2020-yilning oxirida O‘zbekistonda pandemiya va chegaralar yopiqligi tufayli “chelnok” savdosi butunlay to‘xtagani ma’lum bo‘lgandi. Spot’ning Eurasianet nashriga tayanib yozishicha, “chelnoklar” Xitoyga qaytishlarini kutmoqda.
Xususan, Karim Muhammadxo‘jayevning Xitoyga qatnayotganiga 10 yildan oshgan. U Xitoydan ko‘rpa-to‘shaklar olib kelib, O‘zbekiston bozorlarida sotadi. Hozirda u Toshkentda choyshablar ishlab chiqaruvchi ustaxonaga ega. Ammo, uning so‘zlariga ko‘ra, hozirda u Xitoydan sotib olgandan ko‘ra qimmatga tushmoqda. Shu sababli “chelnokchilik” faoliyati so‘nggi yillarda sezilarli murakkablashganiga qaramay, Karim uni tashlab qo‘yish niyatida emas.
Toshkentdagi “Ippodrom”da Eurasianet, asosan, Chanel va Christian Dior kabi taniqli brendlarning Xitoyda ishlab chiqarilgan qalbaki nusxalaridan iborat mavsumiy kiyim-kechak va aksessuarlar bilan to‘ldirilgan ko‘plab kichik do‘konlarni uchratgan. Maishiy texnika sotiluvchi bo‘limda do‘kon egalari o‘z mahsulotlarini “Pekinda ishlab chiqarilgan” deb reklama qiladi.
“Men narsalarni Pekinga borib sotib olaman, shuning uchun menda faqat eng yaxshi narsalar bor”, — deya sumka va aksessuarlar sotiladigan do‘konga egalik qiluvchi Baxtiyor Galimjonovning so‘zlarini keltirmoqda Eurasianet. Uning aytishicha, xaridorlar Pekindan kelgan tovarlarni sifatliroq deb hisoblaydi, chunki ular “zavodda ishlab chiqariladi”, Urumchi va Guanchjou tovarlari esa qo‘lbola usulda ishlab chiqarilgani tufayli nisbatan sifatsiz hisoblanadi.
Pandemiya chetga chiqish imkoniyatini cheklab, Galimjonovga Xitoydagi “manipulyatsiyalovchi” vositachilarga tayanishga majbur qildi, ular esa darrov narxlarni oshirdi. “Ammo men hali ham kelajakni Xitoyda ko‘ryapman. [Pandemiya] tugagach, u mening yana ikkinchi uyim bo‘ladi”, — degan u qat’iyat bilan.
Eurasianet’ning qayd etishicha, “chelnoklar” ishchi vizalardan foydalanmaydi, chunki ko‘p hollarda uni olish qiyin. Nashr bilan suhbatlashgan tadbirkorlarning ta’kidlashicha, so‘nggi yillarda Xitoyga borishda hatto sayyohlik vizasi bilan bog‘liq muammolar paydo bo‘ldi, ammo shunga qaramay ular o‘z faoliyatini davom ettirish niyatida.
Eslatib o‘tamiz, ikki yil avval “chelnoklar” 1 milliard dollarga savdo qilgan. Biroq o‘sha paytning o‘zidayoq yil oxiriga kelib tovarlar hajmi kamayishni boshlagan va u tovarlarni bojsiz olib kirish me’yorlarini kuchaytirilishiga to‘g‘ri kelgan.
Ma’lumot uchun, 1980-yillarning oxirlarida MDH mamlakatlarida iqtisodiy faoliyatning noqonuniy shaklidan paydo bo‘lgan “chelnok” savdosi islohotlar yillarida iqtisodiy xulq-atvorning qonuniy va keng tarqalgan modeliga aylandi. Bunday savdo, odatda, aholining ommaviy iste’mol tovarlariga bo‘lgan ehtiyojini qondirishda muhim rol o‘ynaydi va bandlik muammosini yumshatadi.
Izoh (0)