2021-yilning dastlabki olti oyida O‘zbekiston ipoteka bozorida kredit ko‘rsatkichlari ipoteka kreditlariga bo‘lgan yuqori talab hamda birlamchi bozordagi uy-joylar taklifi o‘rtasidagi nomutanosiblik ta’sirida shakllandi. Bu haqda Markaziy bankning ipoteka kreditlari sharhiga tayanib, “Gazeta.uz” xabar berdi.
1-iyul holatiga, ipoteka kreditlari qoldig‘i 30,8 trillion so‘mni tashkil etib, 2020-yilning mos davriga nisbatan 25,2 foizga (6,2 trillion so‘mga) o‘sgan bo‘lsa, mazkur davrda ajratilgan ipoteka kreditlari esa 28,1 foizga kamayib, 3,5 trillion so‘mni tashkil etgan.
Mazkur kamayish tendensiyasiga asosiy omillar sifatida ipoteka bozorida raqobat muhitini yanada rivojlantirish uchun joriy etilgan quyidagi:
- 2020-yilgi maqsadli davlat dasturlaridan boshlab “Qishloq qurilish invest” IK ishtirokida bir qavatli arzon uy-joylar qurilishining to‘xtalishi;
- “O‘zshahar qurilish invest” IK ishtirokida shaharlarda ko‘p kvartirali arzon uy-joylarning qurilishini moliyalashtirish potensial qarz oluvchilar mablag‘lari hamda qonunchilikda ta’qiqlanmagan boshqa manbalar hisobidan amalga oshirilishiga qaratilgan tartiblarni keltirib o‘tishimiz mumkin.
Olti oyda “Qishloq qurilish invest” IK hamda “O‘zshahar qurilish invest” IK tomonidan qurilgan uylarni sotib olish uchun ajratilgan ipoteka kreditlarining jami ajratilgan ipoteka kreditlaridagi ulushi 19,8 foizni (698,2 milliard so‘m) tashkil etib, o‘tgan yilning mos davriga nisbatan 48,8 foizga (2,66 trillion so‘mga) kamaygan.
Shu bilan birga, mazkur davrda aholini uy-joy bilan ta’minlashning bozor tamoyillariga asoslangan yangi tartibi doirasida ajratilgan ipoteka kreditlarining ulushi 6,7 foizdan (328 milliard so‘mdan) 47,9 foizga (1,68 trillion so‘mga) oshgan.
Bundan tashqari, ikkilamchi uy-joy bozorida ipoteka kreditlarini ajratish hajmi 10 barobardan ko‘proqqa oshgan. 2020-yil I yarim yilligida ikkilamchi bozordan uy-joy sotib olish uchun ajratilgan ipoteka kreditlarining jami ajratilgan ipoteka kreditlaridagi ulushi 1,3 foizni (63 milliard so‘m) tashkil etgan bo‘lsa, 2021-yil I yarim yilligida ushbu ko‘rsatkich 18,6 foizgacha (656 milliard so‘mga) o‘sib, muhim tarkibiy o‘zgarishlar kuzatilgan.
Ipoteka kreditlari qoldig‘ining 157,6 milliard so‘mi (jami ipoteka krediti qoldig‘ining 0,5 foizi) 7 yil, 2,33 trillion so‘mi (7,6 foizi) 10 yil, 9,66 trillion so‘mi (31,4 foizi) 15 yil, 18,64 trillion so‘mi (60,5 foizi) 20 yilgacha ajratilgan ipoteka kreditlari hissasiga to‘g‘ri keladi.
I yarim yillik yakuni bo‘yicha jismoniy shaxslarga ajratilgan jami kreditlar qoldig‘i (61,8 trillion so‘m) tarkibida ipoteka kreditlarining ulushi 49,8 foizni, 2020-yilning teng davrida mazkur ko‘rsatkich mos ravishda 47,4 trillion so‘m va 51,9 foizni (24,6 trillion so‘m) tashkil etgan.
Har oltinchi kvartira — ipoteka asosida
Ayni vaqtda har oltinchi kvartira ipotekaga sotib olinmoqda. 2021-yil 6 oyida ipoteka kreditlari orqali rasmiylashtirilgan uy-joylarning (25 321 ta) jami ko‘chmas mulk oldi-sotdi shartnomalaridagi (163,4 mingta) ulushi 15,5 foizni, o‘tgan yilning mos davrida mazkur ko‘rsatkichning 22,9 foizini (32 422 ta) tashkil etib, 7,4 foizga kamaygan. Sirdaryo, Surxondaryo va Jizzax viloyatlarida esa har to‘rtinchi kvartira kredit hisobidan sotib olingan.
2021-yil I yarim yilligida ajratilgan ipoteka kreditlarining 61 foizi 5 ta hudud hissasiga to‘g‘ri kelib, bunda 28,2 foizi (994,3 milliard so‘m) Toshkent shahri, 9,3 foizi (328,2 milliard so‘m) Farg‘ona viloyati, 8,4 foizi (294,3 milliard so‘m) Andijon viloyati hamda 7,8 foizi (276,5 milliard so‘m) Samarqand viloyati hamda 7,1 foizi (248,7 milliard so‘m) Toshkent viloyatida istiqomat qiluvchi fuqarolarga ajratilgan.
Ipoteka kreditlarining 24 foizi (847,9 milliard so‘m) 18-30 yoshgacha, 70 foizi (2,468 trillion so‘m) 31-50 yoshgacha, 6 foizi (206,4 milliard so‘m) esa 50 yoshdan yuqori fuqarolarga ajratilgan.
Ipoteka kreditlari portfeli sifatining yomonlashuvi
6 oy natijalariga ko‘ra, jami ajratilgan ipoteka kreditlari bo‘yicha 90 kundan ortiq vaqt davomida qaytarilmayotgan kredit qarzdorligi miqdori (muammoli kreditlar) 480,0 milliard so‘mni tashkil etib, o‘tgan yilning mos davriga nisbatan 364,2 milliard so‘mga, 2021-yil boshiga nisbatan esa 186,8 milliard so‘mga ko‘paygan.2021-yil 1-iyul holatiga ipoteka kreditlari qoldig‘i o‘tgan yilning mos davriga nisbatan 25 foizga o‘sgan bo‘lsa, muammoli kreditlari miqdori esa 8 foizga oshgan.
Markaziy bank mazkur holatni pandemiya tufayli aholi to‘lov qobiliyatining pasayishi hamda kreditlarni qaytarish bo‘yicha berilgan yengilliklar bilan izohlagan.
Muammoli kreditlar miqdorining jami kredit qoldig‘iga nisbati 2020-yilning mos davriga nisbatan 2,9 foizdan 5,6 foizga oshgan bo‘lsa, ushbu ko‘rsatkich ipoteka kreditlari bo‘yicha 0,5 foizdan 1,6 foizgacha oshgan.
Tahlillar muammoli kreditlar miqdorining (NPL) nisbatan yuqori ko‘rsatkichlari Qoraqalpog‘iston Respublikasida 3,3 foizni (66,1 milliard so‘m), Jizzaxda 3,3 foizni (50,6 milliard), Surxondaryoda 3,1 foizni (66,9 milliard so‘m), Andijonda 2,6 foizni (50,4 milliard so‘m) va Sirdaryoda 2,4 foizni (26,4 milliard so‘m) tashkil etayotganini ko‘rsatdi.
Tijorat banklari kesimida, muammoli kredit qoldig‘ining jami ipoteka krediti qoldig‘idagi ulushi “Milliy bank”da 3,8 foizga (135,5 milliard so‘m), “Asakabank”da 2,0 foizga (79,9 milliard so‘m), “Mikrokreditbank”da 1,6 foizga (4,2 milliard so‘m) hamda “Xalq banki”da 1,5 foizga (25,6 milliard so‘m) tengligi kuzatilgan.
Izoh (0)