Сўнгги тадқиқотлар натижасида Бразилия музейи коллекциясидан фанга маълум бўлган энг қадимги чумоли намунаси аниқланди.
Бу ибтидоий чумоли 113 миллион йил олдин динозаврлар даврида яшаган. Сан Паулу университети зоология музейи ходими Андерсон Лепеко 2024 йил сентябрь ойида университет зоология музейида сақланаётган қазилма коллекцияни ўрганаётганда “ғайриоддий” намунага дуч келган.
Бразилия музейи тошга айланган ҳашаротларнинг дунёдаги энг йирик коллекцияларидан бирига эга бўлиб, улар Бразилия шимоли-шарқидаги Кратодан жамланган.
Оҳактошда сақланиб қолган ва аллақачон қирилиб кетган бу ҳашарот “дўзах чумолиси” деб аталади. 66-45 миллион йиллар олдин яшаб ўтган бу тур “бўр даври” вакили ва бугунги кунда тирик чумолилар билан боғлиқ бўлмаган Ҳаидомйрмеcинаэ кичик оиласи аъзоси ҳисобланади.
Тошда сақланиб қолган ҳашаротларни топиш камдан кам учрайдиган ҳодиса. Бўр давридаги бошқа дўзах чумолилари Франция ва Мьянмарда қаҳрабода қотган ҳолда топилган, аммо уларнинг ёши тахминан 99 миллион йилга тенг. Тадқиқот муаллифларига кўра, бу чумолилар ўз эволюциясининг дастлабки босқичидаёқ бутун сайёра бўйлаб кенг тарқалганини англатади.
Кашфиёт дастлабки бўр даврида, яъни муҳим ўзгаришлар даврида чумолилар қандай ривожланганини ёритиб беради. Шунингдек, у динозаврлар даврида яшаган чумолиларнинг ғайриоддий хусусиятлари ҳақида ҳам баъзи маълумотлар тақдим этади, дейди тадқиқотчилар.
Бугунги кунда чумолилар сайёрадаги энг кўзга кўринган ва кенг тарқалган ҳашаротлардан бири бўлиб, Антарктидадан ташқари барча қитъаларда учрайди. Бироқ сайёрада чумолилар ҳар доим ҳам устунлик қилмаган. Улар сўнгги юра ва дастлабки бўр даврида, тахминан, 145 миллион йил олдин, ари ва асаларилар ажралиб чиққан гуруҳдан тарқалган.
Янги аниқланган тур, шунингдек, баъзи арига ўхшаш хусусиятларга эга. Масалан, бу чумолининг қанотларида ҳозирги чумолиларникига қараганда анча кўп томирлар бўлган.
Ўтказилган микрокомпьютер томографияси натижасида чумолилар Бирма қаҳрабо қолдиқларида топилган дўзах чумолилари билан чамбарчас боғлиқлиги аниқланган.
Чумолининг ҳайратланарли томони унинг ғайриоддий анатомик хусусиятидадир. Замонавий чумолиларнинг жағлари ён томонда жойлашган бўлса, бу чумолининг жағлари бошига параллел равишда жойлашган. Ушбу хусусият бу турга ов жараёнида катта устунлик бериб, “дўзах чумолиси” номини олишига сабаб бўлган.
Изоҳ (0)