Asosiy savdo-hamkor davlatlardan biri bo‘lgan Rossiyaga nisbatan qo‘llanilayotgan sanksiyalar ko‘plab qo‘shni mamlakatlar iqtisodiyotiga, shu jumladan, O‘zbekiston iqtisodiyotiga va pul o‘tkazmalari hajmiga ham o‘z ta’sirini o‘tkazdi.
Pul o‘tkazmalari
Markaziy Osiyo mamlakatlari, shuningdek, O‘zbekiston iqtisodiyotida aholi daromadlarining muhim manbasi va harakatlantiruvchi omillaridan biri hisoblanadi.
2021-yilda karantin cheklovlari bekor qilinishi fonida O‘zbekistonga pul o‘tkazmalari 33,9 foizga oshdi va YIMga nisbatan 11,7 foizini tashkil etdi.
2022-yilning birinchi yarmida jami xalqaro pul o‘tkazmalari hajmi sezilarli darajada oshib 6,53 mlrd dollarni tashkil etdi, bu o‘tgan yilning shu davriga nisbatan deyarli 2 barobarga yuqoridir.
O‘zbekistonga pul o‘tkazmalarida Rossiyaning hissasi 2021-yilning I yarmida 67,4 foizni tashkil qildi.
Shuningdek, Qozog‘iston – 8,8 foiz, AQSH – 6,9 foiz, Janubiy Koreya – 4,9 foiz, Turkiya – 3,3 foizlik ulush bilan pul o‘tkazmalari keluvchi asosiy davlatlardan hisoblanadi.
2022 yil I yarim yillik ma’lumotlari asosida xalqaro pul o‘tkazmalarining Rossiyadan keladigan qismi 81 foizni tashkil etgan.
Rossiyadan kirib kelgan pul o‘tkazmalari hajmining YIMga nisbati yildan yilga oshib borayotgan bo‘lsa ham biroq uning O‘zbekistonga kirib keladigan jami pul o‘tkazmalaridagi ulushi kamayib bormoqda.
Ushbu ko‘rsatkich 2017-yilda 79,8 foizni tashkil etgan bo‘lsa, 2021-yilga kelib 70,3 foizgacha pasaygan.
Markaziy bank tomonidan e’lon qilingan dastlabki prognozlarda asosiy savdo hamkorlardagi iqtisodiy faollikning pasayishi, milliy valyuta kursining o‘zgarishi va migratsion oqimlar 2022-yilda xalqaro pul o‘tkazmalari hajmining 18-25 foiz kamayish ehtimoli borligi bildirilgan.
Biroq iqtisodiy sharoitlarning o‘zgarib borishi, qo‘shni hududlarda naqd xorijiy valyuta savdosiga nisbatan qo‘llanilgan cheklovlar, kichik tadbirkorlik subektlari tovarlar eksportidan tushgan tushumlarni qabul qilishdagi o‘zgarishlar ta’sirida prognozlar yangilanib, yil oxiriga 35-40 foizgacha o‘sishi kutilmoqda.
Xalqaro pul o‘tkazmalarining yuqori darajada kirib kelishi mamlakatda uy xo‘jaliklarning yakuniy iste’molini rag‘batlantirib, bu o‘z navbatida iqtisodiy o‘sishni qo‘llab-quvvatlovchi omil bo‘lib xizmat qiladi.
Jumladan, 2022-yil uchun YIM o‘sishi bo‘yicha yangilangan 5-5,5 foizlik prognozlarni ishlab chiqishda ushbu tendensiyalar ham inobatga olingan.
Bugungi kunda Rossiyadan kelib tushadigan pul o‘kazmalari hajmi yuqori bo‘lganligi sababli, pul o‘tkazmalari dinamikasi va rubl kursi o‘rtasida yuqori darajada bog‘liqlik mavjud.
Boshqa omillar o‘zgarishsiz deb olingandagi empirik hisob-kitoblarga ko‘ra, pul o‘tkazmalari va valyuta kursi o‘rtasida korrelyatsiya koeffitsiyenti -0,88 ni tashkil etib, rubl qadrining oshishi pul o‘tkazmalari hajmining o‘sishiga olib keladi.
Pul o‘tkazmalari iqtisodiy o‘sishga bog‘liq hisoblanadi. Dastlabki hisob-kitoblar bo‘yicha pul o‘tkazmalari va Rossiya YIMi hajmi o‘rtasidagi korrelyatsiya 0,81 ni tashkil etdi.
Shuningdek, Rossiyadagi o‘zbekistonlik mehnat muhojirlarining asosiy qismi, ya’ni 52,7 foizi qurilish sohasida ish olib borishi inobatga olinsa, qurilish ishlari va pul o‘tkazmalari orasida ham to‘g‘ri bog‘liqlik mavjud bo‘lib, bunda korrelyatsiya koeffitsiyenti 0,69 ni tashkil etmoqda.
Kelib tushgan pul o‘tkazmalari valyuta taklifini qo‘llab-quvvatlovchi omillardan bo‘lib, valyuta kursi qadrini oshishiga xizmat qiladi. Valyuta kursi qadrining oshishi, o‘z o‘rnida, inflyatsiyaga pasaytiruvchi omil bo‘lib hisoblanadi.
Avvalroq O‘zbekiston va boshqa MDH davlatlariga Rossiyadan pul o‘tkazmalari miqdori rekord darajaga yetgani haqida xabar berilgandi.
Izoh (0)