda va siyosat jurnalistlari uning ko‘ylaklari rangi va bichimi qanday qadriyatlarni ifodalashini tahlil qiladi.
AQSh birinchi xonimi tez-tez Fransiya birinchi xonimi bilan qarama-qarshi qo‘yiladi: Melaniya Tramp butun ko‘rinishi bilan an’analarni targ‘ib qilsa, Brijit Makron siyosiy dress-kod haqidagi tasavvurlarni keskin izdan chiqarishga erishmoqda. Fransiya birinchi xonimi birinchi kunlardanoq protokol va uning yoshidagi ayollar qanday ko‘rinishi lozimligi haqidagi qarashlarni izdan chiqara boshladi: u deyarli har doim kalta ko‘ylak va yubkalarni kolgotkalarsiz kiyib, djinsi modellaridan skinni uslubini ma’qul ko‘radi. Turmush o‘rtog‘i kabi har bir detalni puxta o‘ylab chiqadi. Brijit Makron qo‘lida deyarli har doim sumka tutib yuradi, bu bilan ahamiyati turmush o‘rtog‘ining ishlarinikidan kam bo‘lmagan o‘z ishlari va o‘z hayoti borligini tushunish imkonini beradi.
The Guardian fikricha, Brijit Makron birinchi xonim maqomini siyosiy ma’noda bo‘lmasa-da, eng kamida moda sohasida rebrending qilishga erishdi.
Izoh (0)