Bosh vazir o‘rinbosari Shuhrat G‘aniyev tomonidan imzolangan bayonnomaga ko‘ra Namangan viloyatining Norin tumanidagi 140 ta fermer xo‘jaligi uch yildan buyon binoyidek ishlab kelayotgan “Uztex Uchkurgan” paxta-to‘qimachilik klasteridan voz kechib, “Iftixor kiyim sanoat” klasteri bilan ishini davom ettirishi kerak. Ularga qo‘yilgan talab shu. Fermerlar esa bundan norozi. “Daryo” muxbiri Umidjon Mamarasulov Namangan viloyatining Norin tumanida bo‘lib, mazkur holat yuzasidan jurnalistik surishtiruv o‘tkazdi.
Ma’lum bo‘lishicha, 2022-yilning 17-mart kuni paxta-to‘qimachilik klasterlari faoliyatini muvofiqlashtirish bo‘yicha respublika komissiyasining klasterlar faoliyatini samarali tashkil etish, paxta hosildorligini oshirish va yangi ish o‘rinlari yaratish masalalariga bag‘ishlangan yopiq yig‘ilishi o‘tkazilgan. Bosh vazirning agrar va oziq-ovqat sohasini rivojlantirish masalalari bo‘yicha o‘rinbosari Shuhrat G‘aniyev olib borgan yig‘ilishning yopiq bayonnomasiga asosan yer uchastkalari tasdiqlanib, ajratilgan va fermer xo‘jaliklari fyuchers shartnomalarini tuzishlari shart bo‘lgan klasterlarga biriktirilgan.
Fermerlarning ta’kidlashicha, mutasaddilar ularning e’tirozini e’tiborga olmayapti. Holbuki, prezidentning 2021-yil noyabr oyidagi 14-sonli farmonining 3-bandiga asosan, fermerlar klasterlar bilan ixtiyoriy ravishda fyuchers shartnomasi tuzishga haqli. Bundan tashqari, aynan ushbu farmonda paxta-to‘qimachilik klasterini tashkil etish respublika komissiyasi xulosasiga asosan Vazirlar Mahkamasining qarori bilan amalga oshirilishi belgilab qo‘yilgan.
Tumandagi “Eraliyeva Kimsanoy” fermer xo‘jaligi rahbari Laylo Xolmirzayevaning aytishicha, norinlik fermerlarning aksariyati ishlab kelayotgan klasteri bilan shartnomani bekor qilishni istamayapti.
“‘Paxtasanoat’ davrida bugungidek daromad olmaganmiz. Aslida fermer bo‘lishdan maqsad nima? Maqsad bitta — foyda olish. Mana masalan, oldinlari kontraktatsiya shartnomalari bo‘lardi. Reja qo‘yilib, shunchani bajarasan, deyilardi. Hozir esa o‘zimiz xohlab, bu yil necha tonna paxta bermoqchi bo‘lsak, shuni yozib, shartnoma tuzamiz. 2019-yildan Norin tumanidagi fermerlar ‘Uztex Uchkurgan’klasteriga topshiradigan bo‘ldik. Bular bilan uch yildan beri hamkorlikda ishlab kelyapmiz. 20 yillik tajribamga tayanib aytishim mumkinki, avval bunday ta’minot bo‘lmagan. Birinchidan, mineral o‘g‘it masalasida umuman qiynalmayapmiz, ikkinchidan yonilg‘i-moylash mahsulotlari ham vaqtida yetkazib beriladi. Avvallari topshirilgan paxta hisob-kitob qilinib, 90 foiz pul mablag‘i dekabr oyi oxirida, 10 foizi esa yanvar oyida berilardi. Endi esa noyabr oyida 100 foiz to‘lovlar amalga oshirilmoqda. Soliqlardan qarzimiz yo‘q. Sen falon joyga paxta sotasan, degan buyruqbozlikka chek qo‘yildi. Bugun fermer xo‘jaliklari xohlagan klasteri bilan shartnoma tuzib, o‘zi yetishtirgan mahsulotini xohlaganicha sotishi mumkin. Men va tumanimizdagi boshqa fermerlar klaster bilan shartnomani bekor qilmoqchi emasmiz. Bunga hojat ham yo‘q. Ayniqsa, ekin ekish davrida”, — deydi Laylo Xolmirzayeva.
“Daryo” muxbiri bilan suhbatlashgan “Arslonov” fermer xo‘jaligi rahbari Dilshodbek Turg‘unboyevning aytishicha, unga berilgan yerda 2017—2018-yillarda hosildorlik 15-20 sentnerdan oshmagan. Shu sababli davlat buyurtmasini o‘z vaqtida bajarmagan. Klaster bilan hamkorlikda ishlash davomida esa sezilarli darajada daromad topa boshlagan.
“Har qanday kishi avvalo moliyaviy tomonlarini o‘ylab ish qiladi. O‘tgan yilning noyabr oyida klaster vakillari ularga topshirgan paxtamiz pulini to‘lab berdi. 200—250 million so‘m pulni bizga kerak paytda berishdi. Shuning orqasidan nimadir qilib oldik. Shu sababli bularga yildan yilga ishonchimiz ortib bormoqda. Klaster bilan bu yil uchun shartnoma qilib bo‘lganmiz. Bekor qilish uchun huquqiy asos-ku mayli, vijdonimiz ham yo‘l qo‘ymaydi. Chunki hamma sharoitni qilib berishyapti. Yangi klaster bo‘yicha esa biror narsa deyolmaymiz. Dehqonchilik esa kutib turmaydi”, — deydi Dilshodbek Turg‘unboyev.
Tumandagi “Foziljon qizi Zulxumor” fermer xo‘jaligi rahbari Zohidjon Adilovning ta’kidlashicha, hokimliklar fermerlarga tanlovni o‘ziga qo‘yib berishi kerak.
“2019-yilda ‘Uztex Uchkurgan’ korxonasi bilan shartnoma tuzganmiz. Shartnoma tuzishdan avval korxonadagi ish jarayonlari bilan to‘liq tanishib chiqqanmiz va ushbu korxona bilan ishlashga ko‘zimiz yetgach shartnomani imzolaganmiz. Endi esa yangi klaster keldi, o‘sha bilan shartnoma qilishimiz kerakligini aytishdi. Fermer qaysi klaster bilan ishlashini o‘zi tanlashi kerak. Bizning hududda 12 ta fermer bor. Bizga tashqaridan ta’minotning o‘zi kerak emas, ular shundoq ham o‘z ishlarini bemalol tashkil qila oladi. Tumanimizda nechta klaster faoliyat yuritsa, qarshi emasmiz. Faqat bizga tanlovni o‘zimizga qoldirib berishsin”, — deydi Zohidjon Adilov.
“Uztex Uchkurgan” klasteri rahbari Murodjon Mullajonovning aytishicha, klaster Norin tumanidagi fermerlar bilan fyuchers shartnomasi asosida uch yildan buyon ishlab kelmoqda. 2022-yil uchun ham shartnomalar imzolanib, olti oydan buyon moliyalashtirish ishlari amalga oshirilmoqda. Uning ta’kidlashicha, 2022-yil boshidan buyon fermerlarga 30 milliard so‘mdan oshiq pul mablag‘lari ajratilgan.
“Strategik maqsadimiz — davlat siyosatidan kelib chiqib fermerni boy qilish. Oldimizga fermerga yordam berish, yangi texnologiyalar kiritish, fermer sotib olish imkoniyati bo‘lmagan qimmatbaho texnikalarni olish kabi vazifalar belgilangan. Bu yil 30 ta paxta teruvchi kombayn oldik. Bu esa o‘z natijasini beryapti. To‘rt yil oldin 25 sentner paxta olinadigan tumanlarimizdan bugunga kelib o‘rtacha 35 sentner paxta olinyapti. Ayrim hududlarda bu ko‘rsatkich 37,4 sentnergacha ko‘tarilgan. Bu yil fermerlarimizning har bir gektar yerdan olgan daromadi o‘rtacha 8,5 million so‘mni tashkil qiladi. To‘rt yil oldin bu raqamlar 1—2 million atrofida edi. To‘g‘ri, o‘sha paytda ham o‘z ishini yaxshi biladigan mutaxassislar bo‘lgan, ammo qishloq xo‘jaligi ta’minoti yaxshi bo‘lmagani uchun bu darajaga chiqilmagan”, — deydi Murodjon Mansurov.
Mansurovning aytishicha, klaster raqobatga qarshi emas, aksincha bunday tartibda ishlashga doim tayyor. Uning o‘zi tuman hokimligiga yangi klaster ishini qachondan boshlashi va “Uztex Uchkurgan” qanday ishlarni amalga oshirishi kerakligi bo‘yicha xat ham chiqargan. Hozircha javob berilmagan.
Norin tumani hokimi Jo‘rabek Nurmatovni topish biroz qiyin bo‘ldi. Ikki kunlik harakatdan so‘ng yig‘ilishlardan bo‘shamagan hokim topildi.
Hokimning aytishicha, Norin tumaniga bosh vazir o‘rinbosari tasdiqlagan hujjatga, Prezident administratsiyasidan kelgan xatga asosan yangi klasterga biriktirilgan. Belgilangan normativlar bo‘yicha 17 ta klaster o‘rtasida tanlov o‘tkazilganda “Iftixor kiyim-sanoat” MCHJ g‘olib deb topilgan. Bunga sabab Vazirlar Mahkamasining qaroriga asosan klasterlar baholanganda “Uztex Uchkurgan” klasterining ko‘rsatkichlari pastroq bo‘lgani uchun Norin tumani boshqa klasterga olib berilgan.
“Fermerlarimiz boshida biroz sarosimaga tushishdi. Sababi chigit ekish mavsumi boshlandi. Ayni paytda ular agrotexnik tadbirlar dolzarb bo‘lgani uchun ta’minotida uzilishlar bo‘lib qolishidan xavotirlanmoqda. Lekin bunday xavotirga o‘rin yo‘q ekanligini tushuntirdik. Har bir fermer xo‘jaligidan bir nechta vakillar ‘Iftixor kiyim sanoat’ korxonasiga tashrif buyurib, MCHJ faoliyati, ishlab chiqarayotgan mahsulotlari, bugungi kundagi moliyaviy ahvoli bilan tanishib, ta’minotdan muammo bo‘lmasligiga ishonch hosil qilib qaytdi. Misol uchun, bugunning o‘zida korxonada mineral o‘g‘it va yonilg‘i-moylash mahsulotlari uchun 10 milliard so‘m mablag‘ ajratildi. Biz hozir tuzilayotgan shartnomalarni oxiriga yetkazamiz va ishonamizki, ta’minot masalasida hech qanday muammo qoldirmaymiz. Hozirgi chigit ekish jarayonlarida urug‘lik chigit va yonilg‘i bo‘yicha hech qanday muammo yo‘q.
‘Uztex Uchkurgan’ga keladigan bo‘lsak, shu paytgacha fermerlar va mazkur klaster o‘rtasida aytishga arzigulik muammolar bo‘lmagan. Mayda masalalar bo‘lgan bo‘lishi mumkindir, lekin hammasi klaster tomonidan vaqtida bartaraf etilgan. Hamma fermerlar ‘Iftixor kiyim sanoat’ bilan shartnoma tuzishga rozi bo‘ldi. Agar ‘Uztex Uchkurgan’ bilan ishlamoqchi bo‘lganlar bo‘lsa, bu masala ham ko‘rib chiqiladi. Fermerlarni yangi klaster bilan shartnoma tuzishga hech kim majbur qilmadi. Ularga tushuntirildi xolos. E’tiroz bildirganlar ham o‘zlari korxona faoliyati bilan tanishib qaytgach, shartnoma tuzishga rozi bo‘ldi. Yana bir narsa — fermerlar orasidagi gapni, ya’ni yangi klaster rahbarining viloyat hokimiga qarindoshligi (ayni paytda Namangan viloyatida Shavkat Abdurazzaqov rahbarlik qilib keladi) uchun bu holatlar bo‘lyapti, degan shubhasini oqlamayman. Chunki bu qarindoshlik bilan hal qilinadigan masala emas. Bu yerda 170 ming aholi, 140 ta fermer xo‘jaligi bor axir. Hech kim bu masalada tavakkal qilmaydi. Zarur me’yorlar bo‘yicha xat-hujjatlar o‘rganiladi”, — deydi tuman hokimi Jo‘rabek Nurmatov.
Tumandagi “Shamsiddinov” massivi rahbari Ahmadjon Oxunovning aytishicha, yangi klaster faoliyati unga ma’qul kelgan.
“Men SSSRning odamiman. Tushuncham shuki, agarda Prezident administratsiyasidan tasdiqlanib o‘tib, qaror chiqqan bo‘lsa, hukumatni topshirig‘i bilan bu korxona o‘sha yerdagi sinovlardan o‘tgan. O‘tgandan keyin ishonch bildirilib, bularga ruxsat berilgan. Yoki noto‘g‘rimi? Shuning uchun nafaqat o‘zim, balki mana shu hududdan uch kishi, oltita hududdan uchtadan odam borib ko‘rdik. Menimcha salohiyatli, ishonsa bo‘ladigan klaster ekan. Bugun borganlarning ham barchasiga ma’qul keldi. Kecha borganlarga ham ma’qul kelgan ekan. Aslida unisi ham, bunisi ham biz yetkazgan mahsulotimizga pul to‘laydi”, — deydi Ahmadjon Oxunov.
“Norin Baxtiyor dalasi” fermer xo‘jaligi rahbari Husanboy Qo‘chqorovning ma’lum qilishicha, yangi klaster bilan shartnoma tuzishni viloyat hokimining qishloq xo‘jaligi bo‘yicha o‘rinbosari tavsiya qilgan. Hokim o‘rinbosari yig‘ilishda tahlil o‘tkazib, paxta hosildorligi avvalgi yillarga nisbatan tushib ketganligini, 2021-yilda paxta hosildorligi kamayib, reja 1300 tonnaga bajarilmaganligini bildirgan.
“2019-yilda ‘Uztex Uchkurgan’ klasteri bilan shartnoma qilib, shundan beri ishlab kelyapmiz. Endi bu yil 2022-yilda ‘Iftixor kiyim sanoat’ korxonasi klaster bo‘lyapti. Bularning Vazirlar Mahkamasidan qarorlari chiqqan ekan, rahbarlar kelib tushuntirishdi. ‘Iftixor’ga o‘tishni fermerlar uchun o‘tkazilgan yig‘ilishda viloyat hokimining qishloq xo‘jaligi bo‘yicha o‘rinbosari tavsiya qildi. Aytishlaricha, Vazirlar Mahkamasida klasterlar o‘rtasida raqobat bo‘lgani uchun klasterlarning uch yillik faoliyatini ko‘rib chiqishibdi. Shunga ko‘ra Norin tumanini yangi klasterga berishga qaror qilishibdi. Sababi 2019, 2020-yillarga nisbatan 2021-yilda paxta hosildorligi kamaygan ekan. O‘tgan yilda Norin tumani 1300 tonnaga bajarmadi deyishdi. Kattalarning topshirig‘i ekan, Norin tumanini boshqa ‘Iftixor kiyim sanoat’ klasteriga o‘tasizlar, dedi. Xo‘p, deb mana o‘tdik. Shunday bo‘lsa ham yangi klasterning iqtisodiy holati, ishlab chiqarishi va boshqa narsalari bilan tanishib keldik. Iqtisodiy holati yaxshi ekan. Hech qanaqa fermerlar bilan ta’minotda uzilishlar bo‘lmaydi, o‘g‘it, yonilg‘i, ishchilarning oylik maoshlarini vaqtida yetkazib beramiz, deb va’da berishdi”, — deydi Husanboy Qo‘chqorov.
“Daryo” voqealar rivojini kuzatishda davom etadi.
Izoh (0)