Inson organizmi, albatta, qariydi. Bu hech kimga sir emas, ammo butun kuch terining qarishiga qarshi parvarish qilish va ajinlarni yo‘q qilishga sarflanadi, organizmning ko‘zdan yashiringan qismlari haqida deyarli hech kim o‘ylamaydi. Miya esa boshqa barcha organlarga qaraganda deyarli tezroq qariydi: xotiraning yomonlashishi va kognitiv jarayonlarning sekinlashishi 30 yoshga kelib, kuzatilishi mumkin, keyin esa jiddiylashadi. Yaxshi xabar shundaki, agar asosiy qoidalarga rioya qilinsa, miyaning qarishi osongina kechiktirilishi mumkin.
Yetarlicha uxlash
Har qanday muammosi bo‘lgan odamga berilishi mumkin bo‘lgan eng keng tarqalgan maslahat bu uyqu jadvalini tuzishdir. Biroq miya salomatligini saqlash haqida gap ketganda, bundan muhimroq narsani o‘ylab ko‘rish qiyin. Birinchidan, inson uxlayotganida miya faol ravishda yangi neyron aloqalarni quradi, mavjudlarini mustahkamlaydi, shuningdek, barcha keraksiz xotiralarni yo‘q qiladi. Bundan tashqari, uxlash vaqtida glial-limfa tizimi tozalanadi. Miya hujayralar orasidagi bo‘shliqni sezilarli darajada kengaytirib, toksinlardan (Alsgeymer kasalligining jadal rivojlanishi bilan bog‘liq) xalos bo‘ladi. Bir so‘z bilan aytganda, uyqu rejimi qanchalik yaxshi bo‘lsa, miya shunchalik uzoq vaqt sog‘lom xizmat qiladi va bu o‘zgartirib bo‘lmaydigan qoidadir.
Hech qachon o‘rganishdan to‘xtamaslik
Yana bir oddiy maslahat, miya uchun o‘rganishdan ko‘ra yaxshiroq faoliyat yo‘q. Axborot va ko‘nikmalarni tan olish jarayonida miyada yangi neyron aloqalar shakllanadi, bu ham xotirani yaxshi saqlash uchun muhimdir. Aynan keksa odamlarda yangi ma’lumotlar yo‘qligi sababli, ularning ko‘plarida miya juda tez pand beradi. Hamma narsani o‘rganish mumkin: xitoy tilidan tennis o‘ynashgacha. Asosiysi, doimiy ravishda yangi ma’lumotlarni olish va qayta ishlash. Ijodiy qobiliyatlarni o‘zlashtirish ham xotirani yaxshilashga yordam beradi. Yangi ma’lumotlarni qabul qilish va qayta ishlash bilan bog‘liq har qanday faoliyat miya bilan amalga oshiriladi.
Biologik faol qo‘shimchalar qabul qilish
Miyaning zamonaviy hayot ritmi sharoitida ishlashi juda qiyin. Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, butun dunyo bo‘ylab ishlaydigan insonlarning 25 foizdan ortig‘i miya faoliyatini yaxshilash uchun kamida bir marta biologik faol qo‘shimchalar yordamiga murojaat qilgan. Bunday yuqori talab tufayli bozorda miya faoliyati uchun juda ko‘p bioqo'shimchalar mavjud va ularning barchasi deyarli bir zumda va sezilarli ta’sirga ega. Garvard olimlarining so‘nggi tadqiqotlariga ko‘ra, bu masalada faqat beshta qo‘shimcha yordam beradi: uchta B vitaminlari – B6, B9 va B12, E vitamini va omega-3 yog‘ kislotalari. Ushbu moddalar miya hujayralarida membranalarni qurish, shuningdek, yallig‘lanish reaksiyalarining oldini olish va oksidlovchi stressni kamaytirish uchun rag‘batlantiriladi. Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, ushbu moddalarning yetishmasligi yoshi va kognitiv qobiliyatlarning keskin pasayishi xavfi bilan bog‘liq.
Izoh (0)