2022-yilda O‘zbekiston turli xalqaro reytinglardan joy oldi va o‘z o‘rnini mustahkamladi, ayrim hollarda esa yo‘qotishlarga ham duch keldi. “Daryo” mamlakatning bunday reytinglardagi o‘rni qanday o‘zgargani haqida ma’lumot beradi.
Biznes yuritish osonligi reytingi (Ease of doing business)
Doing Business reytingi kichik va o‘rta biznes yuritish osonligi darajasini ifodalaydi. Hozirgi paytda bunda jami 11 indikator baholanadi: yangi ishni tashkil qilish, qurilishga oid ruxsatnomalar olish, elektroenergiyaga ulanish, mol-mulkni ro‘yxatdan o‘tkazish va boshqalar.
Doing Business — mamlakatlar investitsiyaviy iqlim holatini tavsiflovchi eng ommaviy reytinglardan biri. 2020-yilda O‘zbekiston 76-o‘rindan 7 pog‘onaga ko‘tarilib, 69-o‘rinni egallagan edi.
Shundan so‘ng, 2020-yil avgust oyida Jahon banki ushbu yillik reytingni nashr etishni vaqtincha to‘xtatgani haqida bayonot bergan.
Iqtisodiy erkinlik indeksi (Index of business freedom)
Iqtisodiy erkinlik indeksi Heritage Foundation tadqiqot markazi tomonidan 1995-yildan beri The Wall Street Journal bilan hamkorlikda tuzib kelinadi. Indeks 0 dan 100 gacha bo‘lgan shkala bo‘yicha baholanadi. Unda 100 ball maksimal erkinlikni ifodalaydi.
Iqtisodiy erkinlikning umumiy indeksi to‘rtta keng toifaga birlashtirilgan o‘nta komponentdan iborat:
- qonun ustuvorligi;
- davlat aralashuvi darajasi;
- tartibga solish samaradorligi;
- ochiq bozorlar.
2022-yilda O‘zbekistonning iqtisodiy erkinligi indeksi 55,5 ballga teng bo‘lib, 2021-yilga nisbatan 2,8 balga pastlagan va dunyo bo‘ylab 117-o‘rinni egallagan. 2021-yilda mamlakat 58,3 ball bilan 108-o‘ringa chiqqan edi.
2020-yilda O‘zbekiston 114-o‘rinda, 2019-yilda — 140-o‘rinda, 2018-yilda — 152-o‘rinda edi.
2022-yilda O‘zbekiston Osiyo-Tinch okeani mintaqasidagi 41 mamlakat orasida esa 27-o‘rinni egallab turibdi. Uning umumiy reytingi mintaqaviy va jahon o‘rtacha ko‘rsatkichlari (60 ball)dan past.
Ekologik samaradorlik indeksi (The environmental performance index)
Ekologik samaradorlik indeksi — Yel universiteti qoshidagi Ekologik siyosat va huquq markazining aralash ko‘rsatkichisi bo‘lib, u mamlakat yutuqlarini ekologiya va tabiiy resurslarni boshqarish nuqtai nazaridan o‘lchaydi. Ushbu indeks har ikki yilda bir marta e’lon qilinadi.
2022-yilgi reyting yakunlariga ko‘ra, O‘zbekiston 38,2 ko‘rsatkich bilan dunyo bo‘ylab 107-o‘rinni egalladi.
Taqqoslash uchun, 2020-yilda mamlakat ushbu reytingda 134-o‘rinni, 2018-yilda esa 136-o‘rinni egallagan.
Bilim iqtisodiyoti indeksi (Knowledge Economy Index)
Bilim iqtisodiyoti indeksi bilimga asoslangan iqtisodiyotning rivojlanish darajasini tavsiflovchi kompleks ko‘rsatkichdir.
Indeks davlatlar tomonidan o‘z siyosatidagi muammoli muammolarni tahlil qilish va mamlakatning bilimga asoslangan rivojlanish modeliga o‘tishga tayyorligini o‘lchash uchun ishlatilishi kerak.
2022-yilda O‘zbekiston ushbu indeksda 42,4 ko‘rsatkich bilan 83-o‘rinni egallab, 2021-yilga nisbatan 8 pog‘onaga yuqorilagan.
Sof ish haqi reytingi
Numbeo onlayn platformasi ma’lumotlariga ko‘ra, O‘zbekistonda soliqlardan tashqari o‘rtacha oylik ish haqi 279 dollar bo‘lmoqda. Mamlakat bu ko‘rsatkich bilan 106 davlat orasida 96-o‘rinni egallagan.
O‘zbekiston avvalgi reytingga qaraganda uch pog‘ona yuqoriladi. May oyidagi ma’lumotlarda mamlakat 107 davlat orasida 99-o‘rinda edi.
Reyting yetakchilari Shveysariya (5 989 dollar), Singapur (4 248 dollar) va Avstraliya (4 143 dollar) bo‘ldi.
Ma’lum bo‘lishicha, o‘zbekistonliklar MDH davlatlari orasida eng kam oylik ish haqi oladi. Bu borada eng yaxshi ko‘rsatkich Rossiyaga tegishli — 846 dollar.
Qo‘shni davlatlar orasida Qozog‘iston 423 dollar sof oylik maosh bilan 77-o‘rinni egalladi. Qolgan qo‘shni davlatlar — Turkmaniston, Afg‘oniston, Qirg‘iziston va Tojikiston bu ro‘yxatga kiritilmagan.
GovTech Enablers indeksi
GovTech Enablers Jahon bankining raqamli ko‘nikmalar va davlat xizmatlaridagi innovatsiyalar bo‘yicha indeksi. 2022-yilda O‘zbekiston ushbu indeks bo‘yicha 2020-yilga nisbatan 65 pog‘ona yuqoriladi.
GovTech Maturity Index natijalariga ko‘ra, hukumat va davlat xizmatlari sektori bo‘yicha esa 37 pog‘ona yuqorilab, 198 mamlakat ichida raqamli transformatsiya sohasida yetakchi mamlakatlarning “A” guruhiga kirdi.
Elektron hukumat reytingi (E-Government Survey)
Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan har 2 yilda bir marta o‘tkaziladigan Elektron hukumat reytingining 2022-yilgi natijasida O‘zbekiston 18 pog‘ona yuqorilab, “yuqori/juda yuqori rivojlanuvchi” mamlakatlar qatoriga kirdi.
Hukumatning sun’iy intellektga tayyorlik indeksi (Government Artificial Intelligence Rea dines Index)
Buyuk Britaniyaning Oxford Insights tashkiloti tomonidan ishlab chiqilgan “Hukumatning sun’iy intellektga tayyorlik indeksi”da ko‘rsatilgan statistika bo‘yicha O‘zbekiston 160 ta davlat ichida 2019-yilda 158-o‘rinni, 2020-yilda 95-o‘rinni, 2021-yilda 93-o‘rin va 2022-yilda 79-o‘rinni (o‘sish +14) egallagan.
Yashash uchun eng qulay shaharlar reytingi
Har yili Economist Intelligence Unit (EIU) tomonidan butun dunyo bo‘ylab yashash uchun eng qulay shaharlar ro‘yxati e’lon qilinadi. 2022-yilgi natijalarga ko‘ra Toshkentda yashash sharoiti biroz yaxshilangan.
Deyarli barcha shaharlardagi kabi Toshkentda o‘tgan yildan beri vaziyat deyarli o‘zgarmagan — indeks 55—58 atrofida (100 dan).
2022-yilda vaziyat biroz yaxshilanganiga qaramay, O‘zbekiston poytaxti hali ham yashash uchun u qadar qulay bo‘lmagan shaharlar qatorida qolmoqda.
Taqqoslash uchun, Toshkent Nayrobi (Keniya), Bangalor (Hindiston) va Tunis kabi shaharlar bilan bir pog‘onada joylashgan.
World Happiness Report (Baxtli mamlakatlar reytingi)
Gallup tomonidan an’anaviy ravishda e’lon qilinadigan World Happiness Report—2022 reytingida O‘zbekiston 146 ta mamlakat orasida 53-o‘rinni egalladi. Bu 2021-yilgi ko‘rsatkichlardan 11 pog‘ona past.
Shuningdek, O‘zbekiston MDHga a’zo davlatlar orasida yetakchilikni boy bergan. Qozog‘iston — 40-o‘rin. Tojikiston (83-o‘rin), Rossiya (80-o‘rin), Qirg‘iziston (64-o‘rin) joy oldi. Turkmaniston esa 75-o‘rinni band etdi.
Yashash uchun eng arzon mamlakatlar reytingi
2022-yilda O‘zbekiston mazkur reytingda ishtirok etgan 139 mamlakat ichida 27,31 ko‘rsatkich bilan 133-o‘rinni egalladi.
Ekspertlar turli mamlakatlarda yashash qanchalik qimmatga tushishini baholagan. Bunda, ijara haqi, do‘konlardagi oziq-ovqat mahsulotlari narxi, shuningdek, hamyonbop restoranlarga tashrif buyurilganidagi o‘rtacha xarajat hisoblangan.
Reytingga asos sifatida Nyu-York shahri olingan, aynan u uchta ko‘rsatkich bo‘yicha ham 100 indeksiga ega.
Reyting mualliflarining hisob-kitobiga ko‘ra, O‘zbekistonda yashash Nyu-Yorkdan ko‘ra, 72,69 foizga arzon.
Izoh (0)