Нега ўрмонлар ёнғинга муҳтож?

Бутун дунё бўйлаб ҳар ёзда ўрмон ёнғинлари юз беради. Австралия, Амазонка, Американинг ғарбий штатлари ва Сибир Арктикаси ўрмон ёнғинлари энг кўп юз берадиган жойлардан ҳисобланади. The Economist нега ўрмон ёнғинлари муҳим эканлиги ҳақида сўз юритди. 

Ўтган йили Калифорния тарихидаги иккинчи энг катта ёнғин 950 000 акрдан (1 акр = 0,4 гектар) кўпроқ майдонда содир бўлди. 

Бу йил Нью-Мексикода содир бўлган ёнғин 300 000 акрдан ортиқ майдонни эгаллади. 

Ўрмон ёнғинлари одамлар учун ҳалокатли бўлиши мумкин, аммо улар қолдирадиган куйган ландшафтлар ўрмонларнинг ҳаёт айланишининг муҳим қисмидир. 

Ёнғинлар ўрмонлар унумдорлигини оширишнинг табиий усули ҳисобланади. Вақт ўтиши билан ўрмон тагида қолдиқлар тўпланиб, озуқа моддаларига бой қатлам ҳосил қилади. 

Оддий вақтда у ўсимликлар томонидан тўғри парчаланиб, сўрилмайди. Аммо ёндирилганда, озуқа моддалари тупроққа чиқарилади. 

Ўрмонлардаги катта дарахтлар ёнғинлар учун табиий мўлжалланган бўлади. Калифорнияда ўсадиган гигант секвоялар етуклик даврида ўзини ҳимоя қилиб, қалин ёнғинга чидамли пўстлоғини ривожлантиради. 

Айрим ўсимлик турлари эса ҳатто олов билан курашиш учун ривожланган. Уруғлар, масалан, Америка ғарбида ўсадиган қарағай қарағайлари олов билан фаоллашади, яъни ёнғиндан кейин кўчатлар ҳосили пайдо бўлади.

Бироқ ўрмон ёнғинлари назорат қилиб бўлмайдиган ҳолга келганда, буларнинг барчаси ўзгаради. 

Каттароқ ва ҳалокатли ёнғинлар тез-тез содир бўлмоқда. Иқлим ўзгариши туфайли ҳароратнинг кўтарилиши куйган ерларда кўпроқ сув буғланишини англатади. 

Америка тоғларида эса қор қурғоқчилиги намликнинг ўрмонларга йўл олишига сабаб бўлади. Ўша қурғоқчилик оқибатида дарахтлар бир учқунда ёниб кетадиган ҳолга келиб қолади. Америкада бу учқунларни 85 фоизи одамлар томонидан чиқарилади. 

Йирик ўрмон ёнғинлари ҳалокат ва тикланиш ўртасидаги мувозанатни бузади. Баъзилари ўрмон экотизимини бутунлай йўқ қилиши мумкин. 

Америка Миллий парк хизмати ҳисоб-китобларига кўра, ёнғинга чидамли пўстлоғига қарамай, келгуси беш йил ичида дунёдаги йирик секвояларнинг 19 фоизи ёнғинлар оқибатида нобуд бўлади. 

Амазон ўрмонида биологик хилма-хиллик пасайиб бормоқда, чунки оммавий ўрмонларни кесиш ҳам уни ҳалокатли ёнғинларга нисбатан заифроқ қилади.