“Nima, yanami?”, “Hozir uvullavoraman”, “Xizmatchilikda-a?” — bolaligimizdan yod bo‘lib ketgan jumlalar. “Ko‘ppak va bo‘ri” multfilmini hamma tomosha qilgan. Ammo ko‘pchilik dastlab bo‘ri butunlay boshqacha ko‘rinishda bo‘lganini bilmaydi.
Pionerlar o‘rniga
Animator va rejissor Eduard Nazarov o‘zining yangi filmi uchun ssenariyni qo‘liga olgach, hafsalasi pir bo‘ladi: u pionerlar va koinot haqidagi multfilmni suratga olishni istamaydi.
O‘shanda rassomning xayoliga bolaligida o‘qigan “Sirko” ertagi keladi. Ertak juda qisqa edi — 15 qator. Unda Edvardning qalbiga singib ketgan jumla ham bor edi —“Hozir uvullavoraman!”.
Nazarovning miyasidan keyinchalik do‘st bo‘lib qolgan ikki dushman haqidagi ertak tinimsiz aylana boshlaydi. “Men bo‘ri va it qanday hayot kechirganligi, ular yoshligida qanday bo‘lganligi haqida o‘ylay boshladim. Shunday qilib voqealar sekin-asta rivojlana boshladi”, — deydi keyinchalik rejissor.
Suratga olish uchun tayyorgarlik
Nazarov multfilmni yaratish uchun materiallarga juda jiddiy yondashadi: u Ukrainaga boradi, u yerda ko‘plab muzeylar va qishloqlarni ziyorat qiladi. Hamma joyda eskizlar yaratadi, buning natijasida asl kiyimlar, idish-tovoqlar, uy anjomlari va boshqa mayda-chuyda narsalar ekranga ko‘chadi.
Eduard multfilm musiqasini Ukraina SSR Fanlar akademiyasining Folklor va etnografiya institutidan oladi: unga Ukrainaning eng chekka qishloqlarida etnograflar tomonidan yaratilgan ukrain qo‘shiqlarining yozuvlari taqdim etiladi. Ular orasida multfilmga kiritilgan va barcha tomoshabinlar xotirasida qolgan “Oy tam na gori” kompozitsiyasi ham bor edi.
Senzura va o‘zgartirishlar
Dastlab multfilmga “Itning hayoti” deb nom beriladi. Ammo bu nom rahbarlarga shubhali tuyuladi: mualliflar nimaga ishora qilmoqda? Ittifoq respublikalarida odamlar g‘ayriinsoniy sharoitlarda yashayaptimi? Shunday tarzda neytral nom — “Qadim zamonda it bo‘lgan ekan” deb nomlashadi.
Kartina vaqti ham qisqartiriladi: Nazarov multfilm 15 daqiqa davom etishini rejalashtirgandi. “Men ertakni batafsil aytib berishni xohlardim, ammo vaqt qisqartirilganidan ba’zi gaplar tez aytishga aylanib ketdi”, — deydi rejissor keyinchalik. U bo‘ri va itning tog‘da o‘tirib, oy nuri ostida uvullashi sahnasiga ko‘proq vaqt ajratmoqchi bo‘lgan.
Yangi bo‘ri
Bo‘riga taniqli sovet aktyori va rejissori Mixail Ulyanov ovoz berishi kerak edi, u o‘sha vaqtga qadar o‘nlab filmlarda rol o‘ynagandi. Ammo ular teatr va kino yulduzi bilan bog‘lanishganida, u band ekani ma’lum bo‘ladi — aktyor boshqa kartina ustida ishlayotgandi.
Keyin Nazarov unchalik mashhur bo‘lmagan Armen Jigarxanyanni taklif qiladi. Keyinchalik ma’lum bo‘lishicha Jigarxanyanning ovozi bo‘riga mos kelmaydi. Zudlik bilan bo‘ri eskizi qayta chiziladi. Natijada multfilm qahramoni aktyorga juda o‘xshash bo‘lib qoladi va Nazarov Armen buni masxaralash deb bilishidan xavotirlana boshlaydi.
“Pianino ustida bosh qahramonlarning eskizlari turgandi. Armen pianinoga yaqinlashdi va men chizgan o‘sha bo‘riga qaradi. Men Jigarxanyan hozir xafa bo‘lib, meni o‘ldiradi deb o‘yladim. Ammo u bo‘riga biroz qarab turdi va xirilloq ovozda shunday dedi: “Yomon emas. Yaxshi bo‘ri. Qani, endi ishga kirishaylik”.
Kutilmagan muvaffaqiyat
Multfilm 1982-yilda ekranlarga chiqadi va haqiqiy sensatsiyaga aylanadi. Daniyada u V Ertaklar kinofestivalida birinchi o‘rinni egallaydi, Fransiyada Ansi maxsus mukofotini va Type’da birinchi o‘rinni egallaydi. Multfilm Rossiyada ham XVI Butunittifoq kinofestivalida birinchi mukofotga loyiq deb topiladi.
Oradan 30 yil o‘tdi, lekin ko‘p narsa o‘zgarmadi: 2012-yilda Suzdal animatsion filmlar festivalida multfilm so‘nggi 100 yildagi eng yaxshi kartina deb topildi. Eduarddan qanday qilib hamma sevadigan ertakni yaratganini so‘rashganida, u shunday javob bergan: “O‘zingiz uchun film suratga olish — bu tentaklik. Kartina suratga olayotganda tomoshabinlar filmingizda uxlab qolmasligi haqida o‘ylashingiz kerak”.
Mavzuga doir:
Izoh (0)