Eron prezidenti o‘limiga ichki dushmanlar aloqador bo‘lishi mumkin — The Economist

Ibrohim Raisiy 3 yil avval Eron prezidenti lavozimini egallaganida, ayrim eronliklar buni yuqori lavozim sari qadam deb hisoblagan. Ular Eron oliy rahnamosi Ali Xomanaiy vafot etgan taqdirda, Raisiy, shubhasiz, uning lavozimini egallashini kutgan. Ammo bu kutilmalar o‘zini oqlamadi, deya yozmoqda The Economist.

Jurnalistlarga ko‘ra, Raisiyning o‘limi Eron siyosatini larzaga keltiradi, bu qiyin paytda tezda yangi prezident topishga majbur qiladi, sababi Eron “mintaqaviy urushga jalb etilgan”. Jurnalistlar prezident o‘ldirilgani ehtimolini ham istisno etmayapti.

“Eron siyosatida hech narsa ko‘ringanidek emas, ko‘pchilik eronliklar falokat borasida jirkanch taxminlar haqida o‘ylay boshladi. Raisiy ichki dushmanlarning uzun ro‘yxatiga ega edi. Dushmanlari uni o‘ldirish uchun til biriktirishdimi, deb hayron bo‘lish bejiz emas”, — deyiladi xabarda.

Rossiya Davlat dumasi xalqaro ishlar qo‘mitasi rahbari Leonid Slutskiy ham suiqasd ehtimolini inkor etmadi.

“Tergov Eron prezidenti Raisiy vertolyotining qulashi sabablarini o‘rganadi, biroq versiyalarning birortasini ham inkor etib bo‘lmaydi. May voqealari, jumladan, Saudiya Arabistoni valiahd shahzodasiga va Slovakiya bosh vaziriga suiqasdga urinishlar ma’lum bir “fojiali tasodiflar” zanjiriga to‘g‘ri keladi”, — degan u.

Eron prezidenti Ibrohim Raisining vertolyot halokatida o‘limi Slovakiya bosh vaziri Robert Fitsoga qilingan suiqasd, Serbiya prezidenti Aleksandr Vuchichga bir qator tahdidlar va Turkiyadagi davlat to‘ntarishiga urinish ortidan sodir bo‘ldi.

Siyosatshunos, AQSH armiyasining iste’fodagi podpolkovnigi Erl Rasmussen Erondagi voqealarga Isroil razvedka xizmatlarining aloqador bo‘lishi mumkinligini istisno etmadi.

“Isroil unga Eron hujum qilganida xotirjamlik bilan munosabat bildirgani hammani hayratda qoldirdi. Shunday ekan, Isroil shunga o‘xshash narsani juda yaxshi qila oladi”, — deydi siyosatchi.

U tashqi siyosatda “xuddi shunday tasodiflar” juda kam uchrashini ta’kidladi.

“Xususan, Germaniya bosh vaziri yoki Fransiya prezidenti bilan biror narsa sodir bo‘lganini ko‘rmagansiz. Shunday bo‘ldiki, bu voqealarning barchasi hozirda ma’lum tomonlar bilan munosabatlarda biroz keskinlikni boshdan kechirayotgan mamlakatlarda kuzatildi”, — deya davom etdi u.

Rasmussenning qo‘shimcha qilishicha, jamoatchilik hech qachon tashqi aralashuv bor-yo‘qligini bilmaydi, biroq vaziyat shunga ishora qilmoqda.

“Qulagan vertolyot bortida Eronning yuqori lavozimli rahbarlar bo‘lgani, shuningdek, juda qisqa vaqt ichida turli mamlakatlarda bo‘lib o‘tayotgan ko‘plab voqealar g‘alati ko‘rinadi. Bunga biror isbot topilsa, meni hayratga solmagan bo‘ladi”, — deya ta’kidladi u.

Shuningdek, Rasmussen Eron prezidenti vertolyoti halokatga uchragan tog‘larda quyuq tuman odatiy hol bo‘lgani, havo kortejidagi ikki vertolyot xavfsiz qo‘nishni amalga oshirganiga e’tibor qaratdi.

“Shunday qilib, uchinchi uchuvchining (Raisiy vertolyotini boshqargan) guruhdan ajralib chiqishi juda g‘alati. Ishonchim komilki, Raisiy bo‘lgan vertolyotni eng tajribali uchuvchilar boshqargan. Bu vertolyotda nafaqat prezident, balki uning tashqi ishlar vaziri, shuningdek, viloyat gubernatori ham bo‘lgan. Samolyotda juda nufuzli odamlar bor edi. O‘ylaymanki, jiddiy tergov bo‘ladi”, — degan u.

Barcha so‘nggi voqealar bir-biriga bog‘liq bo‘lishi mumkin, ammo bu haqda hech qanday dalil yo‘q, deya tasdiqladi ekspert. 

“Keyin har bir holatni ko‘rib chiqish kerak bo‘ladi — agar Turkiyada davlat to‘ntarishi bo‘lsa, kimga foyda? Agar Fitso haqiqatan ham o‘lsa, kim yutardi? Erondagi oliy martabali siyosatchilarning hammasi, nafaqat prezident, balki bortdagi boshqa odamlar, ayniqsa Yaqin Sharqda nufuzga ega tashqi ishlar vaziri o‘lgan bo‘lsa, kimga naf?”, — deya xulosa qildi Rasmussen.

Raisiy vertolyoti halokatga uchrashi

Bortida Eron prezidenti bo‘lgan vertolyot 19-may kuni Eron-Ozarbayjon chegarasi yaqinidagi Verzegan shahri tog‘li hududiga “qattiq qo‘ngan”di. Qutqaruvchilar 20-may kuni vertolyot halokatga uchragan joyni aniqlagan. Vertolyot “qattiq qo‘nish” chog‘ida butunlay yonib ketgan. Oqibatda bortdagilarning bari halok bo‘lgan. Ular qatorida Raisiydan tashqari Eron tashqi ishlar vaziri Amir Abdullahyon, Sharqiy Ozarbayjon gubernatori Oyatulloh al-Hoshim va Tabriz imomi Muhammad Ali al-Hoshim ham bor. 

Ibrohim Raisiy Ozarbayjon rahbari Ilhom Aliyev bilan uchrashuvdan qaytayotgan bo‘lgan. Davlat rahbarlari Aras daryosidagi to‘g‘on ochilishi marosimida ishtirok etgan.