Aholi va tibbiyot muassasalarining arzon va sifatli dori-darmon vositalari bilan ta’minlash, ularning narxini belgilash bo‘yicha ochiq-oshkora mexanizmni joriy etish maqsadida Monopoliyaga qarshi kurashish qo‘mitasi tomonidan dori vositalari narxini shakllantirish va tartibga solish bo‘yicha o‘rganishlar o‘tkazildi.
Qo‘mita matbuot xizmatining yozishicha, o‘rganish o‘tkazishga qo‘mitaga dori vositalari narxlarning qimmatligi hamda dorixonalarda bir turdagi dori vositalari narxlarida katta tafovut mavjudligi yuzasidan kelib tushgan ariza va murojaatlar hamda aholi bilan o‘tkazilgan uchrashuv va so‘rovnomalar asos bo‘ldi.
O‘zbekistonda chetdan olib kelinadigan, shuningdek, mamlakat ishlab chiqaruvchilaridan sotib olinadigan dori-darmon vositalarini ulgurji va chakana sotish ularni yetkazib berishda ishtirok etuvchi vositachilar sonidan qat’i nazar, ulgurji savdo uchun sotib olingan qiymatidan 15 foizdan, chakana savdo uchun ulgurji narxidan 20 foizdan ortiq bo‘lmagan miqdorlarda cheklangan savdo ustamalari qo‘llaniladi.
Shu bilan birga, ustamalarni qo‘llash uchun baza narxi sifatida dori-darmon vositalari va tibbiyot buyumlarini xarid narxlari qabul qilingan. O‘z navbatida xarid narxiga chetdan olib kelinadigan dori-darmon vositalari va tibbiyot buyumlarining kontrakt narxi, bojxona bojlari va yig‘imlari hamda boshqa xarajatlar inobatga olinadi.
O‘rganish natijasida chetdan dori-darmon vositalari va tibbiyot buyumlari kontrakt narxini kelishish bilan birga shartnomalar tegishli chegirmalar qo‘llanilishini nazarda tutilgan holda tuzilishi ma’lum bo‘lgan. Ayrim hollarda ushbu chegirmalar 60-80 foizgacha taqdim etilmoqda. Bu darajada katta chegirma qo‘llanilishi shartnomadagi birlamchi narxning sun’iy yuqori belgilanishidan dalolat beradi.
Aynan chegirmalar chet eldagi yetkazib beruvchilar tomonidan mahalliy importyor korxonalarga o‘zaro kelishgan holda har xil qo‘llanilishi oqibatida ichki bozorda ham narxlarda tafovut yuzaga kelmoqda.
“Shuni alohida ta’kidlash joizki, agar chet eldagi yetkazib beruvchi bilan mahalliy importyor korxona “eksklyuziv” shartnoma tuzgan bo‘lsa, hamda yetkazib berilayotgan dori vositasiga yuqori talab mavjud bo‘lgan taqdirda (shu jumladan, taniqli brend bo‘lgani hisobiga) chegirmalar bu darajada katta bo‘lmasligi va birlamchi qimmat kontrakt narxi qo‘llanishi kuzatilmoqda”, — deyiladi xabarda.
Shuningdek, ta’kidlanishicha, yuqori talabga ega bo‘lgan ayrim turdagi dori vositalari narxlarini qo‘shni davlatlar (Rossiya, Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Tojikiston) narxlari bilan solishtirilganda tafovut 10 foizdan 100 foizgachani tashkil etmoqda.Qayd etilishicha, “Magniy B6” tabletkasi Toshkentda 55—60 ming so‘mdan sotilayotgan bo‘lsa, ushbu dori vositasi Nur-Sulton va Bishkekda o‘rtacha 40 ming so‘m, Dushanbeda 30 ming so‘m, Moskvada esa 36 ming so‘m ekvivalentida sotilmoqda.
Qo‘shni davlatlarda dori vositalari narxlarining pastligining sabablari o‘rganilganida, dunyoning 30dan ortiq davlatida, shu jumladan, MDH davlatlarda qo‘llanilib kelayotgan tashqi referent narxlarni shakllantirish usulidan foydalanilayotganligi aniqlangan.
Shavkat Mirziyoyev rahbarligida 15-noyabr kuni o‘tkazilgan yig‘ilishda aholi va sog‘liqni saqlash muassasalarini arzon hamda sifatli dori vositalari, tibbiyot buyumlari va texnikalari bilan ta’minlash borasidagi ustuvor vazifalar belgilab berilgandi.
Shundan kelib chiqqan holda mamlakatda asosiy turdagi dori-darmon vositalari narxlarini shakllantirishning yangi mexanizmini, ya’ni tashqi referent narxlarni shakllantirishni joriy etish taklif etilmoqda.
Bunda quyidagilar nazarda tutiladi:
- tanlab olingan (referent) qo‘shni davlatlardagi dori vositalari narxlarni yagona elektron bazasi yuritiladi;
- dori vositalari uchun taklif etilayotgan narx qo‘shni davlatlardagi narxlar bilan solishtiriladi;
- dori vositalarini dorixonalardagi narxlari tashqi referent narxdan yuqori bo‘lmaslik talabi belgilanadi;
- importyorlar, shu jumladan, mahalliy ishlab chiqaruvchilar o‘z mahsulotining bo‘lajak narxlari to‘g‘risida Sog‘liqni saqlash vazirligini veb-saytida tanishish va hisob-kitoblarini amalga oshirish imkoniyatiga ega bo‘ladi.
- birinchidan, dori-darmon vositalari narxi pasayishiga erishiladi va har xil dorixonalardagi narxlar tafovuti minimumga keladi;
- ikkinchidan, importyorlar tomonidan narxlar orqali manipulyatsiya qilish oldi olinadi;
- uchinchidan, davlat xaridlarini amalga oshirishda budjet mablag‘lari iqtisod qilinadi.
Izoh (0)