O‘zA muxbirining Samarqand viloyat hokimi o‘rinbosari, xotin-qizlar qo‘mitasi raisi, senator Gavhar Alimova bilan suhbati xotin-qizlarning manfaatlarini himoya qilish, oiladagi o‘rnini mustahkamlash borasidagi yutuqlar va kamchiliklar mavzusida bo‘ldi.
— Bosh qomusimizda erkak va ayol teng huquqli deyilgan bo‘lsa-da, nega ular teng emas? Biz doim ayollar bilan ishlaymiz, lekin nega erkaklar bilan hech bir tashkilot shug‘ullanmaydi? Bunda “Nuroniy”, mahalla posbonlarining o‘rni qani? , — deydi senator G.Alimova. — Misol uchun, yaqinda Payariqda erkak ayolini qasddan o‘ldirdi. Men o‘sha ayol bilan suhbat qurgan edim. Qo‘limda u ayol bilan qilingan suhbatlar va tushuntirishlar jamlangan katta papka bor. Erkak bilan esa hech kim suhbatlashgani, gaplashgani yo‘q. Oqibatda fojia yuz berdi.
Oldin muammolarni yashirardik, endi ularni ochiqcha aytyapmiz. Shu maqsadda har bir hududda 30 nafardan iborat jamoatchilik guruhi faoliyat yuritib, muammolar aniqlanmoqda. Xususan, yil davomida to‘rt ming nafar og‘ir ahvoldagi ayollar ro‘yxati shakllantirilib, 80 foiziga yordam berildi. Imtiyozli kreditlar, imkoniyati cheklangan fuqarolarga aravachalar, qo‘ltiqtayoq olib beryapmiz.
— Ko‘pgina xotin-qizlar uchinchi shaxsning aralashuvi tufayli taqdiri o‘zgarib, baxtsiz bo‘layotganini kuzatish mumkin.
— Ming afsuski, oilada uchrayotgan zo‘ravonliklarda uchinchi shaxs, ayniqsa, qaynonalarning aralashuvi uchraydi. Lekin, ba’zida shunga majbur ham bo‘ladi. Kelinning qo‘lidan ish kelmaydi, tili esa juda uzun. Bunday paytda erkak g‘azablanib, mas’uliyatsizlik bilan farzandlari onasiga zo‘ravonlik qilishi bor narsa.
Bunday vaqtda ko‘p hollarda ayollar jabrlanadi. Sababi, sha’riy nikoh bilan oila qurilgan. Ta’ziq bo‘lganda, ajrim holati yuzaga kelganda ayol hech qanday himoyasiz, uysiz, ko‘chada qoladi. Har bir ayol o‘zining huquqlarini himoya qilishi uchun avvalo huquqiy savodxonligini oshirishi kerak. Ba’zi ota-onalar er chiqdi, berib yuborsam, hayoti davom etadi, deb adashadi. Qonuniy nikoh asosida, munosib turmush quradigan yigitga berish xayoliga ham kelmaydi.
— Qonuniy nikohdan o‘tmaslik, tug‘iladigan farzandning taqdiriga qanday ta’sir qiladi?
— 2018—2019-yillarda viloyatda 5 mingdan ortiq sha’riy nikoh bilan yashayotgan oila aniqlandi. Hozirda ularning 4 mingtasi FXDYodan o‘tkazildi. 300 yaqin fuqaro qonuniy nikohdan ajrashmagan bo‘lsa-da, boshqa oila qurgan.
Bunda ular tibbiy ko‘rikdan ham o‘tmay oila qurgan. O‘ylab ko‘ring, yigit yoki qiz har xil, jumladan, yuqumli kasalga chalingan bo‘lishi ham mumkin. Yaqinda bir ayol yig‘lab keldi, sha’riy nikoh bilan turmushga chiqib, eridan sil yuqtirgan. Yana bir ayolni o‘rgandim. Turmush qurgach, olti oydan keyin sog‘lig‘i yomonlashgan, homilador bo‘lsam kerak degan fikrda shifokorga borsa, SPID aniqlangan.
— Qaysi hududlarda xotin-qizlar bilan bog‘liq zo‘ravonlik holatlari, kam ta’minlanganlik, ishsizlik ko‘p uchraydi?
— Oqdaryoda tungi barlarda yurgan qizlar bizni qiynamoqda. Bunda asosiy muammo onada. Kechasi qizi chiqib ketsa, ona qanday qilib bilmasligi mumkin. Yaqinda 16 yosh qizning homiladorligi aniqlandi. U 15 yoshda shu yo‘lga kirgan, ona bilmadim, deydi yelka qisib. Bu javobmi? Nima uchun qizining tarbiyasi bilan shug‘ullanib, dildan suhbatlashmaydi. Nega ota o‘g‘lining yurish-turishini nazorat qilmaydi, o‘tirib gaplashmaydi. Qani oilada otaning o‘rni?
To‘g‘ri, maktab-chi, deymiz, u ta’limga javob beradi. Mahalla deymiz, qaraydi qiz ko‘chada tinch yuribdi. Hamma narsa oilada, uyda yuz bermoqda. Misol uchun, kuni kecha 17 yosh qiz uydan chiqib ketgan. Onasi telefon qilib “Iltimos, shu qizimni qamatib yuboring”, deydi. Yosh qiz icharkan, chekarkan, uydan chiqib ketib, bir hafta, o‘n kun yo‘q bo‘lib ketarmish. Harakat qilib, bir kunda topdik. Shaharga olib kelib, psixolog biriktirdik. Bitta darsdan keyin qochib ketdi. Psixolog haftasiga uch marta qatnab, qizni uyiga borib dars o‘tmoqda. Tarbiya oilada bo‘lmagandan keyin qiyin ekan.
Pasdarg‘om, Urgut tumanlarida ham qator masalalar mavjud. Bu hududlarda aholi zich joylashgan, kam ta’minlanganlar ham nisbatan ko‘proq. Urgutdagi eng katta muammo — qizlarning erta turmushga berilishi. Ayol faqat bola katta qiladi, ro‘zg‘or qiladi, degan tushunchalar davri o‘tdi. Qizlarga zamonaviy bilim berish, o‘qitish, kerak bo‘lsa, kuchli tadbirkor va siyosatchi qilib tayyorlashimiz kerak.
— Keyingi vaqtlarda mahallalarda, tuman, viloyat kesimida tadbirbozliklar avj olgan? Qachon ishlab bo‘ladi bunday holatda?
— Shuning uchun mahallada hisobot uchun o‘tayotgan tadbirlarga chek qo‘yib, mutaxassislarni jalb qilib, joylarda manzilli, aniq targ‘ibot o‘tkazishimiz kerak. To‘g‘ri, biz aholining huquqiy savodxonligini oshirish, bilimlarini boyitishga harakat qilamiz. Buning uchun tadbirlarni ko‘paytirish hamda ularni yuzaki o‘tkazmaslik kerak. Eng yomoni nima, bilasizmi? Bunday yig‘ilishlarga mas’uliyatli odamlar keladi. Ichkilikka berilgan erkak yoki ta’ziqqa uchrayotgan ayollar kelmaydi. Muammosini yashiradi. Endi yashirish vaqti o‘tib ketdi. Mahallaga chiqib murojaat qilishi kerak.
Hozirda bandlik masalasi Urugutda ko‘rilmoqda. Trikotaj ishlab chiqarishga mo‘ljallangan inshootlar Payariqda qurildi. Eng og‘ir tumanlar — Qo‘shrabot, Oqdaryo, Ishtixonda katta tikuv sexlari ishga tushirildi. Bu kabi ishlab chiqarish korxonalari yanada ko‘paysa, muammolarni yechish ham osonlashadi. Bu borada xalqaro tashkilotlar bilan ham keng hamkorlik qilinmoqda. Misol uchun, Yevropa Ittifoqi, Fransiyaning ACTED gumanitar yordam tashkiloti ko‘magida chekka qishloqlardagi qiynalgan xotin-qizlarga qaytarilmaydigan kredit berish yo‘lga qo‘yildi. Bu pullar ularga qoramol, tikuv mashinasi, sartaroshxona uchun jihozlar, asalari uyalari, issiqxona tashkil qilishiga bemalol yetdi.
Izoh (0)