Butun dunyo ko‘mirdan voz kechayotgan bir paytda, O‘zbekiston uni ishlab chiqarishni oshirmoqda

Davlat statistika qo‘mitasi O‘zbekistonning 2022-yil yanvar—may oylariga ko‘ra sanoat ishlab chiqarishi haqida ma’lumot berdi.

Unga ko‘ra, yil boshidan beri O‘zbekistonda 2 mln tonna ko‘mir ishlab chiqarilgan. Birgina may oyining o‘zida bu ko‘rsatkich 470 ming tonnani tashkil qilgan va bu oshib bormoqda. Aprel oyida 440 ming tonna ko‘mir ishlab chiqarilgandi. 

May oyida 70 ming tonna, 2022-yilning dastlabki 5 oyida 317,9 ming tonna neft ishlab chiqarilgan. O‘tgan yilning shu davriga nisbatan sohadagi ishlab chiqarish 12,2 ming tonnaga kamaygan.

Yanvar—may oylariga ko‘ra 22 mlrd kub metrdan oshiq tabiiy gaz, 555 ming tonna gaz kondensati ham ishlab chiqarilgan. O‘tgan yilning shu davriga nisbatan ikkala sanoat sohasida ishlab chiqarish kamaygan — mos ravishda 310 mln kub metr va 12,8 ming tonnaga. 

May oyida 4 mlrd kub metrdan oshiq tabiiy gaz va 100 ming tonnaga yaqin gaz kondensati ishlab chiqarilgan.   

Millonlab erta o‘limlar sababchisi

Ayni paytda ko‘mir yoqilg‘isida elektr energiyasi ishlab chiqarishni tugatish 2050-yilgacha havo ifloslanishidan 14,5 mln erta o‘limning oldini oladi va 16,3 trln dollargacha iqtisodiy foyda keltiradi.

Ko‘mirdan foydalanishni qisqartirish — havo sifatini yaxshilash uchun beqiyos imkoniyat beradi.

Xalqaro energetika agentligi (IEA) hisob-kitoblariga ko‘ra, energetika sohasida 2030-yilga borib ko‘mirdan to‘xtovsiz foydalanish 55 foizga kamayishi va 2040-yilga kelib butunlay to‘xtatilishi kerak.

Xalqaro barqaror rivojlanish institutining yangi tadqiqotiga ko‘ra, neft, gaz va ko‘mir qazib olishni 2050-yilga kelib tugatish imkonsiz.

Agar mavjud ko‘mir zavodlaridan foydalanishni cheklash va yangilarini qurishga yo‘l qo‘ymaslik choralari ko‘rilmasa, Osiyodagi ko‘mir zavodlari hozirdan 2050-yilgacha yana 7 million erta o‘limga olib kelishi mumkin.

Osiyo davlatlari 2037-yilga kelib ko‘mir ishlab chiqarishni to‘liq to‘xtatishni rejalashtirgan.

Ifloslangan havo butun dunyo bo‘ylab sog‘liq uchun asoratlarning asosiy omili bo‘lib, har 9 o‘limdan 1 tasi havoning yomonligi sababli bo‘ladi. Zararli havodan 2019-yilda taxminan 6,7 mln o‘lim kuzatilgan.

Ko‘mir bilan ishlaydigan elektr stansiyalari birlamchi zarrachalar, masalan, PM2.5, shuningdek, ikkilamchi zarrachalar hosil qiluvchi oltingugurt dioksidi va azot oksidi kabi ifloslantiruvchi moddalarni chiqarish orqali bu muammoga hissa qo‘shadi.

Ushbu mikrozarralar o‘pka to‘sig‘idan o‘tib, qon tizimiga kirib boradi. Buning ortidan yurak-qon tomir tizimiga salbiy ta’sir ko‘rsatishi va bevosita nafas olish kasalliklarini keltirib chiqarishi mumkin.