Бош вазир ўринбосари Шуҳрат Ғаниев томонидан имзоланган баённомага кўра Наманган вилоятининг Норин туманидаги 140 та фермер хўжалиги уч йилдан буён бинойидек ишлаб келаётган «Узтех Учкурган» пахта-тўқимачилик кластеридан воз кечиб, «Ифтихор кийим саноат» кластери билан ишини давом эттириши керак. Уларга қўйилган талаб шу. Фермерлар эса бундан норози. «Дарё» мухбири Умиджон Мамарасулов Наманган вилоятининг Норин туманида бўлиб, мазкур ҳолат юзасидан журналистик суриштирув ўтказди.
Маълум бўлишича, 2022 йилнинг 17 март куни пахта-тўқимачилик кластерлари фаолиятини мувофиқлаштириш бўйича республика комиссиясининг кластерлар фаолиятини самарали ташкил этиш, пахта ҳосилдорлигини ошириш ва янги иш ўринлари яратиш масалаларига бағишланган ёпиқ йиғилиши ўтказилган. Бош вазирнинг аграр ва озиқ-овқат соҳасини ривожлантириш масалалари бўйича ўринбосари Шуҳрат Ғаниев олиб борган йиғилишнинг ёпиқ баённомасига асосан ер участкалари тасдиқланиб, ажратилган ва фермер хўжаликлари фьючерс шартномаларини тузишлари шарт бўлган кластерларга бириктирилган.
Фермерларнинг таъкидлашича, мутасаддилар уларнинг эътирозини эътиборга олмаяпти. Ҳолбуки, президентнинг 2021 йил ноябрь ойидаги 14-сонли фармонининг 3-бандига асосан, фермерлар кластерлар билан ихтиёрий равишда фьючерс шартномаси тузишга ҳақли. Бундан ташқари, айнан ушбу фармонда пахта-тўқимачилик кластерини ташкил этиш республика комиссияси хулосасига асосан Вазирлар Маҳкамасининг қарори билан амалга оширилиши белгилаб қўйилган.
Тумандаги «Эралиева Кимсаной» фермер хўжалиги раҳбари Лайло Холмирзаеванинг айтишича, норинлик фермерларнинг аксарияти ишлаб келаётган кластери билан шартномани бекор қилишни истамаяпти.
«‘Пахтасаноат’ даврида бугунгидек даромад олмаганмиз. Аслида фермер бўлишдан мақсад нима? Мақсад битта — фойда олиш. Мана масалан, олдинлари контрактация шартномалари бўларди. Режа қўйилиб, шунчани бажарасан, дейиларди. Ҳозир эса ўзимиз хоҳлаб, бу йил неча тонна пахта бермоқчи бўлсак, шуни ёзиб, шартнома тузамиз. 2019 йилдан Норин туманидаги фермерлар ‘Узтех Учкурган’кластерига топширадиган бўлдик. Булар билан уч йилдан бери ҳамкорликда ишлаб келяпмиз. 20 йиллик тажрибамга таяниб айтишим мумкинки, аввал бундай таъминот бўлмаган. Биринчидан, минерал ўғит масаласида умуман қийналмаяпмиз, иккинчидан ёнилғи-мойлаш маҳсулотлари ҳам вақтида етказиб берилади. Авваллари топширилган пахта ҳисоб-китоб қилиниб, 90 фоиз пул маблағи декабрь ойи охирида, 10 фоизи эса январь ойида бериларди. Энди эса ноябрь ойида 100 фоиз тўловлар амалга оширилмоқда. Солиқлардан қарзимиз йўқ. Сен фалон жойга пахта сотасан, деган буйруқбозликка чек қўйилди. Бугун фермер хўжаликлари хоҳлаган кластери билан шартнома тузиб, ўзи етиштирган маҳсулотини хоҳлаганича сотиши мумкин. Мен ва туманимиздаги бошқа фермерлар кластер билан шартномани бекор қилмоқчи эмасмиз. Бунга ҳожат ҳам йўқ. Айниқса, экин экиш даврида», — дейди Лайло Холмирзаева.
«Дарё» мухбири билан суҳбатлашган «Арслонов» фермер хўжалиги раҳбари Дилшодбек Турғунбоевнинг айтишича, унга берилган ерда 2017—2018 йилларда ҳосилдорлик 15-20 центнердан ошмаган. Шу сабабли давлат буюртмасини ўз вақтида бажармаган. Кластер билан ҳамкорликда ишлаш давомида эса сезиларли даражада даромад топа бошлаган.
«Ҳар қандай киши аввало молиявий томонларини ўйлаб иш қилади. Ўтган йилнинг ноябрь ойида кластер вакиллари уларга топширган пахтамиз пулини тўлаб берди. 200—250 миллион сўм пулни бизга керак пайтда беришди. Шунинг орқасидан нимадир қилиб олдик. Шу сабабли буларга йилдан йилга ишончимиз ортиб бормоқда. Кластер билан бу йил учун шартнома қилиб бўлганмиз. Бекор қилиш учун ҳуқуқий асос-ку майли, виждонимиз ҳам йўл қўймайди. Чунки ҳамма шароитни қилиб беришяпти. Янги кластер бўйича эса бирор нарса деёлмаймиз. Деҳқончилик эса кутиб турмайди», — дейди Дилшодбек Турғунбоев.
Тумандаги «Фозилжон қизи Зулхумор» фермер хўжалиги раҳбари Зоҳиджон Адиловнинг таъкидлашича, ҳокимликлар фермерларга танловни ўзига қўйиб бериши керак.
«2019 йилда ‘Узтех Учкурган’ корхонаси билан шартнома тузганмиз. Шартнома тузишдан аввал корхонадаги иш жараёнлари билан тўлиқ танишиб чиққанмиз ва ушбу корхона билан ишлашга кўзимиз етгач шартномани имзолаганмиз. Энди эса янги кластер келди, ўша билан шартнома қилишимиз кераклигини айтишди. Фермер қайси кластер билан ишлашини ўзи танлаши керак. Бизнинг ҳудудда 12 та фермер бор. Бизга ташқаридан таъминотнинг ўзи керак эмас, улар шундоқ ҳам ўз ишларини бемалол ташкил қила олади. Туманимизда нечта кластер фаолият юритса, қарши эмасмиз. Фақат бизга танловни ўзимизга қолдириб беришсин», — дейди Зоҳиджон Адилов.
«Узтех Учкурган» кластери раҳбари Муроджон Муллажоновнинг айтишича, кластер Норин туманидаги фермерлар билан фьючерс шартномаси асосида уч йилдан буён ишлаб келмоқда. 2022 йил учун ҳам шартномалар имзоланиб, олти ойдан буён молиялаштириш ишлари амалга оширилмоқда. Унинг таъкидлашича, 2022 йил бошидан буён фермерларга 30 миллиард сўмдан ошиқ пул маблағлари ажратилган.
«Стратегик мақсадимиз — давлат сиёсатидан келиб чиқиб фермерни бой қилиш. Олдимизга фермерга ёрдам бериш, янги технологиялар киритиш, фермер сотиб олиш имконияти бўлмаган қимматбаҳо техникаларни олиш каби вазифалар белгиланган. Бу йил 30 та пахта терувчи комбайн олдик. Бу эса ўз натижасини беряпти. Тўрт йил олдин 25 центнер пахта олинадиган туманларимиздан бугунга келиб ўртача 35 центнер пахта олиняпти. Айрим ҳудудларда бу кўрсаткич 37,4 центнергача кўтарилган. Бу йил фермерларимизнинг ҳар бир гектар ердан олган даромади ўртача 8,5 миллион сўмни ташкил қилади. Тўрт йил олдин бу рақамлар 1—2 миллион атрофида эди. Тўғри, ўша пайтда ҳам ўз ишини яхши биладиган мутахассислар бўлган, аммо қишлоқ хўжалиги таъминоти яхши бўлмагани учун бу даражага чиқилмаган», — дейди Муроджон Мансуров.
Мансуровнинг айтишича, кластер рақобатга қарши эмас, аксинча бундай тартибда ишлашга доим тайёр. Унинг ўзи туман ҳокимлигига янги кластер ишини қачондан бошлаши ва «Узтех Учкурган» қандай ишларни амалга ошириши кераклиги бўйича хат ҳам чиқарган. Ҳозирча жавоб берилмаган.
Норин тумани ҳокими Жўрабек Нурматовни топиш бироз қийин бўлди. Икки кунлик ҳаракатдан сўнг йиғилишлардан бўшамаган ҳоким топилди.
Ҳокимнинг айтишича, Норин туманига бош вазир ўринбосари тасдиқлаган ҳужжатга, Президент администрациясидан келган хатга асосан янги кластерга бириктирилган. Белгиланган нормативлар бўйича 17 та кластер ўртасида танлов ўтказилганда «Ифтихор кийим-саноат» МЧЖ ғолиб деб топилган. Бунга сабаб Вазирлар Маҳкамасининг қарорига асосан кластерлар баҳоланганда «Узтех Учкурган» кластерининг кўрсаткичлари пастроқ бўлгани учун Норин тумани бошқа кластерга олиб берилган.
«Фермерларимиз бошида бироз саросимага тушишди. Сабаби чигит экиш мавсуми бошланди. Айни пайтда улар агротехник тадбирлар долзарб бўлгани учун таъминотида узилишлар бўлиб қолишидан хавотирланмоқда. Лекин бундай хавотирга ўрин йўқ эканлигини тушунтирдик. Ҳар бир фермер хўжалигидан бир нечта вакиллар ‘Ифтихор кийим саноат’ корхонасига ташриф буюриб, МЧЖ фаолияти, ишлаб чиқараётган маҳсулотлари, бугунги кундаги молиявий аҳволи билан танишиб, таъминотдан муаммо бўлмаслигига ишонч ҳосил қилиб қайтди. Мисол учун, бугуннинг ўзида корхонада минерал ўғит ва ёнилғи-мойлаш маҳсулотлари учун 10 миллиард сўм маблағ ажратилди. Биз ҳозир тузилаётган шартномаларни охирига етказамиз ва ишонамизки, таъминот масаласида ҳеч қандай муаммо қолдирмаймиз. Ҳозирги чигит экиш жараёнларида уруғлик чигит ва ёнилғи бўйича ҳеч қандай муаммо йўқ.
‘Узтех Учкурганъга келадиган бўлсак, шу пайтгача фермерлар ва мазкур кластер ўртасида айтишга арзигулик муаммолар бўлмаган. Майда масалалар бўлган бўлиши мумкиндир, лекин ҳаммаси кластер томонидан вақтида бартараф этилган. Ҳамма фермерлар ‘Ифтихор кийим саноат’ билан шартнома тузишга рози бўлди. Агар ‘Узтех Учкурган’ билан ишламоқчи бўлганлар бўлса, бу масала ҳам кўриб чиқилади. Фермерларни янги кластер билан шартнома тузишга ҳеч ким мажбур қилмади. Уларга тушунтирилди холос. Эътироз билдирганлар ҳам ўзлари корхона фаолияти билан танишиб қайтгач, шартнома тузишга рози бўлди. Яна бир нарса — фермерлар орасидаги гапни, яъни янги кластер раҳбарининг вилоят ҳокимига қариндошлиги (айни пайтда Наманган вилоятида Шавкат Абдураззақов раҳбарлик қилиб келади) учун бу ҳолатлар бўляпти, деган шубҳасини оқламайман. Чунки бу қариндошлик билан ҳал қилинадиган масала эмас. Бу ерда 170 минг аҳоли, 140 та фермер хўжалиги бор ахир. Ҳеч ким бу масалада таваккал қилмайди. Зарур меъёрлар бўйича хат-ҳужжатлар ўрганилади», — дейди туман ҳокими Жўрабек Нурматов.
Тумандаги «Шамсиддинов» массиви раҳбари Аҳмаджон Охуновнинг айтишича, янги кластер фаолияти унга маъқул келган.
«Мен СССРнинг одамиман. Тушунчам шуки, агарда Президент администрациясидан тасдиқланиб ўтиб, қарор чиққан бўлса, ҳукуматни топшириғи билан бу корхона ўша ердаги синовлардан ўтган. Ўтгандан кейин ишонч билдирилиб, буларга рухсат берилган. Ёки нотўғрими? Шунинг учун нафақат ўзим, балки мана шу ҳудуддан уч киши, олтита ҳудуддан учтадан одам бориб кўрдик. Менимча салоҳиятли, ишонса бўладиган кластер экан. Бугун борганларнинг ҳам барчасига маъқул келди. Кеча борганларга ҳам маъқул келган экан. Аслида униси ҳам, буниси ҳам биз етказган маҳсулотимизга пул тўлайди», — дейди Аҳмаджон Охунов.
«Норин Бахтиёр даласи» фермер хўжалиги раҳбари Ҳусанбой Қўчқоровнинг маълум қилишича, янги кластер билан шартнома тузишни вилоят ҳокимининг қишлоқ хўжалиги бўйича ўринбосари тавсия қилган. Ҳоким ўринбосари йиғилишда таҳлил ўтказиб, пахта ҳосилдорлиги аввалги йилларга нисбатан тушиб кетганлигини, 2021 йилда пахта ҳосилдорлиги камайиб, режа 1300 тоннага бажарилмаганлигини билдирган.
«2019 йилда ‘Узтех Учкурган’ кластери билан шартнома қилиб, шундан бери ишлаб келяпмиз. Энди бу йил 2022 йилда ‘Ифтихор кийим саноат’ корхонаси кластер бўляпти. Буларнинг Вазирлар Маҳкамасидан қарорлари чиққан экан, раҳбарлар келиб тушунтиришди. ‘Ифтихоръга ўтишни фермерлар учун ўтказилган йиғилишда вилоят ҳокимининг қишлоқ хўжалиги бўйича ўринбосари тавсия қилди. Айтишларича, Вазирлар Маҳкамасида кластерлар ўртасида рақобат бўлгани учун кластерларнинг уч йиллик фаолиятини кўриб чиқишибди. Шунга кўра Норин туманини янги кластерга беришга қарор қилишибди. Сабаби 2019, 2020 йилларга нисбатан 2021 йилда пахта ҳосилдорлиги камайган экан. Ўтган йилда Норин тумани 1300 тоннага бажармади дейишди. Катталарнинг топшириғи экан, Норин туманини бошқа ‘Ифтихор кийим саноат’ кластерига ўтасизлар, деди. Хўп, деб мана ўтдик. Шундай бўлса ҳам янги кластернинг иқтисодий ҳолати, ишлаб чиқариши ва бошқа нарсалари билан танишиб келдик. Иқтисодий ҳолати яхши экан. Ҳеч қанақа фермерлар билан таъминотда узилишлар бўлмайди, ўғит, ёнилғи, ишчиларнинг ойлик маошларини вақтида етказиб берамиз, деб ваъда беришди», — дейди Ҳусанбой Қўчқоров.
«Дарё» воқеалар ривожини кузатишда давом этади.
Изоҳ (0)