Ukrainadagi urush sabab O‘zbekiston va boshqa davlatlarning fuqarolari Rossiyaga ish uchun borishi qanday kechmoqda?

Mehnat muhojirlari Rossiyani tark etmoqda. Bu holatni Eurasianet tahlil qildi. 2022-yilning yanvar—mart oylarida Rossiyada 4 millionga yaqin odam migratsiya uchun ro‘yxatdan o‘tgan.

2022-yil yanvar—fevral oylarida migrantlar sonining o‘sishi 2021-yilga nisbatan ikki baravar ko‘p bo‘ldi, bu COVID cheklovlari yengillashgani va chegaralar ochilganidan keyin iqtisodiy faollik tiklangani sababli yuz berdi.

Ammo mart oyida Ukrainada urush boshlanganidan so‘ng o‘sish sur’ati yilning dastlabki ikki oyiga nisbatan taxminan 40 foizga kamaydi. Bundan tashqari ko‘plab muhojirlar uyiga qaytishni boshladi.

Rossiyaga ishlash uchun kelganlarning aksariyati Markaziy Osiyo davlatlari, asosan, O‘zbekiston va Tojikiston fuqarolari hisoblanadi.

2022-yilning birinchi choragida Tojikistonga 60 mingdan ortiq muhojir qaytdi, bu o‘tgan yilga nisbatan 2,6 barobar ko‘pdir.

O‘zbekistonning 150 ming fuqarosi o‘rtasida o‘tkazilgan so‘rovnoma natijalariga ko‘ra, ularning 15 foizi Rossiyada ishsiz qolganini ma’lum qilgan. Yana 25 foizi valyuta kursining beqarorligi sababli muammolarga duch kelib, O‘zbekistonga qaytish istagida bo‘lgan.

Strategik tadqiqotlar markazi tadqiqotchilari 2022-yil oxirigacha Rossiyada ish o‘rinlari soni 2 millionga qisqarishi va ishsizlar sonini 6—6,5 mln kishiga yetkazishini taxmin qilmoqda.

Rossiyaga pul ishlash uchun kelgan ko‘plab odamlar an’anaviy tarzda ishlaydigan qurilish sektoriga bu qisqaritirishlar salbiy ta’sir ko‘rsatgan.

Tadqiqotga ko‘ra, 1000 ta qurilish kompaniyalari orasida 40 foizi qurilishni to‘xtatgan, 29 foizi yetkazib berishdagi uzilishlar yoki materiallar yetishmasligi sababli avvalgi ishlarini yakunlash uchun yangi obyektlarga sarmoya kiritishni to‘xtatgan.

Ko‘plab mehnat muhojirlarini ish bilan ta’minlaydigan chakana savdo va xizmat ko‘rsatish sohalaridagi kompaniyalar ham faoliyat va daromadlarning pasayishiga duch kelgan.

Markaziy Osiyo davlatlarining daromadi bevosita Rossiyaga migratsiya hajmiga bog‘liq

Qirg‘izistonda 2021-yilning birinchi uch choragida Rossiyadan pul o‘tkazmalarining ulushi jami pul o‘tkazmalari tushumlarining 83 foizini tashkil qilgan. Xuddi shu davrda O‘zbekiston Ozarbayjon, Armaniston va Tojikistonga Rossiyadan pul o‘tkazmalarining 50 foizdan ortig‘i kelgan.

2020-yilda Rossiyadan jo‘natilgan pul o‘tkazmalari Tojikiston yalpi ichki mahsulotining 26,7 foizi va O‘zbekiston yalpi ichki mahsulotining 9,8 foiziga teng bo‘lgan.

Rossiyaning SWIFT tizimidan uzilishi, rubl kursining o‘zgaruvchanligi, daromadlarning kamayishi va ish o‘rinlarining qisqarishi sabab, Markaziy Osiyo mamlakatlariga Rossiyadan pul o‘tkazmalari o‘rtacha 25 foizga qisqarishiga olib kelishi mumkin.

Markaziy Osiyo davlatlarining kelajakdagi mavqei migratsiya oqimini diversifikatsiya qilish va Rossiyadan mustaqil migratsiyaga aylana olishiga bog‘liq bo‘ladi.

Agar Rossiyaga ishlash uchun kelgan millionlab muhojirlari bo‘lgan Tojikiston va O‘zbekiston migratsiya oqimini diversifikatsiya qila olsa, ular bu jihatdan Rossiyadan mustaqil bo‘lishadi, — deydi RUSMPI migratsiya siyosati instituti direktori Olga Gulina.

Unga ko‘ra, O‘zbekiston bu uchun ko‘p yillardan beri harakat qiladi. Biroq vaziyat unchalik o‘zgarmayapti.

O‘zbekiston Germaniya bilan shartnoma imzolagan, mamlakat u yerga hamshiralarni yuboradi. Qirg‘iziston Isroil bilan shunday shartnoma imzolagan.

Biroq bularning barchasi maqsadli tashabbuslar bo‘lib, ularning qamrovi o‘ndan bir necha yuz nafargacha mehnat muhojirlarini qamrab oladi.

Agar Markaziy Osiyo davlatlari migratsiya oqimini boshqa davlatlarga yetarlicha yo‘naltira olmasa yoki mamlakat ichida hammani ish bilan ta’minlay olmasa, Rossiya mehnat bozori kuchayib borayotgan sanksiyalar va turg‘un iqtisod sharoitida shuncha muhojirni ish bilan ta’minlay olmaydi.

Migrantlar oqimi Rossiyaga qanday ta’sir qiladi?

Rossiyadan muhojirlarning chiqib ketishi mamlakatdagi iqtisodiy va siyosiy vaziyatga ta’sir qilmaydigandek tuyulishi mumkin, ammo aslida bunday emas.

Mamlakatda demografik inqiroz davom etmoqda va migrantlar oqimi bu muammoni qisman hal qilishga yordam beradi.

Ijobiy demografik muvozanatni saqlash uchun Rossiyaga yuqori tug‘ilish, past o‘lim va migrantlar oqimi kerak. Migratsiyasiz mamlakatning demografik manzarasi juda xira, — dedi Olga Gulina.

Bundan tashqari, mamlakatga kelayotgan odamlar oqimi ham mamlakatning iqtisodiy ahvoli va o‘ziga xos kapitalning ko‘rinishidir.