Tarix bo‘yicha falsafa doktori Feruza Izzat YouTube’dagi “Qurultoy” loyihasida Sovet davrida din va dinsizlik siyosati qanday bo‘lgani haqida gapirdi.
Feruza Izzatning aytishicha, Sovet davrida din ham, ateizm (xudosizlik) ham yonma-yon bo‘lgan.
“Ota–onamni bir–birlariga Sovet davrida yozgan xatlari qo‘limga tushgandi. Ular bir institutda o‘qishgan. Onam sal pastroq bosqichda o‘qiganlar. Xatni dadam armiyadaligida onam ularga yozganlar. Xatda: “Hammasi yaxshi, imtihonlarni topshiryapmiz, eng oxirgi imtihonimiz ateizmdan edi, Xudoga shukr, hamma o‘tib oldi”, deb yozganlar. Bu ham o‘sha davrni ko‘rsatib turgan narsa. Ateizm darsiga kirilyapti-da, Xudoga shukr, hamma imtihondan o‘tdi, deyilyapti. Madrasalar ham faoliyat ko‘rsatyapti. Hatto Toshkent shahrida musulmon o‘lkalarining diniy kongresslari ham o‘tkazilgan. Biroq din kuchli nazorat ostida bo‘lgan”, — dedi mutaxassis.
Feruza Izzat tahliliga ko‘ra, SSSRni dunyoga erkin jamiyat sifatida ko‘rsatish uchun dindan ham foydalanilgan.
“Sovuq urush davrida g‘arb davlatlari bilan SSSR raqobati kuchli bo‘lgan. SSSRni chiroyli va yaxshi sifatlarini ko‘rsatish kampaniyasi ishlagan. U yerda din ham qanaqadir kuchga ega bo‘lgan. “Mana, hamma ateistik davlat, deydi, lekin qaranglar din bor”, deyilgan. U davrda har yili 10-15 nafar o‘zbeklar hajga borib kelgan. Chet davlatlarga ketgan o‘zbeklar Turkiyada tashkilotlar tuzgan va faoliyat yuritgan. Ular “Tezroq SSSR parchalansin, u yerdagi qarindoshlarimiz ozod bo‘lsin”, deyishgan. Bu yoqdagilari bo‘lsa, “Yo‘q, biz ozodmiz, din ham bor, hamma narsa yaxshi, ishonmasanglar kelinglar, ko‘ringlar”, degan. O‘sha davrda shunday qiziq bir jarayon ham bo‘lgan”, — dedi tarixchi.
Ma’lumot uchun, sobiq Sovet sotsialistik respublikalari ittifoqi (SSSR) 1922–91-yillarda mavjud bo‘lgan. Uning tarkibiga xalqlarning xohish–irodasiga zid ravishda Rossiya, Ukraina, Belarus, Kavkaz respublikalari, 1936-yildan ittifoqdosh respublikalar — Ozarbayjon, Armaniston, Gurjiston kiritilgan. Keyinchalik — 1925-yilda O‘zbekiston, Turkmaniston, 1929-yilda Tojikiston, 1936-yilda Qozog‘iston, Qirg‘iziston, 1940-yil Moldova, Latviya, Litva va Estoniya kiritilgan. 1991-yil 25-dekabrda SSSR xalqaro huquq subyekti sifatida barham topdi.
Izoh (0)