2023-yil 1-aprel holatiga ko‘ra, O‘zbekistonning oltin-valyuta zaxiralari 35,4 mlrd dollarni tashkil qildi.
Zaxiralar o‘tgan oyga nisbatan qariyb 1,5 mlrd dollarga ko‘paydi. Ular asosan oltin va xorijiy valyutadan iborat. Fevral oyida ikkisi ham ko‘paygan:
- valyuta — 42,8 mln dollarga ko‘paydi (umumiy 10,1 mlrd dollar);
- oltin — 1,4 mlrd dollarga ko‘paydi (umumiy 24,2 mlrd dollar).
Mart oyida O‘zbekistonning oltin valyuta zaxiralari ko‘payishi, oltin narxlarining keskin oshgani bilan bog‘liq.
Mamlakat zaxiralarida oltin miqdori fevralgan qaraganda 10 tonnaga kamaygan bo‘lsa ham, yuqori narxlar oltin zaxiralari qiymatining oshishiga sabab bo‘ldi.
So‘nggi oylarda O‘zbekiston yuqori narxlar sabab faol ravishda oltin eksport qilayotgan edi. Yanvarda mamlakat dunyo bo‘yicha oltinning asosiy sotuvchisiga aylangan. Fevralda narxlar pasaya boshlagani sabab O‘zbekiston oltin sotishni to‘xtatdi.
O‘tgan oy oltin yana qimmatlay boshladi va hatto narxlar 13 oylik eng yuqori darajaga chiqdi. Qulay narx va zaxiralar qisqargani O‘zbekiston 20 tonnagacha oltin sotgan bo‘lishi to‘g‘risidagi tahminlarni keltirib chiqaradi.
Mamlakat oltin siyosati ayni narxlar bilan bog‘liq. 2022-yilda oltin bir necha yillik eng arzon darajada bo‘lganda O‘zbekiston Markaziy banki yetti oy oltin sotmagan va bu davrda oltinni asosiy sotib oluvchilardan biri bo‘lgan edi.
Oltin zaxiralari nima uchun kerak?
Oddiy til bilan aytganda, bu sug‘urta, davlatning “xavfsizlik yostig‘i”. Zaxiralar favqulodda vaziyatlar uchun dunyoning deyarli barcha mamlakatlarida mavjud.
Zaxiralar odatda yuqori likvidli, ya’ni tez sotiladigan aktivlarda saqlanadi. Oltin va xorijiy valyuta ushbu talablarga javob beradi — ulardan istalgan vaqtda qarz to‘lash yoki investitsiyalar uchun foydalanish mumkin.
2017-yilgacha O‘zbekiston zaxiralari to‘g‘risidagi ma’lumotlar jamoatchilikka e’lon qilinmas edi. O‘sha yilning noyabr oyida zaxiralar 26 milliardni tashkil etishi ma’lum bo‘lgan. O‘shandan beri ular 10 mlrd dollargacha o‘sgan.
Zaxiralardan qanday maqsadlarda foydalanish mumkin va o‘rni qanday to‘ldiriladi?
Zaxiralardan turli mamlakatlarda turlicha foydalaniladi. Bu odatda to‘lov balansi taqchilligini moliyalashtirish, valyuta bozorida intervensiyalar o‘tkazish, milliy valyuta kursini ushlab turish, tashqi qarzlarni qoplash va boshqalarni o‘z ichiga oladi.
Zaxiralar mamlakatda qazib olingan oltin, xalqaro bozorga qimmatli qog‘ozlar chiqarilishi, savdo balansi profitsiti va boshqalar hisobiga to‘ldiriladi.
Masalan, O‘zbekistonda zaxiralar OKMK yoki NKMK tomonidan qazib olingan oltin hisobiga to‘ldiriladi. Oltin chetga sotilganda mamlakatdagi zaxiralar ham kamayadi.
Izoh (0)