Joriy yilning 11-dekabrida Oliy Yevrosiyo iqtisodiy kengashining qarori bilan O‘zbekiston EOIIda kuzatuvchilik maqomini oldi. Shu munosabat bilan jamoatchilikda qator savollar tug‘ildi: bu O‘zbekistonga nima beradi? Iqtisodiyotning turli sohalariga qanday ta’sir ko‘rsatadi? Soha eksperti, Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi eksperti Muhsinjon Xolmuhammedov bu savollarning ba’zilariga javob beradi.
O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 11-dekabr kuni Oliy Yevrosiyo iqtisodiy kengashidagi nutqida “...O‘zbekiston va EOIIga a’zo davlatlarning transport kommunikatsiyalari va infratuzilmasi chuqur integratsiyalashgan va o‘zaro yaqindan bog‘langan. Transport va tranzit sohasida o‘zaro muvofiqlashgan yondashuvlarni ishlab chiqish, transport yo‘laklarini yanada faol ishga solish, ularning raqobatbardoshligi va quvvatini salmoqli darajada oshirishga yordam beradi”, deb ta’kidlab o‘tgan edi.
Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazining (CERR) joriy yilning boshida o‘tkazgan tadqiqotiga ko‘ra, O‘zbekiston EOIIga qo‘shilsa, iqtisodiyot uchun transport xarajatlari kamayadi, ammo milliy aviatashuvchilar kuchli raqobatga duch keladi.
O‘zbekiston uchun nimalar o‘zgaradi?
Birinchidan, O‘zbekiston EOIIdagi kuzatuvchi maqomida Yevroosiyo iqtisodiy komissiyasi va uning ishchi organlari bilan yaqinroq hamkorlik qilish va hamkorlik kun tartibini keng ko‘lamda amalga oshirish imkoniga ega bo‘ladi. Shuningdek, ittifoq mamlakatlari bilan savdo-iqtisodiy hamkorlikning afzalliklaridan to‘liq foydalanish hamda mamlakatimizga kuzatuvchi maqomini beradigan hamkorlikni chuqurlashtirish uchun sharoit yaratiladi.Ikkinchidan, EOIIga a’zo davlatlar O‘zbekistonning asosiy savdo sheriklari va yaqin qo‘shnilaridir. Shundan kelib chiqib aytish mumkinki, kuzatuvchi maqomi har xil mavzulardagi munozaralarda o‘z vaqtida ishtirok etish, asosli qarorlar qabul qilish va iqtisodiy siyosatda zarur o‘zgarishlarni amalga oshirish imkoniyatini beradi.
Uchinchidan, barcha a’zo davlatlar bilan mavjud muammolarni muhokama qilish bo‘yicha muloqotni osonlashtiradigan doimiy kanal yaratiladi.
To‘rtinchidan, biz savdo, investitsiya va texnologik hamkorlikni kengaytirish maqsadida EOIIga a’zo davlatlar bilan yanada konstruktiv muloqot o‘rnatish imkoniyatiga egamiz.
Umuman olganda, kengashda kuzatuvchi maqomida ishtirok etish bizga Ittifoqning integratsiyalashuv jarayonlari, yutuqlari, muammolari va rivojlanish istiqbollari to‘g‘risida qimmatli ma’lumotlarni olish imkonini beradi.
Shu bilan birga, O‘zbekiston tomonidan EOIIdagi kuzatuvchi mamlakat maqomini olishi alohida ajratilgan hodisa sifatida qaralmasligi kerak. Bu haqiqat integratsion tashkilot bilan har tomonlama o‘zaro manfaatli hamkorlikni chuqurlashtirish niyatidan dalolat beradi.
Kuzatuvchi maqomini olgandan so‘ng, biz EOII tadbirlarining yanada faol ishtirokchisi bo‘lishimiz – davlat rahbarlari, ishbilarmon doiralar, ekspertlar darajasida, shu jumladan, makroiqtisodiy siyosat bo‘yicha maslahatlashuvlarda ishtirok etishimiz mumkin.
Kutilayotgan effektlar:
2020-yilning yanvar-noyabr oylarida O‘zbekistonning EOII davlatlari bilan o‘zaro tashqi savdosi 8,7 milliard dollarni tashkil etdi, bu O‘zbekiston tashqi savdo aylanmasining qariyb 26,5 foizini qamrab oldi. Shundan Ittifoq mamlakatlariga umumiy eksport hajmi 2,868,9 million dollar (Rossiya – 1,323,4 million dollar, Qozog‘iston – 818,8 million dollar, Qirg‘iziston – 685,7 million dollar, Belarus – 37,7 million dollar, Armaniston 3,3 million dollar)ni, import hajmi esa 5 880,0 million dollar (Rossiya 3 746,0 million dollar, Qozog‘iston – 1 801,7 million dollar, Qirg‘iziston – 130,6 million dollar, Belarus – 199,7 million dollar, Armaniston 2,0 million dollar)ni tashkil qildi.
O‘zbekistonning EOII bilan o‘zaro aloqalari tahlili
2020 yilning yanvar-noyabr oylarida O‘zbekistonning jami tashqi savdo yuk tashuvlar hajmida EOII mamlakatlarining ulushi 55 foiz (18,2 million tonna)ni tashkil etdi, shundan 14,8 foizi (2,6 million tonna) eksport yuklarini tashish, 85,2 foizi (15,6 million tonna) import yuklarini tashishga to‘g‘ri keldi.2019-yilning shu davriga nisbatan EOII davlatlari bilan jami yuk tashuvlar 18,3 foizga, shundan eksport yuklari hajmi 14,4 foizga (Shundan, Rossiya +11 foiz, Qozog‘iston +20 foiz, Armeniya +9 foiz, Qirg‘iziston +0,1 foiz, Belarus -9 foiz), import yuklari hajmi 19 foizga (Shundan, Rossiya +24,4 foiz, Qozog‘iston +20,3 foiz, Armeniya +57,1 foiz, Qirg‘iziston -4,4 foiz, Belarus +40,0 foiz) oshdi.
2020 yilning yanvar-noyabr oylarida, EOII davlatlari bilan jami 33,2 million tonna yuk tashildi. Shundan Temiryo‘l transportiga – 20,8 million tonna (2019-yilga nisbatan +22,5 foiz), Avtomobil transportiga – 3,5 million tonna (2019-yilga nisbatan -0,9 foiz), Havo transportiga –
1,1 ming tonna (2019-yilga nisbatan -20,2foiz) to‘g‘ri keldi.
O‘tkazilgan tahlillarga asosan, O‘zbekistonning EOIIga to‘la a’zoligiga erishishi bilan quyidagilar amalga oshiriladi:
- o‘zaro savdoda protseduralari soddalashadi;
- eksport bojxona to‘lovlari olib tashlanadi;
- mamlakatning tashqi savdo aylanmasi oshib boradi;
- yuklarni tashish narxlari pasayadi;
- yangi tranzit oqimlari jalb qilinadi;
- meva-sabzavot eksporti ko‘payadi;
- eksport-import xarajatlaridagi transport xarajatlari ulushi kamayadi;
- transport vositalaridan foydalanish samaradorligi oshadi;
- tovarlarni yetkazib berish muddati tezlashadi, yo‘lovchilarga xizmat ko‘rsatish sifati yaxshilanadi;
- Yevrosiyo ittifoqining transport koridorlariga qo‘shilishi Qirg‘iziston va Afg‘onistonda temiryo‘llar qurilishini tezlashtiradi, EOII davlatlarining Xitoy, Hindiston, Pokiston va Afg‘onistonga yuk tashish imkoniyatlarini oshiradi;
- O‘zbekiston logistika markazlarining EOII mamlakatlarining yirik logistika va taqsimlash markazlariga integratsiyasi eksport qilinayotgan tovarlarni, birinchi navbatda, meva-sabzavot mahsulotlarini tashqi bozorlarga olib chiqish bo‘yicha imkoniyatlarimizni oshiradi.
Izoh (0)