Jahon savdo tashkiloti (JST)ning Jenevadagi bosh shtab-kvartirasida 16-noyabr kuni O‘zbekistonning tashkilotga a’zo bo‘lishi bo‘yicha ishchi guruh yig‘ilishi bo‘lib o‘tdi. Yig‘ilishda bevosita ishtirok etgan “Daryo” muxbiri O‘zbekiston prezidentining JST bo‘yicha maxsus vakili Aziz Urunovdan muzokara jarayonlari va istiqboldagi rejalar xususida intervyu oldi.
Eslatib o‘tamiz, O‘zbekiston Jahon savdo tashkilotiga a’zo bo‘lish uchun arizani 1994-yilda bergan. Ammo 2005-yildan keyin a’zolik jarayoni to‘xtab qolgan. Oradan 15 yil o‘tib, 2020-yilda ishchi guruh o‘z faoliyatini qayta tiklagan.
JSTga aʼzolik bo‘yicha ishlar faol olib borilmoqda
— O‘zbekistonning JSTga aʼzo bo‘lishi bo‘yicha ishchi guruhning 7-yig‘ilishi bo‘lib o‘tdi. Bu yil hisobi bo‘ycha ikkinchisi, birinchisi esa mart oyida bo‘lib o‘tgandi.
Yig‘ilish konstruktiv o‘tdi. Aʼzo davlatlar tarafidan, ayniqsa, AQSH, Yevropa Ittifoqi, Buyuk Britaniya va Shveysariya tomonidan savollar va masalalar ko‘tardi. Bu, albatta, bizni JSTga qo‘shilishdagi ishlarimizni tezlashtirishga yordam beradi. Chunki nima ishlar qilishimiz bo‘yicha yaxshi signaldir.
Bizga berilgan savollarga muzokaralar guruhi aʼzolari, idoralararo komissiya aʼzolari aniq yechimlar bilan javob berishga harakat qilishdi. Chunki O‘zbekistonda bugungi kunda JSTga aʼzolik bo‘yicha ishlar faol olib borilmoqda. Qonunchilikni tashkilot bitimlariga uyg‘unlashtirish bo‘yicha katta jamoa ishlamoqda. Davlatimiz rahbari tashkilotga aʼzolik bo‘yicha alohida e’tibor qaratmoqda, talablar qo‘ymoqda. Bu jarayonda prezident administratsiyasi va hukumat rahbarlari bu jarayonda faol ishtirok etmoqda.
Ko‘p tomonlama yo‘nalishda ham bir qadam oldinga yuramiz
O‘tgan hafta davomida 4 ta davlat bilan bozorga kirish bo‘yicha ikki tomonlama muzokaralarni yakunladik, 3 ta davlat bilan bayonnomalarni imzoladik. Uzoq davom etgan muzokaralardan keyin Yaponiya bilan tovarlar bozoriga kirish bo‘yicha ikki tomonlama muzokaralarni yakunladik.
Umuman olib qaraganda, 7-ishchi yig‘ilish yakunlari bo‘yicha ishchi guruh hisobotining elementlarini shakllantirish bosqichiga o‘tish jarayonidamiz. Bunda bir-ikkita davlatlar ko‘targan masalalarga tezkor yechim topib, ko‘p tomonlama yo‘nalishda ham bir qadam oldinga yuramiz. Yil oxiriga qadar oldimizda turgan vazifalar bor: qolgan davlatlar bilan faol muzokara olib borib, kamida 5-6 ta mamlakat bilan muzokaralarni yakunlashimiz kerak.
Biz 30 ta mamlakat bilan ikki tomonlama faol muzokaralarni olib borayotgan bo‘lsak, shundan 8 ta mamlakat bilan bozorga kirish bo‘yicha hamma shartlarni kelishib oldik.
Davlatlarning o‘ziga xos strategiyasi
Joriy yilning yakunigacha asosiy muzokaralarni yakunlashni maqsad qilib qo‘ygan edik. Lekin, birinchidan, muzokaralar juda ham murakkab jarayon. Ikkinchidan, bir xil muzokaralarda ancha oldinga ildamlagan bo‘lsak ham, baʼzi davlatlar bor, ular jarayonlarning qanday ketishiga qarab muzokaralarni yakunlashdan tiyilib turadi.
Bugungi kunda muzokaralarni yakunlab bo‘lgan 4-5 ta mamlakat bor, lekin ular yakuniy xulosalarni eʼlon qilishga shoshmayapti. Bu ham tashkilotga aʼzo davlatlarning o‘ziga xos strategiyasi hisoblanadi.
Qoida bo‘yicha to‘rt hafta ichida mamlakatlar rasmiy ravishda savollarini berishi kerak. Lekin biz savollarni olishga harakat qilyapmiz. Boisi tezroq o‘sha savollarga javob topishimiz lozim.
Ular oxirgi daqiqalargacha muzokaralarni olib boradi
JSTga aʼzo bo‘lish o‘rtacha 10 yildan ortiq vaqtni oladi. Misol uchun, qo‘shni Qozog‘iston tashkilotga 19 yil ichida kirgan. Shunaqa gap bor: “JSTga qancha kech kirsang, kirish jarayonlari shuncha qiyin bo‘ladi”. O‘zbekistonning tashkilotga kirish jarayonidagi 15 yillik to‘xtalishni inobatga olmasak, 10 yilga yetmasdan aʼzo bo‘lamiz. Bu uchun yetarli ishlar qilinmoqda.
Baʼzilar “JSTga kirsang, hech narsani himoya qilmaysan, hamma narsani ochib berasan”, degan fikrda yuradi. Aslida unday emas, agar shunday bo‘lganida aʼzo davlatlar bilan ikki tomonlama muzokaralarni olib bormay, hamma shartlarga rozi bo‘lgan bo‘lardik. Muzokaralarning murakkabligi iqtisodiy manfaatlarimizdan kelib chiqqan holda, mavjud korxonalarni qo‘llab-quvvatlash maqsadida o‘z strategiyamizni belgilaymiz.
Tashkilotga aʼzo mamlakatlarni qiziqtiradigan savollar tashqi savdoni tartibga solish bilan bog‘liq qonun-qoidalar bo‘yicha savollarni berishadi. Import va eksportni litsenziyalash tartibga solish yoki ruxsat berish jarayonlari, import mahsulotlari bilan respublika ichida ishlab chiqarilgan mahsulotlarni bozordagi raqobatga teng sharoit yaratib berish bo‘yicha sanitariya, fitosanitariya va veterinariya talablarini JST qoidalariga mosligi, intellektual mulk bo‘yicha, shuningdek, tashkilotning Trips bitimiga qay darajada mosligi bo‘yicha savollarni qabul qilib oldik.
Birinchi marotaba AQSH rasmiylari ham O‘zbekistondagi tashkilotga aʼzo bo‘lish jarayonini ancha ijobiy qadamlar qo‘yilganligini kirish so‘zida taʼkidlab o‘tdi. Ular bilan ikki tomonlama muzokaralarni olib bordik. Allaqachon har bitta masalani predmetli muhokamasiga o‘tib, muzokaralar jarayonini tezlashtirishga harakat qilyapmiz.
Tashkilotga aʼzo bo‘lgan qaysi davlat bo‘lmasin, ular oxirgi daqiqalargacha muzokaralarni olib borib, o‘zlarining shartlarini qo‘yishga va o‘tkazishga harakat qilishadi. Bu faqat O‘zbekistonga nisbatan emas, balki barcha mamlakatlarga munosabat shunday bo‘ladi.
Faqat bizga bog‘liq emas
Bizning asosiy vazifamiz JSTga kirishni tez yakunlash. Lekin ko‘p davlatlar odatda biz tashkilotga shu muddatda kiramiz desak, ular norozi bo‘lib, “JSTga kirish faqat sizlarga bog‘liq emas, biz bilan muzokaralarni qanday olib borishinglarga bog‘liq”, deb aytishadi.
Shuningdek, JSTning ham o‘ziga xos byurokratik jarayonlari bor. Biz yiliga 2 marta ishchi guruh yig‘ilishi o‘tkazishni reja qilganmiz. Misol uchun, har bitta ishchi guruh yig‘ilishini o‘tkazish ham oson masala emas, o‘ziga yarasha muddatlari bor. Savollar qo‘yiladi, ularga javob tayyorlash kerak. Tayyorgarlik ko‘rish muddatlari bor. Bundan tashqari, JSTga aʼzo bo‘lgan katta mamlakatlar javoblarni ko‘rib chiqish muddatlarni ko‘proq talab qiladi. Bir xil mamlakatlar bor, siz bilan savdo-sotiqda o‘zining manfaatlaridan kelib chiqqan holda muzokara jarayonlarini tezroq yakunlashi mumkin.
Izoh (0)