“Ўзбекистонда давлат банкларини хусусийлаштириш қийин бўлади ва бу жараён катта эҳтимол билан кечиктирилади”, дейди Fitch Ratings’нинг молиявий институтлар бўйича директори Павел Каптел 16 апрель куни бўлиб ўтган конференцияда. Бу ҳақида тадбирда қатнашган “Дарё” мухбири хабар берди.
Каптелнинг таъкидлашича, мамлакатда беш йил аввал бошланган банк ислоҳотлари саккизта йирик банкни хусусийлаштиришга қаратилган бўлса-да, бу борада ишлар секин кетмоқда.
“2023—2024 йилларда бошланган бир қатор йирик банкларни хусусийлаштириш бир неча бор кечиктирилган. Президентнинг 2024 йил октябрь ойида чиқарган фармони билан бу режалар 2025 йил охирига кўчирилди,” деди Каптел.
Инвесторларнинг қизиқишига қарамай, жараён ноаниқлигича қолмоқда. Ўзбекистон ҳукумати 2025 йил охиригача “СҚБ”, “Асакабанк” ва “Алоқабанк”ни хусусийлаштиришни режалаштираётган бўлса-да, Fitch бу муддат ичида учта банкни сотиш катта амбиция эканини таъкидламоқда.
“Ҳукумат ва банклар ҳали ҳам музокаралар олиб бормоқда. Бизнинг асосий тахминимиз, (айрим) банкларни тўлиқ хусусийлаштириш қийин бўлади ва эҳтимол кечиктирилади”, дея сўзлади Каптел.
Амалга оширилаётган ислоҳотларнинг асосий йўналишларидан бири банклар улушларини ўз ичига олган Миллий инвестиция жамғармасини ташкил этишдир. Каптел жамғарманинг халқаро фирма томонидан бошқарилишини олдинга ташланган ижобий қадам сифатида баҳоламоқда.
“Бу операцион самарадорликни ошириш, бошқарувни кучайтириш ва активлар сифатини оширишга ёрдам бериши керак”, деб қўшимча қилди у.
Долларизация, муаммоли кредитлар ва давлат қўллови
Каптел Ўзбекистон банк секторидаги бир қатор асосий хатарларни, жумладан, долларлаштириш даражасининг юқорилигини таъкидлади. Сўнгги маълумотлар пасайиш тенденциясини кўрсатаётган бўлса-да, Ўзбекистоннинг долларизация даражаси минтақадаги энг юқори кўрсаткичлардан бири бўлиб қолмоқда, бу эса активлар сифатига хавф солади.
Яна бир муҳим масала банк тизимидаги активлар сифатидир, айниқса, муаммоли кредитларнинг асосий қисми давлат улушига тўғри келадиган банклар. Fitch прогнозларига кўра, муаммоли кредитлар 2025 йилда 10 фоизга етиб, кейин аста-секин пасаяди.
Сўнгги беш йил ичида ҳукумат давлат банкларига қарийб 2 миллиард доллар миқдорида капитал ёрдам кўрсатди, бу 2024 йилда сектор умумий активларининг қарийб 2 фоизини ташкил этади. Каптелнинг таъкидлашича, бу қўллаб-қувватлаш асосан давлат функцияларини бажарувчи банкларга тақдим этилган.
Банк секторининг ташқи молиялаштиришга ўта боғланиб қолгани жиддий хавотир уйғотмоқда. Хусусан, давлат банклари ўз маблағларининг қарийб тўртдан бир қисмида халқаро молия институтларига қарам бўлиб, бу қарамлик хусусий банкларга қараганда анча юқори.
“Ўзбекистон минтақада ташқи молиялаштиришга қаттиқ боғланиб қолган ягона давлатдир”, деди Каптел. Кредитлар узоқ муддатли ва қулай бўлса-да, кейинчалик улар бир қатор муаммолар келтириб чиқаради.
Каптел сўзини якунлар экан, банк ислоҳотларининг ютуқлари бўлса-да, муаммолар ҳали ҳам мавжудлигини айтиб ўтди.
Ўзбекистондаги муаммоли кредитлар
2025 йил 1 январь ҳолатига кўра, Ўзбекистон тижорат банкларида муаммоли кредитлар 21,2 триллион сўмни (1,6 миллиард доллар) ташкил этиб, йил давомида 4,5 триллион сўмга (346,6 миллион доллар) ёки 27,5 фоизга ошган.
Давлат банкларидаги муаммоли кредитлар ҳажми 14,34 триллион сўмга (1,1 миллиард доллар) етди, бироқ натижалар турли муассасаларда турлича. Хусусан, “Халқ” банки ўзининг муаммоли кредитларини 601 миллиард сўмга (46,3 миллион доллар) камайтириб, ёмон кредитлар улушини 7,6 фоиздан 4,2 фоизга қисқартирди. “Микрокредитбанк” ва “Бизнесни ривожлантириш банки” ҳам муаммоли кредит даражасининг бир оз пасайганини маълум қилди.
Бошқа томондан, хусусий ва бошқа банклардаги муаммоли кредитлар 3,49 триллион сўмга (268,8 миллион доллар) ошиб, йил охирига келиб жами 6,84 триллион сўмга (526,8 миллион доллар) етди.
Изоҳ (0)