“G‘arbga Rossiya hududining kattaligi to‘g‘ri kelmaydi. Unga kichikroq Rossiya kerak” — siyosatshunos

Amerikalik siyosatshunos olim Samuel Hantington o‘zining “Sivilizatsiyalar to‘qnashuvi va yangi dunyo tartibi” kitobida Rossiya G‘arbni o‘ziga dushman deb bilishini, o‘z navbatida, G‘arb ham Rossiyani dushman deb hisoblashini taʼkidlagan. Bu muammoga yechim sifatida Rossiyani G‘arb sivilizatsiyasiga yaqinlashtirishni taklif qiladi.

Haqiqatdan ham Rossiya kun kelib G‘arb sivilizatsiyasi bilan yaqinlashishi mumkinmi? Bu borada siyosatshunoslar Farhod Karimov va Muxtor Nazirov “Daryo” bilan suhbatda o‘z fikrlarini bildirib o‘tdi.

Siyosatshunos Farhod Karimov tarixda rus va G‘arb sivilizatsiyalari bir-biriga yaqin bo‘lganligi va kun kelib ular aslida bitta sivilizatsiyadan ekanligini anglab yetishini ta’kidladi.

Aslida, Rossiya G‘arbga u qadar uzoq emas. Yaʼni bu ikki sivilizatsiya keskin konfrontatsiya rivojlangan sivilizatsiyalar emas. Masalan, O‘rta asrlarda Rossiya imperiyasidagi imperatorlar Yevropadagi qirollar bilan qarindosh bo‘lgan. Lekin u paytda Yevropa sivilizatsiyasi Rossiya sivilizatsiyasidan oldinda edi. XX asrdan keyin qadriyatlarning yo‘qolishi Yevropa sivilizatsiyasini qaritdi. Bu haqda ham Hantington o‘z asarida yozgan. Rossiya sivilizatsiyasi esa hali yosh. Shuning uchun Yevropa sivilizatsiyasi o‘ziga mutlaqo begona bo‘lgan sivilizatsiyalarni yaqinlashtirgandan ko‘ra, o‘ziga yaqinroq bo‘lgan rus sivilizatsiyasini jon saqlab qolishi uchun assimilyatsiya qilgani yaxshiroq. Misol uchun, Hantington Yevropa sivilizatsiyasini saqlab qolish uchun Janubiy Amerika sivilizatsiyasini yaqinlashtirishi kerak, deb taʼkidlaydi. Bu konsepsiya bor va buning ustida ishlashmoqda. Shuning uchun Rossiya bugun Yevropa bilan urush holatida. Lekin kun kelib ular aslida bitta sivilizatsiyadan ekanligini anglab yetadi, — dedi siyosatshunos.

Muxtor Nazirov esa hozirda G‘arb sivilizatsiyasi yangi ko‘rinishda shakllanayotganini va o‘ziga Sharqiy Yevropa mamlakatlarini integratsiya qilib borayotganini ta’kidladi.

Pravoslav sivilizatsiyasi faqat Rossiya emas. Pravoslav sivilizatsiyasining ichiga Sharqiy Yevropa mamlakatlari (Bolgariya, Vengriya, Moldova, Polsha, Ruminiya, Slovakiya, Chexiya, Estoniya) kiradi. Hozir bu hududdagi mamlakatlar sekin-asta G‘arb sivilizatsiyasiga integratsiya qilib bormoqda. Yaʼni diniy va madaniy tafovutlar yo‘qolib bormoqda. Lekin ruslarni yevropaliklar to‘liq yevropalik deb hisoblamaydi. Osiyoda esa ruslarni osiyolik deb hisoblashmaydi. Shuning uchun ham ruslar o‘zini ko‘proq Yevrosiyo mamlakati deb biladi. Hozir G‘arb yangicha ko‘rinishda shakllanmoqda. G‘arb sivilizatsiyasi o‘zining harbiy va iqtisodiy ustunligini saqlab qolmoqchi, — deydi siyosatshunos.

Muxtor Nazirov so‘zida davom etib, Rossiyaning G‘arb integratsiyasiga qo‘shilmasligining ayrim sabablarini aytib o‘tdi.  

Bir vaqtlar Rossiyani NATOga qo‘shish fikri ham bildirilgan edi. Shunda siyosatshunoslar “Rossiya NATOga qo‘shiladimi yoki NATO Rossiyaga qo‘shiladimi”, degan savolni bergan. Rus geosiyosatchilarining tafakkurida Rossiya baribir mustaqil kuch markazi bo‘lib qolaveradi va o‘z atrofida mayda mamlakatlar guruhini shakllantirishga harakat qiladi. Shu nuqtayi nazardan yaqin istiqbolda Rossiya G‘arb sivilizatsiyasi bilan yaqinlashmaydi.  Bo‘lishi mumkin, masalan, Sovet Ittifoqini parchalash uchun bir vaqtlar Xitoyni G‘arb SSSR orbitasidan chiqarib olgan. Xuddi shu singari, G‘arb Xitoyni yakkalash uchun Rossiyani uning orbitasidan chiqarib olishi mumkin. Faqat bu yerda birgina muammo mavjud. Buni ko‘p rus siyosatshunoslari taʼkidlaydi. Hozirgi G‘arb siyosatchilariga Rossiya hududining kattaligi to‘g‘ri kelmaydi. G‘arb uchun kichikroq Rossiya kerak. Agar o‘rtamiyona Rossiya bo‘lganida, allaqachon Yevropaga integratsiya qilib ketgan bo‘lar edi, — dedi siyosatshunos Muxtor Nazirov.

Suhbatning to‘liq variantini “Daryo”ning YouTube’dagi sahifasida tomosha qilishingiz mumkin.