Bundan 10 yil avval ekranlarga chiqqan “Yer sayyorasi” seriali yovvoyi tabiat haqida hikoya qiluvchi a’lo darajadagi hujjatli kinoasar sifatida tan olingan, biroq uning davomi — “Yer sayyorasi II” esa undan-da yaxshiroq chiqdi — hujjatli teleserialning har bir qismini 10 million tomoshabin kuzatib bordi. Meduza nashri “Yer sayyorasi II”ning aqlbovar qilmas kadrlari qanday qilib suratga olingani va tasvirga olish guruhi 2016-yilning eng asosiy hujjatli serialini syomka qilishda qanday qiyinchiliklarga duch kelgani haqida hikoya qildi.
“Yer sayyorasi II” olti qismdan iborat. Serial tayyor bo‘lguniga qadar uning ijodkorlari jahonning 40 mamlakatida 117 ta tasvirga olish jarayonini uyushtirdi. Unikal kadrlarni olish uchun operatorlar 4K-kameralar, dronlar, paraglayderlar va hatto burgutlardan foydalandi. Masalan, o‘nlab ilonlardan qochayotgan yangi tug‘ilgan iguana bilan bog‘liq dahshatli sahna dronlar va yerdagi ikki operator yordamida olingan — ulardan biri shtativ va uzun fokusli obyektivlar bilan lavhalarni kattalashtirib tasvirga olgan bo‘lsa, ikkinchi operator oddiy kamerada ishlagan.
Jasur iguanalarni tasvirga olish ishlari Galapagos orollarida bo‘lib o‘tdi va bu holat ham ishga yordam berdi: bu yerdagi jonivorlar odamdan qo‘rqmaydi. Shu sababli operatorlarning yashirinib o‘tirishiga ham hojat yo‘q edi. Iguanalar haqidagi epizod ikki yil davomida suratga olingan, bu vaqt ichida tasvirga olish guruhi Galapagos orollariga ikki marta 18 kunlik sayohatni tashkil etdi. Namoyish uchun tayyorlangan video esa 9 daqiqadan iborat.
Serial ijodkorlarining qayd etishicha, montajning eng asosiy vazifasi — tasvirga olingan materialni televizion formatga moslab qadoqlash, siqish va zichlashtirishdan iborat. Masalan, “Jungli” seriyasida jannat qushlari haqida hikoya qilinadi: asosiy hikoya moda qushning e’tiborini tortish maqsadida raqsga tushayotgan nar qush nuqtai nazaridan suratga olingan. Raqs yarim soatgacha davom etishi mumkin, biroq video qisqartirilgan — shu sababli epizodga moda qush va narning raqobatchilari nuqtai nazaridan olingan kadrlarni ham kiritishning uddasidan chiqilgan.
Lekin grizli ayiqlariga bag‘ishlangan lavhada BBC One mualliflari videoni boshqacharoq montirovka qilgan: dastlab tomoshabinlarga Shimoliy Amerika tog‘laridagi kuchli ko‘chki, so‘ng ovqat izlab yurgan ayiqlar ko‘rsatildi. Ko‘chki kadrlari 10 yil avvalgi bo‘lib chiqdi — bu tabiat hodisasi birinchi serial uchun olingan edi. Bu holat ba’zi tomoshabinlarni achchiqlantirdi, biroq serial ijodkorlari bunda muammo ko‘rmayapti: “Biz ayiqlar hozirgina ko‘chki bo‘lgan shu qoyadan yurib kelayapti, deb aytganimiz yo‘q. Biz ko‘chkilar umuman olganda muammo ekaninini ko‘rsatmoqchi bo‘ldik”. “Bi-bi-si”dagilarning e’tiroficha, tejamkorlik maqsadida eski kadrlardan foydalanilgan.
“Yer sayyorasi II”ning xuddi shu epizodi Alp tog‘larining havodan olingan kadrlari uchun ham tanqid qilindi. Ba’zi lavhalar burgutga o‘rnatilgan kamera orqali olingan; dastlab tomoshabinlar serial ijodkorlari yirtqich qushni “egarlashga” muvaffaq bo‘lganidan hayratini yashira olmadi, biroq keyinroq bu qo‘lga o‘rgatilgan burgut ekani ma’lum bo‘ldi (unga haqiqatan ham kamerani qotirib qo‘yishgan edi). “Bi-bi-si” esa qushning kelib chiqishini ham yashirib o‘tirgani yo‘q: burgutning laqabi Slovak ekani va u Fransiyada yashashi seriya oxirida namoyish etilgan suratga olish jarayoni haqidagi lavhada aytib o‘tilgan.
Tasvirga olish ishlari vaqtida tez-tez kutilmagan hodisalar yuz bergan. Atlantika okeanining janubida joylashgan Zavadovskiy vulqon-oroliga ekspeditsiya bir yil davomida rejalashtirildi; jamoa Atlantika pingvinlari istiqomat qiladigan bu orolgacha yetti kun suzdi. To‘fon vaqtida kamera shalabbo bo‘ldi. Boshqa shunday kamerani topish imkoni yo‘q edi, shu sababli qurilmalarni grelkalar yordamida quritishga to‘g‘ri keldi. Oxir-oqibat, kamera kemadagi oshxona plitasida to‘la quritildi.
Operatorlardan biri shaffof qurbaqalarni tasvirga olayotgan vaqtida hayotini jiddiy tarzda xavf ostiga qo‘ydi. Sudralib yuruvchilarni izlab topishga ko‘maklashgan olim sayyoradagi eng xavfli ilon yashaydigan uncha katta bo‘lmagan ko‘l yaqinida istiqomat qilardi. Shunga qaramay, operator uch hafta davomida shu ko‘l ichida o‘tirib, qurbaqani tasvirga oldi va arilar qurbaqaning tuxumini qachon o‘g‘irlarkin, deb kutdi.
Madagaskarda tasvirga olish guruhi boshqa muammoga duch keldi. Chigirtkalarni videoga olish rejalashtirilgan joyda operatorlarni qurollangan odamlar kutib turgani ma’lum bo‘ldi. Tasvirga olish ishlarini zudlik bilan to‘xtatish va xavfli hududni tark etishga to‘g‘ri keldi. Biroq, “Yer sayyorasi”ning operatorlari uyga muhim kadrlarsiz qaytishni istamay, vertolyot izlab topishdi va chigirtkalarni baribir suratga olishdi.
Qozog‘istonda esa operatorlar guruhi sayg‘oqlarning ommaviy qirilishi guvohiga aylandi. Tasvirga olish ishlari yuz minglab urg‘ochi sayg‘oqlar bir vaqtning o‘zida avlod qoldirayotgan joyda bo‘lib o‘tayotgan edi. So‘ng qandaydir og‘ir kasallik sabab, ularning 150 mingtasi uch kun ichida qirilib ketdi.
Diqqat, diqqat! “Daryo”ning Telegram’dagi rasmiy kanali — “Toshqin ‘Daryo’” (@toshqindaryo)ga obuna bo‘lib, yangiliklardan ovozli ko‘rinishda bahramand bo‘lishingiz mumkin.
Izoh (0)