Фарғона вилоятининг Риштон туманида кулоллар шаҳарчаси — кулолчилик маҳсулотлари саноат зонаси очилди. Тадбирда иштирок этган «Дарё» мухбири Азизжон Эрматов кулоллар шаҳарчасидан репортаж тайёрлади.
Фарғонага келган ҳар қандай хорижлик сайёҳ ёки меҳмон, албатта, Риштон туманига ташриф буюради. Чунки риштонлик уста ҳунармандлар томонидан тайёрланаётган кулолчилик маҳсулотлари барчани ўзига мафтун этади.
Риштон — Буюк ипак йўлида ташкил топган, Фарғона водийсининг қадимий шаҳарларидан бири. Марказий Осиёдаги энг йирик кулолчилик ва сирланган сопол буюмлар маркази ҳисобланади.
Археологлар томонидан олиб борилган қазишмалар, Катта Фарғона канали қурилиши пайтида Риштон шаҳри ва Зоҳидон қишлоғи ҳудудларидан топилган сопол буюмлар, шунингдек, турли манбаларда келтирилган маълумотларга кўра, Риштон эрамиздан аввалги асрларда ҳам маданият ўчоқларидан бири бўлган.
Ўрта асрларда бир томондан Хитой ва Ҳиндистон, бошқа томондан Эрон ва Яқин Шарқ карвон йўллари чорраҳасида жойлашган Риштон тез суръатларда ривожланиб, Буюк ипак йўлидаги асосий тўхташ жойи ҳамда савдо-сотиқ марказига айланган.
Риштон азалдан кулоллари ва ажойиб сопол буюмлари билан шуҳрат қозонган. Бу ерда кулолчилик буюмларини яратиш, пишириш ва ишлов беришнинг бетакрор технологияси ишлаб чиқилган. Вақт ўтган сари кўплаб минтақаларда кулолчилик санъати анъаналари унут бўлган эса-да, Риштонда бу соҳа ўз техникаси ва услубига содиқ қолган ҳолда ривожланаверган.
Йиллар давомида шаҳарда Даҳбед, Чиннигарон, Кўзагарон, Кулолон каби кулолчилик маҳаллалари вужудга келган. Уста Иброҳимжон Комилов, Бобожон Нишонов, Ҳакимжон Сатторов, Рустамжон Усмонов, Алишер Назиров, Шарофиддин Юсупов, Тоҳиржон Ҳайдаров сингари машҳур кулоллар мактаби яратилган.
Риштон кулолчилиги ўз мактаб ва анъаналари, услуби, йўналишига эга. Уста кулолларнинг қўл меҳнати билан ясалган маҳсулотлари ўзининг дизайни, ёрқин ва табиий ранги, сержило ва қалампир нусхали нақшларга бойлиги билан ажралиб туради.
Риштонлик усталар яратган бетакрор асарлар жаҳондаги санъат шайдолари орасида катта шуҳрат қозонган, улар дунёдаги турли музейлар коллекцияларини безаб турибди. Ҳеч бир ҳудуднинг кулолчилик намуналарига ўхшамайдиган бу санъат асарлари АҚШ, Буюк Британия, Франция, Польша, Швеция, Венгрия, Япония, Ироқ, Эрон, Миср каби мамлакатларда бўлиб ўтган халқаро кўргазма ва ярмаркаларда кўп маротаба намойиш қилинган.
Бухоро, Самарқанд, Хоразм каби шаҳарлардаги дўконларда савдога қўйилган Риштон кулолчилик буюмлари ва миниатюралари чет эллик сайёҳлар қизиқишини тортаётгани бу санъат намуналарига бўлган талабни кундан-кун оширмоқда.
Ҳозирда Риштонда минглаб кулоллар меҳнат қилади. Қайси бир кулолнинг устахонасида бўлманг, барчаси қўли-қўлига тегмай ишлаётганини кўрасиз.
Тумандаги собиқ бадиий кулолчилик заводи ўрнида ташкил этилган янги саноат зонасида ҳам бугун чинни ва керамика маҳсулотлари ишлаб чиқариш ҳамда безак беришга ихтисослашган 37 та корхона фаолиятини бошлаган. Лойиҳа қиймати қарийб 76 миллиард сўм бўлган саноат зонасида 7 мингдан зиёд иш ўрни яратилган.
Тадбиркор Муҳайё Сатторова томонидан ташкил этилган «ММ Porcelain» оилавий корхонасига қарашли чинни маҳсулотларига безак бериш цехида бугунги кунда 100 нафар хотин-қиз иш билан таъминланган. Шунингдек, 300 та хонадондан 700 нафардан ортиқ аёллар касаначилик асосида ишга жалб этилган. Корхона томонидан бу йил 1 миллион долларлик чинни буюмлари экспорт қилиниши режалаштирилган.
«2001 йилда оиламиз билан иш бошлаганмиз. 2010 йилдан бошлаб маҳсулотларимизни хорижга экспорт қиламиз. 100 нафар ишчимиз бор, бундан ташқари 700 нафар аёлни касаначилик асосида ишлатамиз. Ҳозирда 12 хил маҳсулот ишлаб чиқарамиз. Маҳсулотларимизни ички бозордан ташқари Қозоғистон, Қирғизистон ва Россияга экспорт қиляпмиз. Ўтган йили 755 минг долларлик маҳсулот экспорт қилдик. Корхонамизда бир йилда 3-4 миллион дона чинни буюмлари ишлаб чиқарилади», — дейди «ММ Porcelain» оилавий корхонаси раҳбари Муҳайё Сатторова.
«Ота-боболаримиз бу ҳунарни ўрганиб, шу орқали рўзғор тебратишни бошлаганларига қарийб 200 йил бўлди. Мана, икки асрдирки, бизнинг сулоламизда ўзига хос кулолчилик мактаби яратилган. 12 ёшимдан кулолчилик билан шуғулланаман. Мустақил иш бошлаб, астойдил шу касбни бошини тутганимга 20 йилдан ошди. Шу вақт ичида 10 нафардан зиёд шогирдларим кулолчилик сир-асрорларини пухта ўзлаштириб, ўзлари мустақил иш бошлади. Маҳсулотларимда бошқалар ишлатмаган миллий адрас, атлас рангларидан фойдаланиб, ноанъанавий гултуваклар, сувенирлар, сервислар, чойнак-пиёла, турли ҳажмдаги гулдонлар ясайман. Битта ишни битиришга мураккаблигига қараб бир ҳафтагача вақт кетади. Қўлимдаги лаганга ҳозир жуда оммалашган бисер усулида нақш туширилган. Бунда майда тошчалар сопол идишга игна билан битталаб ёпиштириб чиқилади. Мураккаб ишларнинг нархи ҳам бироз қимматроқ бўлади.
Масалан, шунақа битта лаганни икки ярим миллион сўмга сотганмиз. Ландшафт дизайнида фойдаланиш, ҳовли ва офисларни безаш учун турли шаклдаги гулдонларга буюртма оляпмиз. Бўйи икки метр атрофидаги манзарали гулдонлар беш миллион сўмгача сотилади. Ҳозирда маҳсулотларимизни юздан ортиқ тури бор. Бир ой олдин ҳам бу жойларда шароит яхши эмасди, аҳвол оғир эди. Президентимизнинг ташаббуси билан қисқа вақт ичида эски завод ҳудуди кўркам шаҳарчага айланди. Шундан сўнг, Ўзбекистоннинг турли вилоятларидан, қўшни давлатлардан тадбиркорлар кела бошлади. Ёлғон бўлмасин, бугун биринчи марта ўзим мустақил маҳсулотларимни экспортга чиқардим. Ҳозиргина Туркманистонга 30 миллион сўмлик маҳсулот юбордим», – дейди кулоллар сулоласининг учинчи авлоди Иқболжон Тўлаганов.
«Чинни маҳсулотлари ишлаб чиқаришни бошлаганимизга 10 йилдан ошди. Дастлаб уйда ўзимиз оилавий кулолчилик маҳсулотлари тайёрлар эдик. Саноат зонасида янги цехимиз ишга тушгач, қўшимча 30 нафар ишчи олдик. Бундан ташқари, уйда туриб идишларга гул чизиб берадиган ишчиларимиз ҳам бор. Пиширилган идишларни олиб бориб берамиз, улар керакли нақшларни чизиб беришади. Уларга бажарган ишига қараб 2-3 миллион сўм атрофида маош тўлаймиз.
Корхонамизда 25 хил маҳсулот ишлаб чиқарилади. Бир кунда ўртача 4 тонна атрофида юк тайёрлаб, сотамиз. Бу 10 минг дона пиёла ва яна шунча коса дегани. Ҳажми каттароқ маҳсулотга буюртма тушса, бир кунда 8-10 минг дона чинни буюмлари тайёрлаймиз. Маҳсулотларимизни Самарқанд, Бухоро, Хоразм вилоятларига, Тожикистон, Туркманистон, Қирғизистон ва Россияга жўнатамиз. Бир кунда ўртача 40 миллион сўмлик маҳсулот сотамиз», — дейди «Firdavs Best Ceramic» корхонаси раҳбари Жаҳонгир Мақсудов.
Шокиржон Аҳмаджонов раҳбарлик қилаётган «Мингбоши Керамик» оилавий корхонаси томонидан йирик кулолчилик кооперацияси ташкил этилган. Лойиҳа қиймати 10 миллиард сўм бўлган корхонада 100 киши доимий, 3 минг киши касаначилик йўналишида иш билан таъминланган. Корхона томонидан жорий йилда Россиянинг Екатеринбург шаҳрига маҳсулотлар етказиб бериш бўйича 5 миллион долларлик экспорт шартномаси имзоланган.
Риштон ҳокимлигининг маълум қилишича, ҳозирда бундай ихтисослашган саноат зоналари туманнинг Тўда, Даҳбед ва Деҳқонобод маҳаллаларида ҳам ташкил этилмоқда.
Изоҳ (0)