“O‘zbekistonda davlat banklarini xususiylashtirish qiyin bo‘ladi va bu jarayon katta ehtimol bilan kechiktiriladi”, deydi Fitch Ratings’ning moliyaviy institutlar bo‘yicha direktori Pavel Kaptel 16-aprel kuni bo‘lib o‘tgan konferensiyada. Bu haqida tadbirda qatnashgan “Daryo” muxbiri xabar berdi.
Kaptelning ta’kidlashicha, mamlakatda besh yil avval boshlangan bank islohotlari sakkizta yirik bankni xususiylashtirishga qaratilgan bo‘lsa-da, bu borada ishlar sekin ketmoqda.
“2023—2024-yillarda boshlangan bir qator yirik banklarni xususiylashtirish bir necha bor kechiktirilgan. Prezidentning 2024-yil oktyabr oyida chiqargan farmoni bilan bu rejalar 2025-yil oxiriga ko‘chirildi,” dedi Kaptel.
Investorlarning qiziqishiga qaramay, jarayon noaniqligicha qolmoqda. O‘zbekiston hukumati 2025-yil oxirigacha “SQB”, “Asakabank” va “Aloqabank”ni xususiylashtirishni rejalashtirayotgan bo‘lsa-da, Fitch bu muddat ichida uchta bankni sotish katta ambitsiya ekanini ta’kidlamoqda.
“Hukumat va banklar hali ham muzokaralar olib bormoqda. Bizning asosiy taxminimiz, (ayrim) banklarni to‘liq xususiylashtirish qiyin bo‘ladi va ehtimol kechiktiriladi”, deya so’zladi Kaptel.
Amalga oshirilayotgan islohotlarning asosiy yo‘nalishlaridan biri banklar ulushlarini o‘z ichiga olgan Milliy investitsiya jamg‘armasini tashkil etishdir. Kaptel jamg‘armaning xalqaro firma tomonidan boshqarilishini oldinga tashlangan ijobiy qadam sifatida baholamoqda.
“Bu operatsion samaradorlikni oshirish, boshqaruvni kuchaytirish va aktivlar sifatini oshirishga yordam berishi kerak”, deb qo‘shimcha qildi u.
Dollarizatsiya, muammoli kreditlar va davlat qo‘llovi
Kaptel O‘zbekiston bank sektoridagi bir qator asosiy xatarlarni, jumladan, dollarlashtirish darajasining yuqoriligini ta’kidladi. So‘nggi ma’lumotlar pasayish tendensiyasini ko‘rsatayotgan bo‘lsa-da, O‘zbekistonning dollarizatsiya darajasi mintaqadagi eng yuqori ko‘rsatkichlardan biri bo‘lib qolmoqda, bu esa aktivlar sifatiga xavf soladi.
Yana bir muhim masala bank tizimidagi aktivlar sifatidir, ayniqsa, muammoli kreditlarning asosiy qismi davlat ulushiga to‘g‘ri keladigan banklar. Fitch prognozlariga ko‘ra, muammoli kreditlar 2025-yilda 10 foizga yetib, keyin asta-sekin pasayadi.
So‘nggi besh yil ichida hukumat davlat banklariga qariyb 2 milliard dollar miqdorida kapital yordam ko‘rsatdi, bu 2024-yilda sektor umumiy aktivlarining qariyb 2 foizini tashkil etadi. Kaptelning ta’kidlashicha, bu qo‘llab-quvvatlash asosan davlat funksiyalarini bajaruvchi banklarga taqdim etilgan.
Bank sektorining tashqi moliyalashtirishga o‘ta bog‘lanib qolgani jiddiy xavotir uyg‘otmoqda. Xususan, davlat banklari o‘z mablag‘larining qariyb to‘rtdan bir qismida xalqaro moliya institutlariga qaram bo‘lib, bu qaramlik xususiy banklarga qaraganda ancha yuqori.
“O‘zbekiston mintaqada tashqi moliyalashtirishga qattiq bog‘lanib qolgan yagona davlatdir”, dedi Kaptel. Kreditlar uzoq muddatli va qulay bo‘lsa-da, keyinchalik ular bir qator muammolar keltirib chiqaradi.
Kaptel so‘zini yakunlar ekan, bank islohotlarining yutuqlari bo‘lsa-da, muammolar hali ham mavjudligini aytib o‘tdi.
O‘zbekistondagi muammoli kreditlar
2025-yil 1-yanvar holatiga ko‘ra, O‘zbekiston tijorat banklarida muammoli kreditlar 21,2 trillion so‘mni (1,6 milliard dollar) tashkil etib, yil davomida 4,5 trillion so‘mga (346,6 million dollar) yoki 27,5 foizga oshgan.
Davlat banklaridagi muammoli kreditlar hajmi 14,34 trillion so‘mga (1,1 milliard dollar) yetdi, biroq natijalar turli muassasalarda turlicha. Xususan, “Xalq” banki o‘zining muammoli kreditlarini 601 milliard so‘mga (46,3 million dollar) kamaytirib, yomon kreditlar ulushini 7,6 foizdan 4,2 foizga qisqartirdi. “Mikrokreditbank” va “Biznesni rivojlantirish banki” ham muammoli kredit darajasining biroz pasayganini ma’lum qildi.
Boshqa tomondan, xususiy va boshqa banklardagi muammoli kreditlar 3,49 trillion so‘mga (268,8 million dollar) oshib, yil oxiriga kelib jami 6,84 trillion so‘mga (526,8 million dollar) yetdi.
Izoh (0)