«Афғонистон биз жойлашган минтақанинг ажралмас қисми эканлигини тан олиш, бунга тик қараш оддий масала эмас» – эксперт Самарқанд саммитида Афғонистон масаласи ҳақида

Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Шанхай ҳамкорлик ташкилоти Самарқанд саммитига бағишланган дастурий аҳамиятга эга концептуал мақоласи чоп этилди. Ўзбекистон президенти ҳузуридаги Стратегик ва минтақалараро тадқиқотлар институти бўлим бошлиғи Аброр Юсупов «Дарё» мухбирига берган интервьюсида президент Шавкат Мирзиёевнинг Самарқанд саммитига бағишланган мақоласи юзасидан ўз фикр ва мулоҳазаларини билдирди.

Ўзбекистон Республикаси президенти Шавкат Мирзиёевнинг бугун эълон қилинган мақоласи асосида унинг ядросида битта муҳим бир чақирувни таъбир жоиз бўлса, даъватни кўриш мумкин. У ҳам бўлса, давлатларни бугунги қийин турбулент ҳолатда бўлган халқаро сиёсий жараёнларни якдиллик билан, муроса йўли ва дипломатик йўллар орқали ечиш масаласи ётибди. Бундай мураккаб шароитда давлатларни ўзаро ҳамкорликка чақириш, мавжуд барча ресурсларни тинчлик, ривожланиш ва барқарорлик учун йўналтиришга бўлган ундов ётибди. Зеро ШҲТ БМТнинг Бош ассамблеясида кузатувчи мақомига ҳам эга. Буни бевосита бугунги кунда йирик сиёсий ташкилотлардан бўлган БМТга ҳам ўзига хос чақирув деб ҳам тушуниш мумкин.

Мақола тузилиши жиҳатидан бир нечта қисмга бўлинган. Бунда жумладан, ШҲТнинг географик ядроси бўлган Марказий Осиё минтақасига эътибор қаратилган. Ундан ташқари, саммитнинг Самарқандда ўтказилаётганинг тарихий аҳамияти тўғрисида сўз юритилган. Мақоладаги муҳим жиҳатлардан яна бири — бу дунё давлатларини халқаро ҳамкорликка чақириш, ҳар қандай муаммони ечишда самарали ҳамкорликка асосланиш фикри илгари сурилганидир.

Айни пайтда мақолада ШҲТнинг Самарқанд саммити жаҳон сиёсатидаги бугунги мураккаб шароитдан янги бир тарихий босқичга ўтиш зарурати алоҳида таъкидланган. Янада аниқроқ айтадиган бўлсак, ҳозирда жаҳон сиёсий саҳнасида мураккаб сиёсий жараёнлар кузатилаётгани алоҳида кўрсатилиши билан бирга, бундан кейин ҳар қандай муаммони музокаралар столи орқали ечиш лозимлиги таъкидланган. Бу борада Самарқанд саммити мисол бўла олиши кўрсатилган.

Ушбу ташкилотдаги яна битта муҳим масалалардан бири – Афғонистон масаласидир. Ўйлайманки, Самарқанддаги саммитда бу масалага ҳам тўхталиб ўтилади. Узоқ йиллар давомида Афғонистонга муаммолар гирдобида қолган мамлакат, унга қуролли амалиётлар ўтказадиган полигон сифатида ёндашув мавжуд эди.

Шавкат Миромонович Мирзиёев давлат Раҳбари сифатида ўз фаолиятини бошлагандан бери Ўзбекистоннинг бу борадаги позицияси қатъий ўзгарди. Бу нимада кўринади? Биринчи навбатда, Афғонистонни муаммолар мамлакати эмас, имкониятлар мамлакати деб қараш, Афғонистон Марказий Осиёнинг ажралмас таркибий қисми эканлигини тан олиш ва муаммодан қочиш эмас, аксинча, муаммони биргаликда ечиш бўйича нафақат Марказий Осиё минтақасидаги давлатларни, балки БМТ минбаридан туриб дунё ҳамжамиятини мана шу муаммога диққат-эътибор қаратиши зарурлигини таъкидлашда кўринади.

Шунингдек, Ўзбекистон президенти турли минбарлардан туриб Афғонистон билан маданий-гуманитар алоқаларни ривожлантириш, оддий афғон халқининг, афғон фуқароларининг ҳаётини яхшилаш, уларнинг турмуш фаровонлигини ошириш масалаларига алоҳида эътибор қаратиш лозимлигини таъкидлаб келади. Ва энг муҳими Ўзбекистон бу борада бошқа давлатларга намуна бўлмоқда. Ўзбекистон ўтган йиллар давомида Афғонистонга бир неча маротаба гуманитар ёрдам жўнатди ва бу жараён келгусида ҳам давом этишига шубҳа йўқ. Бундан кўзланган мақсад эса Афғонистон биз жойлашган минтақанинг ажралмас қисми эканлигини тан олиш, бунга мавжуд муаммога тик қарашдан иборат. Давлатимиз раҳбари ўз нутқларида Афғонистонни ўз ҳолига ташлаб қўймаслик керак, деган принципиал ёндашувни илгари суриб келади. Албатта, бу оддий масала эмас, бу ерда Ўзбекистон етакчисининг сиёсий иродасини, сиёсий жасоратини кўриш мумкин.

Шавкат Мирзиёевнинг мақоласидаги яна бир муҳим жиҳат – Самарқанд саммитидан кутилаётган натижа ва келгусида бу тарихий аҳамиятга эга бўлиши билан боғлиқ. Самарқанд саммити умумий хавфсизлик, ўзаро ишончга асосланган конструктив ёндашувларни ишлаб чиқиш, ушбу ёндашувни ташкилот доирасида ва унда кузатувчи мақомига ҳамда мулоқот бўйича ҳамкор бўлган давлатларга ёйиш бўйича, шунингдек келгусидаги стратегик масалаларни ишлаб чиқиш учун ҳам асос вазифасини ўтайди.

Шубҳасиз, ШҲТ глобал дунёда ўз «профили»ни очган бўлса, ишонч билан айтиш мумкинки, орадан вақт ўтиб, Самарқанд саммити ҳам ўзининг ШҲТ доирасида алоҳида профилини очади ҳамда келгусида мазкур ташкилотнинг ривожланиши учун ўзига хос майдон сифатида ташкилотнинг тарихий солномасидан жой олади.