O‘zbekistonda milliy ijtimoiy tarmoq yaratish uchun arizalarni qabul qilish boshlandi. Bu kelajakda o‘zini oqlay oladigan innovatsion loyiha bo‘lishi kerak.
“Daryo”ning hisob-kitoblariga ko‘ra, so‘nggi 15 yil ichida O‘zbekistonda 32 ta milliy ijtimoiy tarmoq yaratilgan. 2022-yilga kelib ularning barchasi yopildi.
Loyihalarning aksariyati muvaffaqiyatli xorijiy kompaniyalarning nusxalari edi:
- UzFace, YouFace — Facebook nusxalari.
- “Drug.uz” — “VKontakte” nusxasi.
- “Bamboo.uz” – Twitter nusxasi.
- “Sinfdosh.uz” — “Odnoklassniki” nusxasi.
Tematik loyihalarni yaratishga ham urinishlar bo‘lgan edi:
- “Fotolife.uz” — fotograflar uchun ijtimoiy tarmoq.
- “Mamapapa.uz”— ota-onalar uchun ijtimoiy tarmoq.
Milliy ijtimoiy tarmoqni xususiy ham, davlat kompaniyalari ham yaratishga harakat qilishdi.
Masalan, 2016-yilda Uzinfocom markazi Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi ko‘magida “Davra.uz” saytini ishlab chiqdi. Sayt hali ham rasmiy ravishda bor, ammo tarmoq ko‘p yillardan beri ishlamayapti. Bundan oldinroq, 2009-yilda “Doira.uz” ochilgan edi. U ham bir necha yil o‘tib yopildi.
Muvaffaqiyatli loyihalardan biri “Muloqot” ijtimoiy tarmoq edi. U deyarli 7 yil ishlab, 2018-yilda yopildi.
Nima uchun loyihalarning hech biri muvaffaqiyatli bo‘lmadi?
Dunyoning deyarli har bir davlati milliy ijtimoiy tarmoq yaratishga harakat qilgan, biroq faqat bir nechtasi muvaffaqiyat qozongan.
Masalan, Rossiyada Facebook uzoq vaqt davomida saytni rus tiliga tarjima qilmagani sabab “VKontakte” asosiy ijtimoiy tarmoqqa aylana oldi.
Xitoyda xorijiy ijtimoiy tarmoqlar bloklangani sabab Weibo asosiy ijtimoiy tarmoqqa aylandi.
Boshqa barcha urinishlar muvaffaqiyatsiz tugadi. Sababi oddiy — Facebook, Instagram va TikTok butun bozorni egallab bo‘lgan. Milliy ijtimoiy tarmoqlarda esa taklif qiladigan hech narsa yo‘q.
Hatto dunyodagi eng boy va yirik kompaniyalardan biri bo‘lgan Google ijtimoiy tarmoq yaratishga bir necha bor urinib ko‘rdi, ammo muvaffaqiyatga erisha olmadi (Google Plus, Orkut va boshqalar tezda yopildi).
“Daryo” suhbatlashgan mutaxassislarga ko‘ra, hozirda bunday saytlarga bo‘lgan ehtiyoj ancha kamaygan – odamlarga asosiy (masalan, Instagram) va qandaydir ikkilamchi (masalan, Facebook yoki TikTok) ijtimoiy tarmoqni o‘zi yetarli. Aholi qanaqadir yana boshqa tarmoqdan foydalanishini tasavvur qilish qiyin.