D vitamini tanamiz uchun suyaklar mustahkamligi, immunitet va umumiy sog‘liqni saqlashda muhim rol o‘ynaydi. Uning yetishmasligini ko‘p hollarda sezish ancha mushkul. Ammo organizm ayrim alomatlar orqali bu moddaga ehtiyoj sezayotganini bildiradi.
Kuz-qish mavsumida quyoshli kunlar kamayib borgan sari, D vitamini tanqis bo‘lgan davrda o‘zingizni tetik va ishchan saqlashga qanday yordam berish haqida o‘ylab ko‘rish lozim. Zero, aynan shu vitamin tanamizning ko‘plab funksiyalarini, jumladan kalsiy va fosfor almashinuvi, immunitet, jismoniy faollik va chidamlilikni boshqaradi.
Quyida SM-Klinika endokrinologi va diyetologi Ulyana Viktorovna Rumyanseva bilan birga D vitamini yetishmasligini ko‘rsatuvchi asosiy belgilarni ko‘rib chiqamiz.
Suyak-mushak tizimi va teri muammolari
Mushaklar zaifligi, mushak va suyaklarda og‘riq hamda tortishishlar, singan joylarning sekin bitishi, soch to‘kilishi, tirnoqlar mo‘rtligi, teri quruqligi va qichishi — bularning barchasi organizmda D vitaminiga bog‘liq kalsiyning suyaklar, mushaklar, teri va uning hosilalari — tirnoqlar hamda sochlarda kamayishi tufayli yuzaga kelishi mumkin.
Holsizlik va kayfiyat buzilishi
Asab to‘qimasida D vitaminiga retseptorlar mavjudligi sababli holsizlik, uyquchanlik yoki uyqusizlik, tez charchash, kayfiyatning depressiyagacha pasayishi, haddan tashqari terlash, ayniqsa qo‘l va oyoq kaftlarida kuzatilishi mumkin.
Immunitet pasayishi
D vitamini organizmning immunitet hujayralariga ta’sir ko‘rsatib, turli yuqumli va yallig‘lanish jarayonlariga qarshi kurashish qobiliyatini oshiradi. Shu sababli uning tanqisligi immunitet zaiflashishiga olib keladi. Natijada tez-tez shamollash, turli xil yallig‘lanishlar va sekin bitadigan yaralar paydo bo‘lishi mumkin.
Ko‘rish va ovqat hazm qilish muammolari
Ishtaha pasayishi, tana vazni kamayishi, og‘iz qurishi (achishishi) va ko‘rish qobiliyatining yomonlashuvi ovqat hazm qilish tizimi hamda ko‘z to‘qimalaridagi D vitamini retseptorlari bilan bog‘liq bo‘lib, ular vitamin yetishmovchiligiga o‘ziga xos tarzda ishdan chiqish bilan javob beradi.
Surunkali kasallikning rivojlanishi
D vitaminining asosiy vazifasi fosfor-kalsiy almashinuvini tartibga solish, ya’ni kalsiy so‘rilishi, o‘zlashtirilishi va suyaklar hamda mushaklarga yetkazilishini oshirish bo‘lgani sababli uning yetishmasligi natijasida bolalarda rivojlanish sur’ati sekinlashadi (o‘sishdan orqada qolish, vazn yetishmasligi, tishlarning kech chiqishi), raxit, umurtqa pog‘onasi qiyshayishi kuzatiladi. Kattalarda esa suyak zichligi kamayishi, suyak sinishlari, tez-tez tish kariyesi uchraydi. Ayollarda hayz davrining buzilishigacha, hattoki bepushtlikka olib kelishi, o‘smirlarda jinsiy rivojlanishning kechikishi kuzatiladi.
Shu bilan birga, yuqorida keltirilgan belgilar endokrin, yurak-qon tomir, asab va ovqat hazm qilish tizimlarining noto‘g‘ri ishlashi bilan bog‘liq boshqa kasalliklarda ham kuzatilishi mumkinligini unutmaslik lozim. Shu sababli D vitaminining yuqori (davolovchi) dozalarini o‘zboshimchalik bilan qabul qilish tavsiya etilmaydi. Eng ma’qul yo‘l — bu masalani mutaxassis bilan maslahatlashish chog‘ida muhokama qilishdir.
D vitamini terida ultrabinafsha nurlar ta’sirida hosil bo‘ladi, shuningdek, baliq moyi, go‘sht, jigar, tuxum, sut va sut mahsulotlari orqali ovqat bilan organizmga kiradi. Shu bois bu vitaminning profilaktik va davolovchi dozalarini belgilashda organizmning individual xususiyatlarini hamda ovqatlanish tarzini hisobga olish zarur. Bundan tashqari, D vitaminini tayinlashdan avval uning qondagi boshlang‘ich darajasini aniqlash lozim — buni albatta shifokor amalga oshirishi kerak.
Agar bunday imkoniyat bo‘lmasa, D vitaminiga boy parhez, quyosh vannalari (qishda quyoshli kunda ochiq havoda kamida 2 soat, bahor, yoz va erta kuzda kuniga kamida 4 soat bo‘lish) hamda kuz—qish—bahor mavsumida (oktyabrdan aprelgacha) D vitaminining profilaktik dozasini qabul qilish tavsiya etiladi.
Izoh (0)