“Afg‘oniston biz joylashgan mintaqaning ajralmas qismi ekanligini tan olish, bunga tik qarash oddiy masala emas” – ekspert Samarqand sammitida Afg‘oniston masalasi haqida

O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Shanxay hamkorlik tashkiloti Samarqand sammitiga bag‘ishlangan dasturiy ahamiyatga ega konseptual maqolasi chop etildi. O‘zbekiston prezidenti huzuridagi Strategik va mintaqalararo tadqiqotlar instituti bo‘lim boshlig‘i Abror Yusupov “Daryo” muxbiriga bergan intervyusida prezident Shavkat Mirziyoyevning Samarqand sammitiga bag‘ishlangan maqolasi yuzasidan o‘z fikr va mulohazalarini bildirdi.

O‘zbekiston Respublikasi prezidenti Shavkat Mirziyoyevning bugun e’lon qilingan maqolasi asosida uning yadrosida bitta muhim bir chaqiruvni ta’bir joiz bo‘lsa, da’vatni ko‘rish mumkin. U ham bo‘lsa, davlatlarni bugungi qiyin turbulent holatda bo‘lgan xalqaro siyosiy jarayonlarni yakdillik bilan, murosa yo‘li va diplomatik yo‘llar orqali yechish masalasi yotibdi. Bunday murakkab sharoitda davlatlarni o‘zaro hamkorlikka chaqirish, mavjud barcha resurslarni tinchlik, rivojlanish va barqarorlik uchun yo‘naltirishga bo‘lgan undov yotibdi. Zero SHHT BMTning Bosh assambleyasida kuzatuvchi maqomiga ham ega. Buni bevosita bugungi kunda yirik siyosiy tashkilotlardan bo‘lgan BMTga ham o‘ziga xos chaqiruv deb ham tushunish mumkin.

Maqola tuzilishi jihatidan bir nechta qismga bo‘lingan. Bunda jumladan, SHHTning geografik yadrosi bo‘lgan Markaziy Osiyo mintaqasiga e’tibor qaratilgan. Undan tashqari, sammitning Samarqandda o‘tkazilayotganing tarixiy ahamiyati to‘g‘risida so‘z yuritilgan. Maqoladagi muhim jihatlardan yana biri — bu dunyo davlatlarini xalqaro hamkorlikka chaqirish, har qanday muammoni yechishda samarali hamkorlikka asoslanish fikri ilgari surilganidir.

Ayni paytda maqolada SHHTning Samarqand sammiti jahon siyosatidagi bugungi murakkab sharoitdan yangi bir tarixiy bosqichga o‘tish zarurati alohida ta’kidlangan. Yanada aniqroq aytadigan bo‘lsak, hozirda jahon siyosiy sahnasida murakkab siyosiy jarayonlar kuzatilayotgani alohida ko‘rsatilishi bilan birga, bundan keyin har qanday muammoni muzokaralar stoli orqali yechish lozimligi ta’kidlangan. Bu borada Samarqand sammiti misol bo‘la olishi ko‘rsatilgan.

Ushbu tashkilotdagi yana bitta muhim masalalardan biri – Afg‘oniston masalasidir. O‘ylaymanki, Samarqanddagi sammitda bu masalaga ham to‘xtalib o‘tiladi. Uzoq yillar davomida Afg‘onistonga muammolar girdobida qolgan mamlakat, unga qurolli amaliyotlar o‘tkazadigan poligon sifatida yondashuv mavjud edi.

Shavkat Miromonovich Mirziyoyev davlat Rahbari sifatida o‘z faoliyatini boshlagandan beri O‘zbekistonning bu boradagi pozitsiyasi qat’iy o‘zgardi. Bu nimada ko‘rinadi? Birinchi navbatda, Afg‘onistonni muammolar mamlakati emas, imkoniyatlar mamlakati deb qarash, Afg‘oniston Markaziy Osiyoning ajralmas tarkibiy qismi ekanligini tan olish va muammodan qochish emas, aksincha, muammoni birgalikda yechish bo‘yicha nafaqat Markaziy Osiyo mintaqasidagi davlatlarni, balki BMT minbaridan turib dunyo hamjamiyatini mana shu muammoga diqqat-e’tibor qaratishi zarurligini ta’kidlashda ko‘rinadi.

Shuningdek, O‘zbekiston prezidenti turli minbarlardan turib Afg‘oniston bilan madaniy-gumanitar aloqalarni rivojlantirish, oddiy afg‘on xalqining, afg‘on fuqarolarining hayotini yaxshilash, ularning turmush farovonligini oshirish masalalariga alohida e’tibor qaratish lozimligini ta’kidlab keladi. Va eng muhimi O‘zbekiston bu borada boshqa davlatlarga namuna bo‘lmoqda. O‘zbekiston o‘tgan yillar davomida Afg‘onistonga bir necha marotaba gumanitar yordam jo‘natdi va bu jarayon kelgusida ham davom etishiga shubha yo‘q. Bundan ko‘zlangan maqsad esa Afg‘oniston biz joylashgan mintaqaning ajralmas qismi ekanligini tan olish, bunga mavjud muammoga tik qarashdan iborat. Davlatimiz rahbari o‘z nutqlarida Afg‘onistonni o‘z holiga tashlab qo‘ymaslik kerak, degan prinsipial yondashuvni ilgari surib keladi. Albatta, bu oddiy masala emas, bu yerda O‘zbekiston yetakchisining siyosiy irodasini, siyosiy jasoratini ko‘rish mumkin.

Shavkat Mirziyoyevning maqolasidagi yana bir muhim jihat – Samarqand sammitidan kutilayotgan natija va kelgusida bu tarixiy ahamiyatga ega bo‘lishi bilan bog‘liq. Samarqand sammiti umumiy xavfsizlik, o‘zaro ishonchga asoslangan konstruktiv yondashuvlarni ishlab chiqish, ushbu yondashuvni tashkilot doirasida va unda kuzatuvchi maqomiga hamda muloqot bo‘yicha hamkor bo‘lgan davlatlarga yoyish bo‘yicha, shuningdek kelgusidagi strategik masalalarni ishlab chiqish uchun ham asos vazifasini o‘taydi.

Shubhasiz, SHHT global dunyoda o‘z “profili”ni ochgan bo‘lsa, ishonch bilan aytish mumkinki, oradan vaqt o‘tib, Samarqand sammiti ham o‘zining SHHT doirasida alohida profilini ochadi hamda kelgusida mazkur tashkilotning rivojlanishi uchun o‘ziga xos maydon sifatida tashkilotning tarixiy solnomasidan joy oladi.