24-sentabr sanasiga bog‘liq diqqatga sazovor voqealar qatoridan ikki karra Olimpiada chempionlarining SSSRdan qochib ketib, Shveysariyadan siyosiy boshpana so‘rashi, 2 mingdan ortiq inson halok bo‘lgan Makkadagi tiqilinch va “Litl-rok to‘qqizlik”ni himoya qilish uchun minglab askarlarning yuborilishiga oid faktlar o‘rin olgan.
“Rossiya qalbimizda”: nima sababdan afsonaviy figurachilar SSSRdan qochgan edi?
1979-yilda figurali uchish bo‘yicha Olimpiada chempioni Lyudmila Belousova va Oleg Protopopov Shveysariyadan siyosiy boshpana so‘rab, SSSRdan qochib ketgan edi. Ular vatan xoini deb e’lon qilingan, sobiq hamkasblari esa xorijda ular bilan ko‘rishishdan bosh tortgan.
24-sentabr kuni Olimpiadada ketma-ket ikkita oltin medalni qo‘lga kiritgan afsonaviy sovet figurachilari Lyudmila Belousova va Oleg Protopopov Shveysariya bo‘ylab gastroldan vataniga qaytmagan. Muz ustidagi navbatdagi shoudan keyin ular kutilmaganda aeroportga emas, balki mahalliy politsiya idorasiga yo‘l olib, siyosiy boshpana uchun ariza yozgan.
Mashhur sportchilarning iltimosi rad etilmagan va ular Grindelvald nomli kichik shaharchaga ko‘chib o‘tib, o‘sha yerda mashg‘ulotlarni boshlagan. Ammo chempionlarni o‘z yurtidan bosh olib ketishga nima majbur qilgan edi?
Kutilmagan uchrashuv
Oleg Leningradda katta bo‘lgan, qamalni boshidan o‘tkazgan, onasi bilan o‘lib ketishiga bir baxya qolgan va 15 yoshida musiqa maktabiga qabul qilinmaganidan keyin figurali uchish bilan shug‘ullanishga jiddiy kirishgan (bu juda kech yosh hisoblanadi). Bundan tashqari, armiyaga chaqirilib qolgani bois sportni yig‘ishtirishga to‘g‘ri kelgan — Protopopov flotga jo‘natilgan, u yerda yigit imkon bor vaqtda konkida mashq qilgan.
Belousova — ulyanovsklik taksichining qizi — u ham ancha kech, 16 yoshida “Muzdagi bahor” filmidan ilhomlanib figurali uchishga kelgan. Shunday qilib ular turli yo‘llar bilan sportda karyera qilishni boshlagan. U vaqtlarda juftlik bilan uchish endi boshlangani bois, SSSR chempionatida Protopopov boshqa sherigi — Margarita Bogoyavlenskaya bilan ishtirok etgan.
Bu vaqtda Belousova Moskvada Kirill Gulyavev bilan mashqlarga qatnab yurgan. Belousova / Gulyayev dueti hech qanday muhim muvaffaqiyatga erishmagan.
1954-yilning kuzida Lyudmilaning hayotida tub o‘zgarish sodir bo‘ladi. Dzerjinskiy nomidagi bog‘da yosh figurachilarga instruktor lavozimida ishlagan qiz murabbiylar yig‘ilishiga jo‘natilgan. Protopopov ham kutilmaganda Moskvaga “murabbiylar seminariga” yo‘l olgan.
Lyudmila va Oleg seminarda yig‘ilganlar uchun muhokama qilingan elementlarda juft bo‘lib muzda ijor etishga majbur bo‘lgan. Ko‘p o‘tmay taqdir ularni katokda birlashtirgan. “Qandaydir figurachilar guruhi mashg‘ulotga kelmagan va bo‘sh joy paydo bo‘lgan. Shunda bizni muzda uchishga taklif qilishdi”, — deya eslaydi sportchilar.
Katok shu qadar kichkina bo‘lganida (9x9 metr) yakkalik chiqishlarida ular tasodifan to‘qnashib ketib, bir-birini turib qoladi va inersiya sabab o‘zlarining birgalikdagi birinchi aylanishini amalga oshiradi. Shundan keyin ular “qaldirg‘och” mashqini sinxron bajarib ko‘radi va tomoshabinlar orasida bo‘lgan Irina Goloshapova ismli figurachining otasi juftlikdan qanchadan beri birga uchishlarini so‘raydi. Figurachilarning o‘zlari ham uzoq yillardan beri birga muz uchgandek nimanidir his qilishgan edi.
Dastlabki muvaffaqiyatsizliklar va juft bo‘lib uchishdagi inqilob
Birgalikda ish boshlagan duetning murabbiylar borasida omadi chopmagan. Sportchilar “hech narsaga erisha olmaysanlar” degan birinchi murabbiyining hatto ismini aytishini ham istamagan. 1958-yilda juftlik hech bir murabbiy bilan ishlamaslikka qaror qilgan va mustaqil chiqishlarini boshlagan.
Murabbiysiz o‘tgan dastlabki yillar og‘ir kelgan. Sportchilar 1958-yili Parijda o‘tkazilgan jahon chempionatida 13-o‘rinni egallagan va Lyudmila yiqilib tushgan. 1959-yilgi Yevropa chempionati ham qoniqarsiz yakunlangan: duet 12 o‘rin ichida yettinchi bo‘lgan.
Shunga qaramay, 1959-yilgi Yevropa chempionatidan keyin ular e’tiborga tushgan va o‘sishni boshlagan. SSSR birinchiligida juftlikni qarsaklar ostida kuzatishgan — Belousova va Protopopov dasturni yaxshi yakunlab, kumush medalni qo‘lga kiritgan.
Shundan boshlab Belousova va Protopopov atletizm va muzdagi nozik elementlarni o‘zida birlashtirgan uslublarini yaratishni boshlagan. Bir necha yil ichida sportchilar kerakli tajribani to‘plab, birgalikdagi jismoniy tayyorgarligini yaxshilagan.
Figurachilar to‘rt karra jahon va Yevropa chempioni bo‘lgan, shuningdek, 1964 va 1968-yilgi Olimpiada o‘yinlarida g‘alaba qozongan. Ammo oradan olti yil o‘tgach, juftlik pastga keta boshlagan, SSSR figurali uchish rahbariyati ularni sovuqqonlarcha ro‘yxatlardan chiqarishni boshlagan.
“Birinchilik Rodninan / Ulanov juftligiga, ikkinchi o‘rin esa Smirnova / Suraykin juftligi qo‘lga kiritdi. Biz uchinchilikka umid qilardik. Ammo bizni o‘ylashmadi ham: bronza Germaniya jamoasiga va’da qilingandi, nemislar esa SSSR pozitsiyasi kuchsiz bo‘lgan yakkalik baxslarida Sergey Chetveruxinni qo‘llab-quvvatlashga rozi bo‘lgan. Alida oddiy ko‘ringani bilan, bizni sotishga edi”, — deydi Protopopov.
SSSRdan qochish
Davlatga bo‘lgan xafagarchilik to‘planib borgan. Ikki karra Olimpiada chempionlari ichki musobaqalarda hakamlar o‘zlarining ballarini qasddan pasaytirmoqda deb hisoblagan. Shunday qilib 1970-yilgi SSSR chempionatida juftlik 4-o‘rinni egallagan va terma jamoada kiritilmagan. O‘shanda ularga qo‘yilgan bahoga tomoshabinlar ham norozilik bildirgan.
1972-yilda Belousova va Protopopov SSSR birinchiligida oxirgi marotaba ishtirok etgan va professional sportdan ketib, Leningraddagi muz ustida baletda chiqishlarini boshlagan. Ular tez-tez xorijga gastrolga borib turar va o‘sha vaqtlar uchun aql bovar qilmas gonorarlarni olardi. Biroq pullarning katta qismini “Goskonsert”ga berish lozim edi. Masalan, Nyu-Yorkdagi chiqishlari uchun figurachilarga 10 ming dollar to‘lashgan, ular esa 9947 dollarni davlatga topshirgan.
Qaysidir onda duet o‘z mehnatlari qadrlanadigan biror davlatga qochish fikriga kelgan. 1979-yilning 24-sentabrida Shveysariyada yakunlangan gastroldan keyin juftlik siyosiy boshpana so‘ragan. Ularning yonida kostyumlar uchun tikuv mashinasi, kerakli kitoblar va mashg‘ulotlari tasvirlangan videoplyonka bor edi.
Bu voqeadan keyin Belousova va Protopopov vatan xoini deb e’lon qilingan. Ular Rossiyaga oradan 24 yil o‘tgach 2003-yildagina kelgan. 2017-yilda Belousova saratondan vafot etgan.
Minglab insonlar qurbon bo‘lgan Makkadagi tiqilinch
2015-yilning 24-sentabr kuni Makka yaqinidagi Mino vodiysida ziyoratchilarning to‘planib qolishi oqibatida yuzaga kelgan tiqilinch tufayli 2121 kishiga halok bo‘lgan. Shu kuni Mino vodiysida joylashgan Jamarot — Shaytonga tosh otadigan joyga olib boruvchi va undan qaytiladigan yo‘lda, hojilarning tirbandligi natijasida odamlar bir birlarini bexos siqib tashash holati vujudga keladi.
Saudiya Arabistonida o‘zbekistonlik hojilarga xizmat ko‘rsatuvchi ishchi guruh bergan ma’lumotga ko‘ra, hodisa yuz bergan paytda o‘zbekistonlik hojilar Muzdalifa vodiysidan Minoga qaytayotgan bo‘lgan. O‘zbekistonlik hojilar hech qanday talafot ko‘rmagan.
Tiqilinch mahalliy vaqt bilan soat 09:00 da, ikkita katta ziyoratchilar oqimi ikki ko‘chaning qo‘shilishi natijada paydo bo‘lgan kichik maydonda to‘planishi natijasida yuzaga kelgan. Ko‘chalardan chiqayotgan ziyoratchilar halokatli chorrahada siqib qolganlarni bosib o‘tgan, odamlar yiqilib, bo‘g‘ilishdan hushlarini yo‘qotgan va oyoq ostida qolgan.
“Bu juda dahshatli holat edi, oyoq ostida insonlar jasadlari yotardi, orqadan itarganlar ularning ustiga yiqilar, vahima boshlangandi”, — deydi Minodagi voqeaga guvohlardan biri.
Saudiya Arabistondagi tiqilinch podshohlik hukumati tomonidan o‘rnatilgan tosh otish marosimini o‘tkazishning smenali jadvaliga rioya etilmagani natijasida yuzaga kelgan. Avvaliga fojia guvohlarining o‘zlari ushbu versiyani ilgari surgan, keyinroq rasmiylar ham shuni tasdiqlagan.
Saudiya hukumati barcha ziyoratchilarga o‘z guruhi bilan ibodatlarni navbati bilan amalga oshirishi uchun jadvallarni tarqatgan. “Fojia afrikalik ziyoratchilar jadvalga rioya qilmagani va minglab musulmonlar to‘planib, o‘zlari uchun belgilanmagan vaqtda marosimga kelgani oqibatida sodir bo‘ldi”, — deydi yana bir guvoh.
Podshohlik hukumatining bayonotiga ko‘ra, fojia oqibatida 30 dan ortiq davlatning fuqarolari halok bo‘lgan. Mamlakat Sog‘liqni saqlash vazirligi 769 kishi halok bo‘lgandi, 934 kishi jarohatlanganini aytgan. Boshqa hisob-kitoblarga ko‘ra, 1633 kishi halok bo‘lgan. Eron davlat axborot agentligi eronlik 130 nafar ziyoratchi o‘lganini ma’lum qilgan. O‘sha kungi voqeada eng ko‘p Nigeriya, Chad va Senegaldan kelgan ziyoratchilar halok bo‘lgan. halok bo‘lganlar orasida Pokiston parlamentining sobiq a’zosi Asad Murtoza G‘iloniy ham bo‘lgan. 1000 dan ortiq odam bedarak yo‘qolgan.
Saudiya Arabistoni 2015-yilning 26-sentabridan boshlab halok bo‘lganlar to‘g‘risida ma’lumotlarni e’lon qilmagan. 19-oktabr kuni Associated Press agentligi o‘z hisob-kitoblariga tayanib, fojiada kamida 2110 kishi halok bo‘lganini bildirgan.
“Litl-Rok to‘qqizligi”: qanday qilib o‘quvchilar irqchilikka qarshi kurashgan edi?
1957-yili Arkanzas shtatida to‘qqiz nafar qora tanli o‘smir ilk bor oq tanlilar o‘qiydigan maktabga qabul qilingan va buning ortidan ko‘plab norozilik namoyishlari hamda qurolli to‘qnashuvlar yuzaga kelgan edi. 1868-yilda AQSH Konstitutsiyasiga 14-o‘zgartirish kiritilgan bo‘lib, unga muvofiq AQSHda tug‘ilgan har qanday insonga mamlakat fuqaroligi beriladi va u barcha qatori qonun oldida barobar. Shunga qaramay, qora tanli xalq kamsitib kelingan.
“Kun xronologiyasi” loyihasi doirasida har kuni ertalab soat 09:30 da ushbu sanaga bog‘liq eng muhim va qiziqarli voqealar yoritib boriladi.
Izoh (0)