Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi (ITIM) O‘zbekistonda 2021-yil yanvar holatiga ko‘ra ko‘chmas mulk va avtomobillar bozoridagi talabning o‘zgarishiga oid tahlilini e’lon qildi.
ITIM bosh ilmiy xodimi Halilulloh Hamidovning maqolasida ta’kidlanishicha, ko‘chmas mulk va avtomobil bozoridagi talabning o‘zgarishi inqirozdan keyin iqtisodiyotning qayta tiklanishidagi asosiy indikatorlardan biri hisoblanadi, chunki uzoq muddatli foydalaniladigan tovarlarga bo‘lgan talab aholining iste’mol kayfiyatini yaxshiroq ifoda etadi.
Markaz yuqorida ko‘rsatilgan bozorlar borasida muntazam tahlillar o‘tkazib keladi, shu yilning yanvar oyidagi talabning oshishi O‘zbekistonda iqtisodiy o‘sishning bosqichma-bosqich qayta tiklanayotganidan dalolat beradi.
Ko‘chmas mulk bozori
Avvalroq ma’lum qilinganidek, koronavirus sabab karantin choralari joriy etilguniga qadar mamlakatda ko‘chmas mulk bozoridagi talab har oyda o‘rtacha 6-7 foizga o‘sgan. Toshkent va Toshkent viloyatidagi ko‘chmas mulk savdolari umumiy bozorning 40-45 foizini tashkil etgan.
2021-yilning yanvarida mamlakatda ko‘chmas mulk bo‘yicha imzolangan shartnomalar 2020-yilning yanvariga nisbatan 17,9 foizga o‘sgan. Ko‘chmas mulk bozorining 30 foizdan ortig‘i to‘g‘ri keladigan Toshkentda ushbu ko‘rsatkich 26,9 foizni tashkil etgan.
Viloyatlar hisobida eng yuqori o‘sish ko‘rsatkichi Buxoro, Andijon, Namangan va Samarqand viloyatlarida kuzatilgan. Jizzax va Sirdaryo viloyatlarida ko‘chmas mulk bo‘yicha rasmiylashtirilgan shartnomalar 2020-yilning yanvariga nisbatan kamaygan.
Markaz har oy iste’mol kayfiyatining tasvirini shakllantiruvchi so‘rovnomalarni o‘tkazib keladi (Iste’mol kayfiyati indeksi). Yanvar oyi bo‘yicha so‘rov natijalarining tahlili va ko‘chmas mulk bozoridagi talabning o‘zgarishi aholining uzoq muddatli tovarlarni sotib olishga bo‘lgan optimistik kutilmalari ulushining 1 foizga o‘sishi ko‘chmas mulk bilan operatsiyalar sonining 1,5 foizga ortishiga olib keladi.
Avtomobil bozori
Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi ma’lumotlariga ko‘ra, respublikadagi birlamchi va ikkilamchi bozorlardagi avtomobillar savdosi oylik o‘sishi o‘rtacha 2-3 foizni tashkil etadi. 2020-yilning mart o‘rtalarida qattiq karantin choralari joriy etilgani sabab ro‘yxatdan o‘tkazilgan va qayta ro‘yxatga olingan avtomobillar soni mart oyida 2019-yilning mos davriga nisbatan 17,3 foizga tushib ketgan (o‘tgan oyga nisbatan 34,6 foizga), aprelda esa 73,8 foiz (63,1 foizga).May oyidan boshlab avtomobil bozoridagi vaziyat yana qayta tiklana boshlagan. Xususan, iyunda avtomobillar savdosi 2019-yilning mos davriga nisbatan 14,8 foizga o‘sgan (o‘tgan oyga nisbatan 15,7 foiz). Avgustda ushbu ko‘rsatkich 3,8 foizni tashkil etgan (o‘tgan oyga nisbatan 54,3 foiz).
Shuningdek, sentabr—oktabr oylarida ham avtomobil bozoridagi talab o‘sishni davom etgan. Taqqoslash uchun 2019-yilning mos davriga ko‘ra, sentabrda savdolar 29,5 foizga, oktabrda — 19,2 foizga, noyabrda — 9 foizga, dekabrda — 10 foizga oshgan.
2021-yilning yanvarida aholining avtomobil bozoridagi talabi o‘tgan yilning yanvariga nisbatan 5,3 foizga oshgan. ITIM ekspertlarining ta’kidlashicha, avtomobil bozoridagi savdolar dinamikasi davriy xarakterga ega, bu esa ko‘plab omillarga bog‘liq (masalan, avtomobil taklifining, pul o‘tkazmalarining kamayishi). Odatda har yili yanvar oyida avtomobillar oldi-sotdisi oldingi yilning dekabriga nisbatan 16-19 foizga qisqaradi. Ma’lum bo‘lishicha, yanvar oyida avtomobillar savdosidagi o‘sish 5-6 foizni tashkil etgan, bu qolgan oylarga nisbatan kam demak.
Viloyatlar kesimida eng yuqori o‘sish ko‘rsatkichlari Samarqand va Surxondaryo viloyatlarida kuzatilgan.
Tahlil natijalarining ko‘rsatishicha, viloyatlar aholisining 1 foizga ortishi avtomobillar savdosining 1,1 foizga o‘sishiga olib keladi.
Avvalroq Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi ikkilamchi avtomobil bozori va avtomobillar narxlarining shakllanishiga ta’sir etuvchi omillarni o‘rganib chiqqan edi. Unga ko‘ra, O‘zbekistonda 3 milliondan ortiq yengil avtomobil mavjud. Ikkilamchi bozorda har yili 400-500 mingta oldi-sotdi amalga oshiriladi. Bir yilda bozor hajmi taxminan 2 milliard dollarni tashkil etadi.
Izoh (0)