Жорий йилнинг 11 декабрида Олий Евросиё иқтисодий кенгашининг қарори билан Ўзбекистон EОИИда кузатувчилик мақомини олди. Шу муносабат билан жамоатчиликда қатор саволлар туғилди: бу Ўзбекистонга нима беради? Иқтисодиётнинг турли соҳаларига қандай таъсир кўрсатади? Соҳа эксперти, Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази эксперти Муҳсинжон Холмуҳаммедов бу саволларнинг баъзиларига жавоб беради.
Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев 11 декабрь куни Олий Евросиё иқтисодий кенгашидаги нутқида «...Ўзбекистон ва EОИИга аъзо давлатларнинг транспорт коммуникациялари ва инфратузилмаси чуқур интеграциялашган ва ўзаро яқиндан боғланган. Транспорт ва транзит соҳасида ўзаро мувофиқлашган ёндашувларни ишлаб чиқиш, транспорт йўлакларини янада фаол ишга солиш, уларнинг рақобатбардошлиги ва қувватини салмоқли даражада оширишга ёрдам беради», деб таъкидлаб ўтган эди.
Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар марказининг (CERR) жорий йилнинг бошида ўтказган тадқиқотига кўра, Ўзбекистон ЕОИИга қўшилса, иқтисодиёт учун транспорт харажатлари камаяди, аммо миллий авиаташувчилар кучли рақобатга дуч келади.
Ўзбекистон учун нималар ўзгаради?
Биринчидан, Ўзбекистон ЕОИИдаги кузатувчи мақомида Евроосиё иқтисодий комиссияси ва унинг ишчи органлари билан яқинроқ ҳамкорлик қилиш ва ҳамкорлик кун тартибини кенг кўламда амалга ошириш имконига эга бўлади. Шунингдек, иттифоқ мамлакатлари билан савдо-иқтисодий ҳамкорликнинг афзалликларидан тўлиқ фойдаланиш ҳамда мамлакатимизга кузатувчи мақомини берадиган ҳамкорликни чуқурлаштириш учун шароит яратилади.Иккинчидан, ЕОИИга аъзо давлатлар Ўзбекистоннинг асосий савдо шериклари ва яқин қўшниларидир. Шундан келиб чиқиб айтиш мумкинки, кузатувчи мақоми ҳар хил мавзулардаги мунозараларда ўз вақтида иштирок этиш, асосли қарорлар қабул қилиш ва иқтисодий сиёсатда зарур ўзгаришларни амалга ошириш имкониятини беради.
Учинчидан, барча аъзо давлатлар билан мавжуд муаммоларни муҳокама қилиш бўйича мулоқотни осонлаштирадиган доимий канал яратилади.
Тўртинчидан, биз савдо, инвестиция ва технологик ҳамкорликни кенгайтириш мақсадида ЕОИИга аъзо давлатлар билан янада конструктив мулоқот ўрнатиш имкониятига эгамиз.
Умуман олганда, кенгашда кузатувчи мақомида иштирок этиш бизга Иттифоқнинг интеграциялашув жараёнлари, ютуқлари, муаммолари ва ривожланиш истиқболлари тўғрисида қимматли маълумотларни олиш имконини беради.
Шу билан бирга, Ўзбекистон томонидан ЕОИИдаги кузатувчи мамлакат мақомини олиши алоҳида ажратилган ҳодиса сифатида қаралмаслиги керак. Бу ҳақиқат интеграцион ташкилот билан ҳар томонлама ўзаро манфаатли ҳамкорликни чуқурлаштириш ниятидан далолат беради.
Кузатувчи мақомини олгандан сўнг, биз ЕОИИ тадбирларининг янада фаол иштирокчиси бўлишимиз – давлат раҳбарлари, ишбилармон доиралар, экспертлар даражасида, шу жумладан, макроиқтисодий сиёсат бўйича маслаҳатлашувларда иштирок этишимиз мумкин.
Кутилаётган эффектлар:
2020 йилнинг январь ноябрь ойларида Ўзбекистоннинг ЕОИИ давлатлари билан ўзаро ташқи савдоси 8,7 миллиард долларни ташкил этди, бу Ўзбекистон ташқи савдо айланмасининг қарийб 26,5 фоизини қамраб олди. Шундан Иттифоқ мамлакатларига умумий экспорт ҳажми 2,868,9 миллион доллар (Россия – 1,323,4 миллион доллар, Қозоғистон – 818,8 миллион доллар, Қирғизистон – 685,7 миллион доллар, Беларусь – 37,7 миллион доллар, Арманистон 3,3 миллион доллар)ни, импорт ҳажми эса 5 880,0 миллион доллар (Россия 3 746,0 миллион доллар, Қозоғистон – 1 801,7 миллион доллар, Қирғизистон – 130,6 миллион доллар, Беларусь – 199,7 миллион доллар, Арманистон 2,0 миллион доллар)ни ташкил қилди.
Ўзбекистоннинг ЕОИИ билан ўзаро алоқалари таҳлили
2020 йилнинг январь ноябрь ойларида Ўзбекистоннинг жами ташқи савдо юк ташувлар ҳажмида ЕОИИ мамлакатларининг улуши 55 фоиз (18,2 миллион тонна)ни ташкил этди, шундан 14,8 фоизи (2,6 миллион тонна) экспорт юкларини ташиш, 85,2 фоизи (15,6 миллион тонна) импорт юкларини ташишга тўғри келди.2019 йилнинг шу даврига нисбатан ЕОИИ давлатлари билан жами юк ташувлар 18,3 фоизга, шундан экспорт юклари ҳажми 14,4 фоизга (Шундан, Россия +11 фоиз, Қозоғистон +20 фоиз, Армения +9 фоиз, Қирғизистон +0,1 фоиз, Беларусь -9 фоиз), импорт юклари ҳажми 19 фоизга (Шундан, Россия +24,4 фоиз, Қозоғистон +20,3 фоиз, Армения +57,1 фоиз, Қирғизистон -4,4 фоиз, Беларусь +40,0 фоиз) ошди.
2020 йилнинг январь ноябрь ойларида, ЕОИИ давлатлари билан жами 33,2 миллион тонна юк ташилди. Шундан Темир йўл транспортига – 20,8 миллион тонна (2019 йилга нисбатан +22,5 фоиз), Автомобиль транспортига – 3,5 миллион тонна (2019 йилга нисбатан -0,9 фоиз), Ҳаво транспортига –
1,1 минг тонна (2019 йилга нисбатан -20,2фоиз) тўғри келди.
Ўтказилган таҳлилларга асосан, Ўзбекистоннинг ЕОИИга тўла аъзолигига эришиши билан қуйидагилар амалга оширилади:
- ўзаро савдода процедуралари соддалашади;
- экспорт божхона тўловлари олиб ташланади;
- мамлакатнинг ташқи савдо айланмаси ошиб боради;
- юкларни ташиш нархлари пасаяди;
- янги транзит оқимлари жалб қилинади;
- мева-сабзавот экспорти кўпаяди;
- экспорт-импорт харажатларидаги транспорт харажатлари улуши камаяди;
- транспорт воситаларидан фойдаланиш самарадорлиги ошади;
- товарларни етказиб бериш муддати тезлашади, йўловчиларга хизмат кўрсатиш сифати яхшиланади;
- Евросиё иттифоқининг транспорт коридорларига қўшилиши Қирғизистон ва Афғонистонда темир йўллар қурилишини тезлаштиради, ЕОИИ давлатларининг Хитой, Ҳиндистон, Покистон ва Афғонистонга юк ташиш имкониятларини оширади;
- Ўзбекистон логистика марказларининг ЕОИИ мамлакатларининг йирик логистика ва тақсимлаш марказларига интеграцияси экспорт қилинаётган товарларни, биринчи навбатда, мева-сабзавот маҳсулотларини ташқи бозорларга олиб чиқиш бўйича имкониятларимизни оширади.
Изоҳ (0)