Farg‘ona viloyatining Rishton tumanida kulollar shaharchasi — kulolchilik mahsulotlari sanoat zonasi ochildi. Tadbirda ishtirok etgan “Daryo” muxbiri Azizjon Ermatov kulollar shaharchasidan reportaj tayyorladi.
Farg‘onaga kelgan har qanday xorijlik sayyoh yoki mehmon, albatta, Rishton tumaniga tashrif buyuradi. Chunki rishtonlik usta hunarmandlar tomonidan tayyorlanayotgan kulolchilik mahsulotlari barchani o‘ziga maftun etadi.
Rishton — Buyuk ipak yo‘lida tashkil topgan, Farg‘ona vodiysining qadimiy shaharlaridan biri. Markaziy Osiyodagi eng yirik kulolchilik va sirlangan sopol buyumlar markazi hisoblanadi.
Arxeologlar tomonidan olib borilgan qazishmalar, Katta Farg‘ona kanali qurilishi paytida Rishton shahri va Zohidon qishlog‘i hududlaridan topilgan sopol buyumlar, shuningdek, turli manbalarda keltirilgan ma’lumotlarga ko‘ra, Rishton eramizdan avvalgi asrlarda ham madaniyat o‘choqlaridan biri bo‘lgan.
O‘rta asrlarda bir tomondan Xitoy va Hindiston, boshqa tomondan Eron va Yaqin Sharq karvon yo‘llari chorrahasida joylashgan Rishton tez sur’atlarda rivojlanib, Buyuk ipak yo‘lidagi asosiy to‘xtash joyi hamda savdo-sotiq markaziga aylangan.
Rishton azaldan kulollari va ajoyib sopol buyumlari bilan shuhrat qozongan. Bu yerda kulolchilik buyumlarini yaratish, pishirish va ishlov berishning betakror texnologiyasi ishlab chiqilgan. Vaqt o‘tgan sari ko‘plab mintaqalarda kulolchilik san’ati an’analari unut bo‘lgan esa-da, Rishtonda bu soha o‘z texnikasi va uslubiga sodiq qolgan holda rivojlanavergan.
Yillar davomida shaharda Dahbed, Chinnigaron, Ko‘zagaron, Kulolon kabi kulolchilik mahallalari vujudga kelgan. Usta Ibrohimjon Komilov, Bobojon Nishonov, Hakimjon Sattorov, Rustamjon Usmonov, Alisher Nazirov, Sharofiddin Yusupov, Tohirjon Haydarov singari mashhur kulollar maktabi yaratilgan.
Rishton kulolchiligi o‘z maktab va an’analari, uslubi, yo‘nalishiga ega. Usta kulollarning qo‘l mehnati bilan yasalgan mahsulotlari o‘zining dizayni, yorqin va tabiiy rangi, serjilo va qalampir nusxali naqshlarga boyligi bilan ajralib turadi.
Rishtonlik ustalar yaratgan betakror asarlar jahondagi san’at shaydolari orasida katta shuhrat qozongan, ular dunyodagi turli muzeylar kolleksiyalarini bezab turibdi. Hech bir hududning kulolchilik namunalariga o‘xshamaydigan bu san’at asarlari AQSH, Buyuk Britaniya, Fransiya, Polsha, Shvetsiya, Vengriya, Yaponiya, Iroq, Eron, Misr kabi mamlakatlarda bo‘lib o‘tgan xalqaro ko‘rgazma va yarmarkalarda ko‘p marotaba namoyish qilingan.
Buxoro, Samarqand, Xorazm kabi shaharlardagi do‘konlarda savdoga qo‘yilgan Rishton kulolchilik buyumlari va miniatyuralari chet ellik sayyohlar qiziqishini tortayotgani bu san’at namunalariga bo‘lgan talabni kundan-kun oshirmoqda.
Hozirda Rishtonda minglab kulollar mehnat qiladi. Qaysi bir kulolning ustaxonasida bo‘lmang, barchasi qo‘li-qo‘liga tegmay ishlayotganini ko‘rasiz.
Tumandagi sobiq badiiy kulolchilik zavodi o‘rnida tashkil etilgan yangi sanoat zonasida ham bugun chinni va keramika mahsulotlari ishlab chiqarish hamda bezak berishga ixtisoslashgan 37 ta korxona faoliyatini boshlagan. Loyiha qiymati qariyb 76 milliard so‘m bo‘lgan sanoat zonasida 7 mingdan ziyod ish o‘rni yaratilgan.
Tadbirkor Muhayyo Sattorova tomonidan tashkil etilgan “MM Porcelain” oilaviy korxonasiga qarashli chinni mahsulotlariga bezak berish sexida bugungi kunda 100 nafar xotin-qiz ish bilan ta’minlangan. Shuningdek, 300 ta xonadondan 700 nafardan ortiq ayollar kasanachilik asosida ishga jalb etilgan. Korxona tomonidan bu yil 1 million dollarlik chinni buyumlari eksport qilinishi rejalashtirilgan.
“2001-yilda oilamiz bilan ish boshlaganmiz. 2010-yildan boshlab mahsulotlarimizni xorijga eksport qilamiz. 100 nafar ishchimiz bor, bundan tashqari 700 nafar ayolni kasanachilik asosida ishlatamiz. Hozirda 12 xil mahsulot ishlab chiqaramiz. Mahsulotlarimizni ichki bozordan tashqari Qozog‘iston, Qirg‘iziston va Rossiyaga eksport qilyapmiz. O‘tgan yili 755 ming dollarlik mahsulot eksport qildik. Korxonamizda bir yilda 3-4 million dona chinni buyumlari ishlab chiqariladi”, — deydi “MM Porcelain” oilaviy korxonasi rahbari Muhayyo Sattorova.
“Ota-bobolarimiz bu hunarni o‘rganib, shu orqali ro‘zg‘or tebratishni boshlaganlariga qariyb 200 yil bo‘ldi. Mana, ikki asrdirki, bizning sulolamizda o‘ziga xos kulolchilik maktabi yaratilgan. 12 yoshimdan kulolchilik bilan shug‘ullanaman. Mustaqil ish boshlab, astoydil shu kasbni boshini tutganimga 20 yildan oshdi. Shu vaqt ichida 10 nafardan ziyod shogirdlarim kulolchilik sir-asrorlarini puxta o‘zlashtirib, o‘zlari mustaqil ish boshladi. Mahsulotlarimda boshqalar ishlatmagan milliy adras, atlas ranglaridan foydalanib, noan’anaviy gultuvaklar, suvenirlar, servislar, choynak-piyola, turli hajmdagi guldonlar yasayman. Bitta ishni bitirishga murakkabligiga qarab bir haftagacha vaqt ketadi. Qo‘limdagi laganga hozir juda ommalashgan biser usulida naqsh tushirilgan. Bunda mayda toshchalar sopol idishga igna bilan bittalab yopishtirib chiqiladi. Murakkab ishlarning narxi ham biroz qimmatroq bo‘ladi.
Masalan, shunaqa bitta laganni ikki yarim million so‘mga sotganmiz. Landshaft dizaynida foydalanish, hovli va ofislarni bezash uchun turli shakldagi guldonlarga buyurtma olyapmiz. Bo‘yi ikki metr atrofidagi manzarali guldonlar besh million so‘mgacha sotiladi. Hozirda mahsulotlarimizni yuzdan ortiq turi bor. Bir oy oldin ham bu joylarda sharoit yaxshi emasdi, ahvol og‘ir edi. Prezidentimizning tashabbusi bilan qisqa vaqt ichida eski zavod hududi ko‘rkam shaharchaga aylandi. Shundan so‘ng, O‘zbekistonning turli viloyatlaridan, qo‘shni davlatlardan tadbirkorlar kela boshladi. Yolg‘on bo‘lmasin, bugun birinchi marta o‘zim mustaqil mahsulotlarimni eksportga chiqardim. Hozirgina Turkmanistonga 30 million so‘mlik mahsulot yubordim”, – deydi kulollar sulolasining uchinchi avlodi Iqboljon To‘laganov.
“Chinni mahsulotlari ishlab chiqarishni boshlaganimizga 10 yildan oshdi. Dastlab uyda o‘zimiz oilaviy kulolchilik mahsulotlari tayyorlar edik. Sanoat zonasida yangi seximiz ishga tushgach, qo‘shimcha 30 nafar ishchi oldik. Bundan tashqari, uyda turib idishlarga gul chizib beradigan ishchilarimiz ham bor. Pishirilgan idishlarni olib borib beramiz, ular kerakli naqshlarni chizib berishadi. Ularga bajargan ishiga qarab 2-3 million so‘m atrofida maosh to‘laymiz.
Korxonamizda 25 xil mahsulot ishlab chiqariladi. Bir kunda o‘rtacha 4 tonna atrofida yuk tayyorlab, sotamiz. Bu 10 ming dona piyola va yana shuncha kosa degani. Hajmi kattaroq mahsulotga buyurtma tushsa, bir kunda 8-10 ming dona chinni buyumlari tayyorlaymiz. Mahsulotlarimizni Samarqand, Buxoro, Xorazm viloyatlariga, Tojikiston, Turkmaniston, Qirg‘iziston va Rossiyaga jo‘natamiz. Bir kunda o‘rtacha 40 million so‘mlik mahsulot sotamiz”, — deydi “Firdavs Best Ceramic” korxonasi rahbari Jahongir Maqsudov.
Shokirjon Ahmadjonov rahbarlik qilayotgan “Mingboshi Keramik” oilaviy korxonasi tomonidan yirik kulolchilik kooperatsiyasi tashkil etilgan. Loyiha qiymati 10 milliard so‘m bo‘lgan korxonada 100 kishi doimiy, 3 ming kishi kasanachilik yo‘nalishida ish bilan ta’minlangan. Korxona tomonidan joriy yilda Rossiyaning Yekaterinburg shahriga mahsulotlar yetkazib berish bo‘yicha 5 million dollarlik eksport shartnomasi imzolangan.
Rishton hokimligining ma’lum qilishicha, hozirda bunday ixtisoslashgan sanoat zonalari tumanning To‘da, Dahbed va Dehqonobod mahallalarida ham tashkil etilmoqda.
Izoh (0)