Butun dunyo bo‘ylab har yozda o‘rmon yong‘inlari yuz beradi. Avstraliya, Amazonka, Amerikaning g‘arbiy shtatlari va Sibir Arktikasi o‘rmon yong‘inlari eng ko‘p yuz beradigan joylardan hisoblanadi. The Economist nega o‘rmon yong‘inlari muhim ekanligi haqida so‘z yuritdi.
O‘tgan yili Kaliforniya tarixidagi ikkinchi eng katta yong‘in 950 000 akrdan (1 akr = 0,4 gektar) ko‘proq maydonda sodir bo‘ldi.
Bu yil Nyu-Meksikoda sodir bo‘lgan yong‘in 300 000 akrdan ortiq maydonni egalladi.
O‘rmon yong‘inlari odamlar uchun halokatli bo‘lishi mumkin, ammo ular qoldiradigan kuygan landshaftlar o‘rmonlarning hayot aylanishining muhim qismidir.
Yong‘inlar o‘rmonlar unumdorligini oshirishning tabiiy usuli hisoblanadi. Vaqt o‘tishi bilan o‘rmon tagida qoldiqlar to‘planib, ozuqa moddalariga boy qatlam hosil qiladi.
Oddiy vaqtda u o‘simliklar tomonidan to‘g‘ri parchalanib, so‘rilmaydi. Ammo yondirilganda, ozuqa moddalari tuproqqa chiqariladi.
O‘rmonlardagi katta daraxtlar yong‘inlar uchun tabiiy mo‘ljallangan bo‘ladi. Kaliforniyada o‘sadigan gigant sekvoyalar yetuklik davrida o‘zini himoya qilib, qalin yong‘inga chidamli po‘stlog‘ini rivojlantiradi.
Ayrim o‘simlik turlari esa hatto olov bilan kurashish uchun rivojlangan. Urug‘lar, masalan, Amerika g‘arbida o‘sadigan qarag‘ay qarag‘aylari olov bilan faollashadi, ya’ni yong‘indan keyin ko‘chatlar hosili paydo bo‘ladi.
Biroq o‘rmon yong‘inlari nazorat qilib bo‘lmaydigan holga kelganda, bularning barchasi o‘zgaradi.
Kattaroq va halokatli yong‘inlar tez-tez sodir bo‘lmoqda. Iqlim o‘zgarishi tufayli haroratning ko‘tarilishi kuygan yerlarda ko‘proq suv bug‘lanishini anglatadi.
Amerika tog‘larida esa qor qurg‘oqchiligi namlikning o‘rmonlarga yo‘l olishiga sabab bo‘ladi. O‘sha qurg‘oqchilik oqibatida daraxtlar bir uchqunda yonib ketadigan holga kelib qoladi. Amerikada bu uchqunlarni 85 foizi odamlar tomonidan chiqariladi.
Yirik o‘rmon yong‘inlari halokat va tiklanish o‘rtasidagi muvozanatni buzadi. Ba’zilari o‘rmon ekotizimini butunlay yo‘q qilishi mumkin.
Amerika Milliy park xizmati hisob-kitoblariga ko‘ra, yong‘inga chidamli po‘stlog‘iga qaramay, kelgusi besh yil ichida dunyodagi yirik sekvoyalarning 19 foizi yong‘inlar oqibatida nobud bo‘ladi.
Amazon o‘rmonida biologik xilma-xillik pasayib bormoqda, chunki ommaviy o‘rmonlarni kesish ham uni halokatli yong‘inlarga nisbatan zaifroq qiladi.
Izoh (0)