2025 йил 17 июнь куни Остона шаҳрида бўлиб ўтган “Марказий Осиё – Хитой” иккинчи саммити бугунги глобал сиёсий жараёнлар фонида ўта муҳим воқелик сифатида қайд этилди. Унда долзарб ва стратегик аҳамиятга эга 15 та ҳужжат имзоланди.
Хусусан, Остона декларацияси ҳамда Абадий яхши қўшничилик, дўстлик ва ҳамкорлик тўғрисидаги шартноманинг қабул қилиниши минтақадаги давлатлар ва Хитой ўртасидаги муносабатларни сифат жиҳатидан янги босқичга олиб чиқиш сари қўйилган амалий қадам бўлди.
Президент Шавкат Мирзиёев саммитда билдирган фикрлари орқали минтақа олдида турган энг асосий масалаларга эътибор қаратди. Хусусан, хавфсизлик, иқтисодий ривожланиш ва транспорт алоқаларини мустаҳкамлаш масалаларида аниқ таклифлар берди. Уларнинг ҳар бири амалий йўналиш ва мантиқий асосга эга. Президентнинг нутқидан минтақавий барқарорлик масалаларига прагматик ёндашув, ишончли ҳамкорликка тайёрлик ва мувозанатни сақлашга интилиш яққол кўзга ташланди.
Давлатимиз раҳбари ўзининг стратегик таҳлилидан келиб чиқиб, нафақат қўшни, балки умумий тарихий-маданий ва иқтисодий маконимизнинг ажралмас қисми бўлган Афғонистон муаммоларига халқаро ҳамжамиятнинг эътибори камайиб бораётганини таъкидлаб, унинг оқибатларига эътибор қаратишга чақирди. Бу позисия, авваламбор, минтақада хавфсизликни таъминлашга оид умумий ёндашувларни тиклашга қаратилган ишончли қадам сифатида кўрилади.
Ташриф доирасида давлатимиз раҳбари Хитой Халқ Республикаси Раиси Си Цзиньпин билан музокаралар ўтказди. Унда ҳамкорликнинг устувор йўналишлари бўйича очиқ ва мантиқий фикр алмашилди. Савдо, энергетика, ишлаб чиқариш, юқори технологиялар каби соҳалардаги алоқаларда сезиларли суръат кузатилмоқда. Бу йўналишлар аниқ режалар ва амалий лойиҳалар билан таъминланаётгани алоқаларнинг пухта асосларга таянаётганидан далолат беради.
Ўзаро муносабатлардаги барқарорлик томонларнинг узоқ муддатли манфаатларига хизмат қилмоқда. Халқаро ўзгаришлар фонида бу каби ишончли шериклик минтақавий барқарорлик ва иқтисодий тараққиёт учун кенг имкониятлар яратаётир. Ўзбекистон ва Хитойнинг бугунги алоқалари фақат икки томонлама эмас, балки кенгроқ миқёсдаги ҳамкорлик моделини шакллантирмоқда.
Хитой билан йўлга қўйилган инфратузилмавий шериклик, айниқса “Хитой – Қирғизистон – Ўзбекистон” темир йўли лойиҳаси, минтақадаги узвий боғлиқликни кучайтиришга хизмат қилмоқда. Бу йўл фақат юк ташиш имкониятларини эмас, мамлакатлар ўртасидаги мулоқотни жадаллаштириш, иш ўринлари яратиш ва логистика тизимини замонавийлаштириш каби қўшимча самараларни ҳам таъминлаяпти. Ушбу лойиҳа орқали Ўзбекистон ва қўшни давлатлар халқаро транспорт занжирларига янада яқинлашди, бу эса минтақавий бозорлар очиқлиги ва ташқи иқтисодий фаоллик учун янги имкониятлар очди.
Саммит доирасида муҳокама қилинган соҳаларнинг хилма-хиллиги алоҳида эътиборга лойиқ. Экология, таълим, рақамли технологиялар, илм-фан ва сунъий интеллект бўйича билдирилган ташаббуслар амалиётга жорий этилса, минтақанинг барқарор ривожланишини таъминлайдиган асосий омиллардан бирига айланиши мумкин.
Ўзбекистон томонидан Тошкентда стандартлаштириш ва сертификатлаштириш марказини ташкил этиш таклифи ҳам ана шундай мақсадга хизмат қилади. Бу ташаббус нафақат экспортбоп маҳсулотлар сифатини яхшилайди, балки минтақада умумий техник регламентлар ва бозорга кириш шартларини уйғунлаштиришда муҳим қадам бўлади.
Саммит доирасида хавфсизлик масалалари алоҳида аҳамият билан муҳокама қилинди. Терроризм, гиёҳванд моддалар савдоси ва кибержиноятчиликка қарши курашиш учун амалий ҳамкорлик механизмларини ишлаб чиқиш зарурлиги қайд этилди. Бугунги глобал хавф-хатарлар шароитида бундай ёндашув минтақавий ҳамжиҳатликнинг аҳамиятини янада ойдинлаштирди. Афғонистонга оид ташаббус – Термиз шаҳрида халқаро даражада учрашув ўтказиш таклифи – Ўзбекистоннинг тинчликни таъминлашга қаратилган ташқи сиёсатини амалий жиҳатдан тасдиқлади.
“Марказий Осиё – Хитой” форматидаги ҳамкорлик бу билан чекланмайди. Саммитда давлатимиз раҳбари инсон капитали, таълим, илм-фан ва маданият каби соҳаларда ҳам алоқалар борасида сўз юритди. Сабаби, бу жабҳада ҳам ҳамкорликни чуқурлаштириш борасида ишга солинмаган имкониятлар бор.
Жамият салоҳиятини ривожлантириш, инновасион салоҳиятни ошириш ва маданий яқинлашув каби омиллар ташқи сиёсий барқарорлик учун ишончли пойдевор бўлиб хизмат қилади. Шу жиҳатдан “Ипак йўли маданий мероси” портали ва академик мулоқотларни ташкил этиш ташаббусларни муҳим ва ўз вақтидаги қадамлар сифатида баҳолаш мумкин.
Хулоса қилиб айтганда, Остонада бўлиб ўтган “Марказий Осиё – Хитой” саммити минтақа давлатларининг ўз манфаатларини англаётгани ва уларни ўзаро ҳамкорлик орқали рўёбга чиқаришга интилаётганини яққол намоён қилди. Ўзбекистон бу жараёнда ўзини ишончли шерик, очиқ ва тамойилга таянган ташқи сиёсат юритувчи давлат сифатида кўрсатди. Президентимизнинг таклифлари мавжуд муаммоларни ҳал этишга қаратилган ёндашув, минтақадаги янгиланган муносабатлар тизимини шакллантираётган асосий йўналиш сифатида эътироф этилди.
Бу каби саммитлар орқали шаклланаётган ҳамкорлик майдони ўзаро ишонч ва манфаатга асосланган муносабатларни мустаҳкамлашда муҳим ўрин тутмоқда. Бундай мулоқотлар минтақавий барқарорлик ва хавфсизликни таъминлаш, шерикликка асосланган амалий ечимлар яратиш учун зарур платформа сифатида фаолият кўрсатмоқда. Илгари сурилаётган ташаббуслар замонавий халқаро мураккаб вазиятда ҳамкорликни мустаҳкамлаш имконияти борлигини кўрсатмоқда. Бу имкониятдан оқилона фойдаланиш минтақавий тараққиётнинг асосий шартидир.
С. Жўраев, Д. Сайфуллаев, Б. Бердиева
Изоҳ (0)