Иқтисодий тараққиёт ва камбағалликни қисқартириш вазирлиги 2020 йилда Ўзбекистон иқтисодиёти ривожланишининг тенденциялари ва 2021 йилга мўлжалланган прогнозлар шарҳини эълон қилди.
2020 йил якуни билан асосий капиталга қўйилган инвестициялар ҳажми реал қийматида 2019 йилга нисбатан 8,2 фоизга камайди ва 202 триллион сўмни ташкил этди. Марказлаштирилган манбалардан молиялаштириладиган инвестициялар ҳажми 34,9 фоизга камайиб, 39,3 триллион сўмни ташкил этган.
Шу билан бирга, бюджет маблағлари ҳисобидан молиялаштириладиган инвестициялар 33,6 фоизга, Ўзбекистон тикланиш ва тараққиёт жамғармаси маблағлари 75,7 фоизга, ҳукумат томонидан таъминланган хорижий инвестициялар ва кредитлар 28 фоизга камайди.
«Шунга қарамай макродиагностик таҳлилларга асосан иқтисодий ўсишни қўллаб-қувватлашнинг олдинги йиллардаги асосий манбаларидан бири бўлган марказлашган ресурслар имкониятларининг чекланиб бориши хусусий, айниқса, тўғридан-тўғри хорижий инвестициялар ҳажмини кескин оширишни тақозо этмоқда. Хусусан, ўтган йилларда иқтисодий ўсишни молиялаштириш асосан марказлашган ресурслар ҳисобига бўлганлиги ўз аксини сўнгги йиллардаги ташқи қарз динамикаси кўрсатмоқда», — дейилади шарҳда.
2020 йилда тўғридан-тўғри хорижий инвестициялар ҳажми 32,7 фоизга (кафолатланмаган хорижий кредитларни инобатга олмаган ҳолда) камайиб, 2,9 миллиард долларни ташкил этган (доллар эквивалентида пасайиш 33,8 фоизни ташкил этган).
Иқтисодий тараққиёт ва камбағалликни қисқартириш вазирлиги маълумотларига кўра, кафолатланмаган хорижий кредитлар қуйидаги тармоқларда инвестиция лойиҳаларини амалга ошириш ҳисобига 2020 йилнинг шу даврига нисбатан 1,6 баробардан зиёд ўсган (2,4 миллиард доллардан 3,5 миллиард долларгача), жумладан:
- Навоий кон-металлургия комбинати (НКМК) — 636,5 миллион доллар;
- «Ўзбекнефтгаз» АЖ — 154,8 миллион доллар («Шўртан ГКМ» МЧЖ — ишлаб чиқариш қувватини ошириш — 122,7 миллион доллар);
- «Ўзэлтехсаноат» АЖ — 101,8 миллион доллар (маиший музлаткичлар ишлаб чиқариш — 48 миллион доллар);
- Ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш (АТКР) вазирлиги — 89,4 миллион доллар (кенг полосали телекоммуникация тармоғини ривожлантириш — 35,5 миллион доллар);
- «Ўзқурилишматериаллари» АЖ — 91 миллион доллар.
Бундан ташқари, экспорт салоҳияти юқори бўлган тармоқларда (машинасозлик, электротехника, металлургия, кимё ва фармацевтика саноатида) асосий капитални шакллантириш учун тўғридан-тўғри инвестицияларнинг даражаси пастлигича қолмоқда.
«Қулай инвестиция муҳитини яратиш, хусусан, рақобат муҳити, хусусий мулк дахлсизлиги, молия бозорлари, ишлаб чиқариш ва бозор инфратузилмасини яхшилаш ҳамда суд ҳокимиятининг тўлақонли мустақиллигини таъминлаш тўғридан-тўғри хорижий инвестициялар ҳажмини оширишнинг асосий шартларидан бири ҳисобланади», — дея таъкидланади шарҳда.
Иқтисодий тараққиёт ва камбағалликни қисқартириш вазирлигининг ҳисоблашича, инвестициялар соҳасидаги мавжуд тенденцияларнинг давом этиши 2021 йилда иқтисодий ўсиш суръатларига (прогноз бўйича 5,1 фоиз) эришишга таҳдид солиши мумкин, бу эса иқтисодиётга жалб қилинган инвестициялар ҳажмини сезиларли даражада оширишга қаратилган инвестиция муҳитини яхшилаш бўйича амалий чоралар ва уларнинг самарадорлигини оширишни талаб қилади.
Инвестицияларнинг асосий манбалари ҳисобланган давлат ташқи қарзи, Тикланиш ва тараққиёт фонди маблағлари, кафолатланмаган хорижий кредитлар ва тўғридан-тўғри хорижий инвестициялар, шунингдек, тижорат банклари кредитларининг ЯИМга нисбати 2019 йилда 23,1 фоизни ташкил этган бўлса, 2020 йил якунига кўра, ушбу кўрсаткич ЯИМнинг 20,1 фоизини ташкил этган.
Шу билан бирга, тўғридан-тўғри хорижий инвестицияларнинг юқори технологияли ва инсон капиталига фаол йўналтирилмаслиги мамлакатда юқори даражадаги инклюзив ўсишга эришиш ва камбағаллик даражасини қисқартириш каби мақсадларга эришиш жараёнини хавф остига қўймоқда.
Таъкидланишича, инвестиция муҳитини яхшилаш соҳасида асосий қадам хусусий ва тўғридан-тўғри хорижий инвестицияларни жалб қилиш бўйича шарт-шароитларни яратиш, тўлиқ ва самарали институционал асосни шакллантириш ҳисобланади.
Изоҳ (0)