Iqtisodiy taraqqiyot va kambag‘allikni qisqartirish vazirligi 2020-yilda O‘zbekiston iqtisodiyoti rivojlanishining tendensiyalari va 2021-yilga mo‘ljallangan prognozlar sharhini e’lon qildi.
2020-yil yakuni bilan asosiy kapitalga qo‘yilgan investitsiyalar hajmi real qiymatida 2019-yilga nisbatan 8,2 foizga kamaydi va 202 trillion so‘mni tashkil etdi. Markazlashtirilgan manbalardan moliyalashtiriladigan investitsiyalar hajmi 34,9 foizga kamayib, 39,3 trillion so‘mni tashkil etgan.
Shu bilan birga, budjet mablag‘lari hisobidan moliyalashtiriladigan investitsiyalar 33,6 foizga, O‘zbekiston tiklanish va taraqqiyot jamg‘armasi mablag‘lari 75,7 foizga, hukumat tomonidan ta’minlangan xorijiy investitsiyalar va kreditlar 28 foizga kamaydi.
“Shunga qaramay makrodiagnostik tahlillarga asosan iqtisodiy o‘sishni qo‘llab-quvvatlashning oldingi yillardagi asosiy manbalaridan biri bo‘lgan markazlashgan resurslar imkoniyatlarining cheklanib borishi xususiy, ayniqsa, to‘g‘ridan to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar hajmini keskin oshirishni taqozo etmoqda. Xususan, o‘tgan yillarda iqtisodiy o‘sishni moliyalashtirish asosan markazlashgan resurslar hisobiga bo‘lganligi o‘z aksini so‘nggi yillardagi tashqi qarz dinamikasi ko‘rsatmoqda”, — deyiladi sharhda.
2020-yilda to‘g‘ridan to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar hajmi 32,7 foizga (kafolatlanmagan xorijiy kreditlarni inobatga olmagan holda) kamayib, 2,9 milliard dollarni tashkil etgan (dollar ekvivalentida pasayish 33,8 foizni tashkil etgan).
Iqtisodiy taraqqiyot va kambag‘allikni qisqartirish vazirligi ma’lumotlariga ko‘ra, kafolatlanmagan xorijiy kreditlar quyidagi tarmoqlarda investitsiya loyihalarini amalga oshirish hisobiga 2020-yilning shu davriga nisbatan 1,6 barobardan ziyod o‘sgan (2,4 milliard dollardan 3,5 milliard dollargacha), jumladan:
- Navoiy kon-metallurgiya kombinati (NKMK) — 636,5 million dollar;
- “O‘zbekneftgaz” AJ — 154,8 million dollar (“Sho‘rtan GKM” MChJ — ishlab chiqarish quvvatini oshirish — 122,7 million dollar);
- “O‘zeltexsanoat” AJ — 101,8 million dollar (maishiy muzlatkichlar ishlab chiqarish — 48 million dollar);
- Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish (ATKR) vazirligi — 89,4 million dollar (keng polosali telekommunikatsiya tarmog‘ini rivojlantirish — 35,5 million dollar);
- “O‘zqurilishmateriallari” AJ — 91 million dollar.
Bundan tashqari, eksport salohiyati yuqori bo‘lgan tarmoqlarda (mashinasozlik, elektrotexnika, metallurgiya, kimyo va farmatsevtika sanoatida) asosiy kapitalni shakllantirish uchun to‘g‘ridan to‘g‘ri investitsiyalarning darajasi pastligicha qolmoqda.
“Qulay investitsiya muhitini yaratish, xususan, raqobat muhiti, xususiy mulk daxlsizligi, moliya bozorlari, ishlab chiqarish va bozor infratuzilmasini yaxshilash hamda sud hokimiyatining to‘laqonli mustaqilligini ta’minlash to‘g‘ridan to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar hajmini oshirishning asosiy shartlaridan biri hisoblanadi”, — deya ta’kidlanadi sharhda.
Iqtisodiy taraqqiyot va kambag‘allikni qisqartirish vazirligining hisoblashicha, investitsiyalar sohasidagi mavjud tendensiyalarning davom etishi 2021-yilda iqtisodiy o‘sish sur’atlariga (prognoz bo‘yicha 5,1 foiz) erishishga tahdid solishi mumkin, bu esa iqtisodiyotga jalb qilingan investitsiyalar hajmini sezilarli darajada oshirishga qaratilgan investitsiya muhitini yaxshilash bo‘yicha amaliy choralar va ularning samaradorligini oshirishni talab qiladi.
Investitsiyalarning asosiy manbalari hisoblangan davlat tashqi qarzi, Tiklanish va taraqqiyot fondi mablag‘lari, kafolatlanmagan xorijiy kreditlar va to‘g‘ridan to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar, shuningdek, tijorat banklari kreditlarining YaIMga nisbati 2019-yilda 23,1 foizni tashkil etgan bo‘lsa, 2020-yil yakuniga ko‘ra, ushbu ko‘rsatkich YaIMning 20,1 foizini tashkil etgan.
Shu bilan birga, to‘g‘ridan to‘g‘ri xorijiy investitsiyalarning yuqori texnologiyali va inson kapitaliga faol yo‘naltirilmasligi mamlakatda yuqori darajadagi inklyuziv o‘sishga erishish va kambag‘allik darajasini qisqartirish kabi maqsadlarga erishish jarayonini xavf ostiga qo‘ymoqda.
Ta’kidlanishicha, investitsiya muhitini yaxshilash sohasida asosiy qadam xususiy va to‘g‘ridan to‘g‘ri xorijiy investitsiyalarni jalb qilish bo‘yicha shart-sharoitlarni yaratish, to‘liq va samarali institutsional asosni shakllantirish hisoblanadi.
Izoh (0)