Ўзбекистон 2022 йилнинг январь ойида 586,6 млн долларлик олтин экспорт қилди. Бу ҳақда Давлат статистика қўмитаси ҳисоботидан маълум бўлди.
Ўтган йилнинг худди шу даврида Ўзбекистон олтин экспорт қилмаган эди. Бу йилги олтин сотувларининг ҳажми умумий экспортнинг 41,9 фоизини ташкил қилди.
Шу билан бирга, январь ойида 1,1 млн долларлик олтин импорт қилинган. Ўтган йилнинг айни шу вақтида умуман олтин импорт қилинмаган эди.
Олтин Ўзбекистонга қандай таъсир кўрсатади?
Олтин бўйича жаҳон нархлари мамлакатдаги ҳаётга тўғридан-тўғри ўз таъсирини кўрсатади.
Биринчидан, олтин республиканинг асосий экспорт товарларидан бири ҳисобланади. Аввалги йилларда унинг улуши 50 фоизгача ўсган эди.
2021 йилда вазият ўзгарди. Гарчи олтин улуши 24,7 фоизгача камайган бўлса-да, у ташқи савдо-сотиқда муҳим аҳамиятга эгадир (ҳажми бўйича фақат саноат товарларидан кейинги ўринда туради).
Кўплаб олтин ишлаб чиқарувчи мамлакатларда уни мамлакатнинг ўзи экспорт қилади, аммо Ўзбекистондаги ягона сотувчи – бу Марказий банк (МБ) бўлиб, ишлаб чиқарувчилардан (масалан, Навоий кон-металлургия комбинатидан) олтинни сотиб олади ва уни бошқа мамлакатларга (асосан, Швейцарияга) экспорт қилади. Марказий банкда айтишларича, олтин унинг нархи қимматлашган пайтида сотилар экан.
Иккинчидан, Ўзбекистон захираларининг катта қисми айнан олтиндан иборат. Ушбу захиралар суғурта ёки «хавфсизлик ёстиқчаси» ҳисобланади. Деярли барча мамлакатлар фавқулодда вазиятларда керак бўладиган ўзининг захирасига эга.
Турли мамлакатлар ўз захираларидан турлича фойдаланади. Одатда бу тўлов баланси етишмовчилигини молиялаштириш, валюта бозорида интервенсия ўтказиш, миллий валюта курсини сақлаш, ташқи қарзни қоплаш ва ҳ.к.лар бўлиши мумкин.
Халқаро ташкилотлар ривожланиб бораётган мамлакатларга, шу қаторда Ўзбекистонга ҳам 3 ойлик импортни молиялаштиришга етадиган ўз захирасини сақлашни тавсия қилади.
Ҳозирда Ўзбекистонга 15 ойдан ортиқ импортни молиялаштириш учун 35 млрд доллар маблағ етарли. Бундай кўрсаткич эса ишончли ҳисобланади.
Учинчидан, Марказий банкда таъкидлашларича, қимматбаҳо олтин давлат бюджети даромадлари, шу жумладан, ойлик маошлар, нафақалар ва бошқа ижтимоий сарф-харажатлар учун ижобий таъсир кўрсатади.
Бундай фикрни халқаро ташкилотлар ҳам тасдиқлайди. Масалан, Халқаро валюта фонди олтин нархининг ўзгариб туришини Ўзбекистон иқтисодиёти учун таҳликалари вазиятлардан бири деб таъкидлайди.
Тўртинчидан, олтин нархининг ошиши олтин қазиб олувчи корхоналардан олинадиган даромад солиғи тушумларининг ўсишига хизмат қилади. Бу эса бир неча трлн сўм дегани.
Бешинчидан, олтин ўзбекистонликлар учун жамғарма ва сармояларнинг энг мақбул усулларидан биридир. Аввалроқ Ўзбекистонда қандай қилиб олтинни қонуний сотиб олиш ҳақида хабар берилган эди.
Изоҳ (0)