Монополияга қарши курашиш қўмитаси Ўзбекистонда дори воситалари нархини туширишга эришмоқчи

Аҳоли ва тиббиёт муассасаларининг арзон ва сифатли дори-дармон воситалари билан таъминлаш, уларнинг нархини белгилаш бўйича очиқ-ошкора механизмни жорий этиш мақсадида Монополияга қарши курашиш қўмитаси томонидан дори воситалари нархини шакллантириш ва тартибга солиш бўйича ўрганишлар ўтказилди.

Қўмита матбуот хизматининг ёзишича, ўрганиш ўтказишга қўмитага дори воситалари нархларнинг қимматлиги ҳамда дорихоналарда бир турдаги дори воситалари нархларида катта тафовут мавжудлиги юзасидан келиб тушган ариза ва мурожаатлар ҳамда аҳоли билан ўтказилган учрашув ва сўровномалар асос бўлди.

Ўзбекистонда четдан олиб келинадиган, шунингдек, мамлакат ишлаб чиқарувчиларидан сотиб олинадиган дори-дармон воситаларини улгуржи ва чакана сотиш уларни етказиб беришда иштирок этувчи воситачилар сонидан қатъи назар, улгуржи савдо учун сотиб олинган қийматидан 15 фоиздан, чакана савдо учун улгуржи нархидан 20 фоиздан ортиқ бўлмаган миқдорларда чекланган савдо устамалари қўлланилади.

Шу билан бирга, устамаларни қўллаш учун база нархи сифатида дори-дармон воситалари ва тиббиёт буюмларини харид нархлари қабул қилинган. Ўз навбатида харид нархига четдан олиб келинадиган дори-дармон воситалари ва тиббиёт буюмларининг контракт нархи, божхона божлари ва йиғимлари ҳамда бошқа харажатлар инобатга олинади.

Ўрганиш натижасида четдан дори-дармон воситалари ва тиббиёт буюмлари контракт нархини келишиш билан бирга шартномалар тегишли чегирмалар қўлланилишини назарда тутилган ҳолда тузилиши маълум бўлган. Айрим ҳолларда ушбу чегирмалар 60-80 фоизгача тақдим этилмоқда. Бу даражада катта чегирма қўлланилиши шартномадаги бирламчи нархнинг сунъий юқори белгиланишидан далолат беради.

Айнан чегирмалар чет элдаги етказиб берувчилар томонидан маҳаллий импортёр корхоналарга ўзаро келишган ҳолда ҳар хил қўлланилиши оқибатида ички бозорда ҳам нархларда тафовут юзага келмоқда.

«Шуни алоҳида таъкидлаш жоизки, агар чет элдаги етказиб берувчи билан маҳаллий импортёр корхона «эксклюзив» шартнома тузган бўлса, ҳамда етказиб берилаётган дори воситасига юқори талаб мавжуд бўлган тақдирда (шу жумладан, таниқли бренд бўлгани ҳисобига) чегирмалар бу даражада катта бўлмаслиги ва бирламчи қиммат контракт нархи қўлланиши кузатилмоқда», — дейилади хабарда.

Шунингдек, таъкидланишича, юқори талабга эга бўлган айрим турдаги дори воситалари нархларини қўшни давлатлар (Россия, Қозоғистон, Қирғизистон, Тожикистон) нархлари билан солиштирилганда тафовут 10 фоиздан 100 фоизгачани ташкил этмоқда.

Қайд этилишича, «Магний B6» таблеткаси Тошкентда 55—60 минг сўмдан сотилаётган бўлса, ушбу дори воситаси Нур-Султон ва Бишкекда ўртача 40 минг сўм, Душанбеда 30 минг сўм, Москвада эса 36 минг сўм эквивалентида сотилмоқда.

Ташқи референт нархни шакллантириш усули — дори воситалари нархларини иқтисодий-ижтимоий ривожланиш ёки географик жойлашув жиҳатидан бир-бирига яқин бўлган давлатлардаги нархларни солиштириш асосида нархларни шакллантириш ҳисобланади.

Шавкат Мирзиёев раҳбарлигида 15 ноябрь куни ўтказилган йиғилишда аҳоли ва соғлиқни сақлаш муассасаларини арзон ҳамда сифатли дори воситалари, тиббиёт буюмлари ва техникалари билан таъминлаш борасидаги устувор вазифалар белгилаб берилганди.

Шундан келиб чиққан ҳолда мамлакатда асосий турдаги дори-дармон воситалари нархларини шакллантиришнинг янги механизмини, яъни ташқи референт нархларни шакллантиришни жорий этиш таклиф этилмоқда.

Бунда қуйидагилар назарда тутилади:

• танлаб олинган (референт) қўшни давлатлардаги дори воситалари нархларни ягона электрон базаси юритилади;
• дори воситалари учун таклиф этилаётган нарх қўшни давлатлардаги нархлар билан солиштирилади;
• дори воситаларини дорихоналардаги нархлари ташқи референт нархдан юқори бўлмаслик талаби белгиланади;
• импортёрлар, шу жумладан, маҳаллий ишлаб чиқарувчилар ўз маҳсулотининг бўлажак нархлари тўғрисида Соғлиқни сақлаш вазирлигини веб-сайтида танишиш ва ҳисоб-китобларини амалга ошириш имкониятига эга бўлади.

Мазкур механизмни амалга оширилиши натижасида:

• биринчидан, дори-дармон воситалари нархи пасайишига эришилади ва ҳар хил дорихоналардаги нархлар тафовути минимумга келади;
• иккинчидан, импортёрлар томонидан нархлар орқали манипуляция қилиш олди олинади;
• учинчидан, давлат харидларини амалга оширишда бюджет маблағлари иқтисод қилинади.

Юқоридаги таклифларни амалга ошириш мақсадида Монополияга қарши курашиш қўмитаси, Фармацевтика тармоғини ривожлантириш агентлиги билан биргаликда дори воситаларини импорт қилиш ва сотишда ташқи референт нархларни шакллантириш механизмини жорий этиш бўйича тегишли қарор лойиҳаси тайёрланмоқда.