Sport tarixidagi eng buyuk shaxsning so‘nggi g‘alabasi. Muhammad Alining halokatli revansh jangi haqida

Afsonaviy bokschi Muhammad Ali bundan 6 yil avval, 2016-yilning 3-iyunida vafot etgandi. Ammo boks mavjud ekan, uning nomi hech qachon unutilmaydi. Tug‘ilganda Kassius Marsellus Kley bo‘lgan Ali tarixdagi eng buyuk bokschilardan biri hisoblanadi. U ushbu sport turidagi ko‘plab normalarni buzib, ko‘pchilikka “kapalakdek uchib, aridek chaq” shiori bilan tanish bo‘lgan mutlaqo yangi uslubni o‘ylab topgan.

Muhammad, shuningdek, raqiblariga bosim o‘tkazish uchun mohirlik bilan tresh-tok’dan foydalanganlarning birinchisidir. Sport yutuqlaridan tashqari, Ali siyosatchi va saxovatli xayriyachi sifatida ham tanilgan. “Buyuk” laqabini olgan Ali 1978-yilning 15-sentabrida faoliyatidagi so‘nggi g‘alabasini qo‘lga kiritgan. U vafot etgan sana munosabati bilan quyida ushbu jang va uning atrofidagi tafsilotlar haqida so‘z yuritiladi.

Muhammad Ali o‘sha paytga kelib, keksa va boks faxriysi hisoblanardi. U 36 da edi, bu yoshdagi aksariyat bokschilar katta sport bilan xayrlashayotgan vaqtlar edi. 1978-yilning fevral oyida Ali shov-shuvli tarzda Leon Spinksga yutqazib qo‘yadi, shundan so‘ng ko‘pchilik uning faoliyatiga nuqta qo‘yishga ulgurgandi. U yosh raqibidan texnika borasida ustunroq bo‘lsa ham, harakatlari ancha sekinlashib qolgandi. Jangda Spinks faolroq harakatlanadi va butun sport olamini hayratda qoldirgan holda g‘alabani o‘z tomoniga og‘diradi. Ali raqibini charchatishni maqsad qilgandi, ammo Leon kuchini butun jangga to‘g‘ri taqsimlay oladi. Qolaversa, Muhammad oson g‘alaba va yuqori notada sportni tark etishga umid qilib, jang oldidan deyarli mashg‘ulot o‘tkazmagandi.

Yaqinlari va do‘stlari Alini Spinksga qarshi revansh jangidan voz kechishga va haqiqatan ham faoliyatini yakunlashga ko‘ndirishga astoydil harakat qiladi. “Buyuk”ning sog‘lig‘ida ko‘plab muammolar kuzatiladi: Erni Sheyvers ustidan qozonilgan g‘alabadan so‘ng Muhammadning shaxsiy shifokori undan sportni tark etishni so‘raydi, bokschining yaqinlariga ogohlantirish xatlarini ham yuboradi.

Ali yaqinlashib kelayotgan jiddiy kasallikning dastlabki belgilari: bosh og‘rig‘i va xotira bilan bog‘liq muammolardan aziyat chekardi. Revansh ishtiyoqida yonayotgan Muhammad yaqinlarining gapiga ham, o‘z aqliga ham quloq solmaydi. Spinks bilan revansh jangi 15-sentabr kuni Nyu-Orleandagi “Superdoum”da bo‘lib o‘tadi. Biroq bu safar jang favoriti Ali emas, Leon edi.

Muhammad jangga yaxshi tayyorgarlik ko‘radi, jismoniy holatini ham tiklab oladi. Spinks o‘zining zarbalari bilan mashhur raqibiga deyarli yetib bora olmaydi, u yosh bokschiga tom ma’noda saboq berib qo‘yadi. To‘g‘ri, Ali eng yaxshi vaqtlaridagi bilan bir xil darajada tezlikni ko‘rsata olmaydi, lekin bu ajoyib texnika va himoyadagi mohirlik bilan kompensatsiya qilinadi. Bir necha raundda Ali go‘yo o‘zining eng zo‘r yillarida bo‘lgani kabi ringda shunchaki “parvoz qilar”, aniq jeblar bilan raqibini “siylar” va o‘zi tomon uchib kelayotgan zarbalarga mohirlik bilan chap berardi.

Charchagan vaqtida klinch holatiga kirib, o‘ziga nafas rostlash imkonini taqdim etardi. Leon esa bu fonda shunchaki ojiz ko‘rinardi: unga bir vaqtning o‘zida bir qancha murabbiyning ko‘rsatmalari ham yordam bermaydi. “Buyuk” faxriy deyarli barcha raundlarda Spinksdan ustun bo‘lib, hakamlarning qarori bilan ishonchli g‘alabaga erishadi va chempionlik kamarini qaytarib oladi.

G‘alabadan so‘ng Ali professional faoliyatini yakunlaganini e’lon qiladi. Biroq muvaffaqiyatsiz pul sarmoyasi tufayli yuzaga kelgan moliyaviy muammolar keksa Muhammadni yana ringga chiqishga majbur qiladi. “Buyuk” WBC kamari egasi Larri Holmsga qarshi ringga ko‘tariladi. Uning ahvoliga qarash kishida achinish hissini uyg‘otardi: Holms 10-raunddan keyin taslim bo‘lgan Alini ortiqcha qiyinchiliksiz yaxshigina qiynab qo‘yadi.

Bir yil o‘tgach Ali Trevor Berbik bilan jang qiladi va ochkolar hisobiga ko‘ra mag‘lubiyatga uchraydi. Shundan so‘ng esa butunlay faoliyatini yakunlaydi. Oldinda uni parkinson kasalligiga qarshi kechgan uzoq kurash kutib turgandi.

1984-yilning sentabr oyida Ali eshitish, nutq va tananing motor funksiyalari yomonlashgani sababli Nyu-Yorkdagi kasalxonalarning biriga yotqiziladi, barcha tahlil va tekshiruvlardan so‘ng shifokorlar unga parkinson tashxisini qo‘yadi. O‘sha davrda Muhammadning kasalxonaga yotqizilishi butun sport olamini larzaga keltirgandi. Kasallik davosiz, barcha mavjud muolaja usullari uning alomatlarini yengillashtirishga qaratilgan, xolos.

Ali kasallikdan aziyat chekardi, biroq bu narsa uning aqliy qobiliyatlariga ta’sir o‘tkazmaydi. Shu bois u o‘zini Islom diniga xizmat qilishga bag‘ishlashga qaror qiladi. Muhammad umrining so‘ngigacha odamlarga yordam berish va muntazam ravishda xayriya ishlari bilan band bo‘ladi. Hatto yaqin sharq mamlakatlaridagi ekstremistik guruhlar bilan muzokaralarda ham qatnashadi. O‘ziga berilgan maqomga mos ravishda hayot kechirgan Muhammad Ali 2016-yilning 3-iyun sanasida, Arizona shtatidagi kasalxonada, 74 yoshida hayotdan ko‘z yumadi.